به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، به تازگی مجموعه‌ای از هایکوهای «ایمافون بودمهرزهوف»، شاعر اتریشی، در کتابی با عنوان «چهار فصل» و با ترجمه علی عبداللهی به صورت دو زبانه (آلمانی- فارسی) از سوی نشر گل‌آذین منتشر و راهی بازار کتاب شده.

این کتاب بخش‌های یادداشت مترجم، بهار، تابستان، پاییز، زمستان و پژوهشی درباره هایکو با قلم «ویلهلم بومرزهوف» را شامل می‌شود. این هایکوها با طرح‌هایی از «روت اشتوف‌رگن » همراه است که از کتاب اصلی در این ترجمه به چاپ رسیده‌اند.

برهمین اساس «ایبنا» درباره قالب هایکو در زبان آلمانی با عبداللهی گفت‌و‌گویی انجام داده که در ادامه می‌آید.

وی در پاسخ به این پرسش که «آیا به‌طور کلی شعر آلمانی قابلیت پرداخته شدن در قالب هایکو را دارد؟» توضیح داد: با نگاهی به نتیجه کار شاعران قبل از بودمهرزهوف و کارهای خود او در زمینه هایکو که اکنون پیش روی خواننده است، زبان آلمانی هم مانند همه زبان‌ها، قابلیت هایکوسرایی دارد. اما در این زمینه، در زبان آلمانی و زبان‌های دیگر، فقط در موارد اندکی به رعایت هجاهای مرسوم در ادبیات ژاپنی توجه می‌شود.

این مترجم افزود: بیشتر مراد شاعران از هایکو در زبان‌های دیگر، سرودن شعرهایی است در قالب سه سطری با در نظرگرفتن قوانین هایکو که ارتباط کمی با این قالب شعری در زبان اصلی دارد.

وی درباره توجه به این قالب شعری در شعر امروز آلمان و مقایسه‌ای میان استقبال از این قالب شعری در آلمان و ایران اظهار کرد: هایکو کم و بیش در همه زبان‌ها با توجه و استقبال روبه‌رو شده است و شعرهای سه سطری را با همین نام می‌سرایند. این قالب شعری دیگر مختص به ژاپن نیست و در بیشتر زبان‌ها سرایندگانی مشهور دارد. البته در همه زبان‌های غیرژاپنی، شاعران این قالب، از سویی به زادگاه این نوع شعر می‌نگرند و از سوی دیگر به سنت کوتاه‌سرایی بومی خود نیز توجه دارند.

عبداللهی ادامه داد: برهمین اساس هایکوهای غیرژاپنی بسته به زبان و دوره‌ای که سروده شده‌اند، هر کدام رنگ و بو و لحن و پرداخت ویژه خود را دارند و هایکویی که با این شرایط سروده می‌شود، آمیزه‌ای است از آگاهی شاعر از ساز و کار این قالب در ادبیات ژاپنی و دستاوردهای بومی هر زبان در زمینه شعر کوتاه که البته سلیقه شعری مخاطبان در هر کدام از این زبان‌ها در شکل‌گیری این قالب بی‌تاثیر نیست.

وی با تاکید بر این موضوع که در درون هر زبان، بسته به شاعری که هایکو می‌سراید، گرایش به این قالب و برآیند این نوع از سرایش، متفاوت خواهد بود، گفت: هم در ایران و هم در آلمان گرایش به این قالب زیاد است، فقط فرق ماجرا در این است که تا چندی پیش یعنی تا همین اواخر، ما از میراث اروپاییان در شناخت این قالب استفاده می‌کردیم و هنوز هم می‌کنیم و پاره‌ای سوءتفاهم‌ها در این میان از آن‌ها به ما هم منتقل شده و مترجمان ما در زمینه هایکو، نه از ژاپنی که از آلمانی، فرانسه، انگلیسی و دیگر زبان‌ها ترجمه می‌کرده‌اند و هنوز هم کم و بیش این کار را انجام  می‌دهند.

این شاعر توضیح داد:  این در حالی است در آلمان، اتریش و سوئیس، آن‌چه خواننده و شاعر در دسترس دارد، به‌طور مستقیم از خود زبان ژاپنی برگردانده شده و ژاپن‌شناسی در آنجا به مراتب از کشور ما قوی‌تر است و از سرچشمه اصلی سیراب می‌شود. البته به تازگی چند مترجم و محقق زبان ژاپنی کتاب‌هایی در این زمینه منتشر کرده‌اند.

وی درباره این آثار یادآور شد: آثاری از قدرت‌الله ذاکری، مترجم ژاپنی، کتاب مشترک «لاک پوک زنجره» به قلم ع.پاشایی و البته آثار تحقیقی هاشم رجب‌زاده در زمینه ادبیات و فرهنگ ژاپن و ادبیات تطبیقی از جمله این کتاب‌ها هستند.

عبداللهی در ادامه و در پاسخ به این پرسش که «به نظر می‌رسد نوعی پیوستگی در میان هایکوهای هر فصل این کتاب از آغاز تا پایان وجود دارد و این‌که آیا می‌توان این مساله را یکی از ویژگی‌های هایکوهای این شاعر یا حتی به‌طورکلی هایکوسرایان ژاپنی که بودمرزهوف ادامه‌دهنده این سنت در زبان آلمانی است؟» توضیح داد: در قاعده سنتی هایکوسرایی که خیلی از هایکوسرایان امروز هم به آن پایبندند، هر هایکویی در فصلی از سال سروده می‌شود و کم و بیش هایکویی وجود ندارد که از این قانون مستثنا باشد. در هر هایکو از نظر این عده، همیشه کلماتی وجود دارند که دلالت کننده بر فصلی هستند و به آن «فصل-واژه» می‌گویند.

وی افزود: بودمهرزهوف هم جز آن دسته از هایکوسرایان غیرژاپنی است که سخت به رعایت فصل‌ها، «فصل-واژه» و نگاه ژاپنی به این قالب پایبند است چراکه در ژاپن زندگی کرده و نه فقط فرهنگ و ادبیات ژاپنی را می‌دانست، بلکه این فرهنگ در او درونی بوده است.

این مترجم در ادامه به هایکوسرایی در زبان آلمانی اشاره و تشریح کرد: در زبان آلمانی، هم هایکوسرایی گرایش‌های گوناگونی دارد و هم برگردان هایکو. برخی معتقدند که باید تا حد امکان هایکو را در همان نوزده هجای زبان اصلی سرود و برخی معتقدند باید آن را آزاد ولی به صورت فشرده و سه سطری نوشت. مترجمان هم دو دیدگاه در این زمینه دارند، برخی در ترجمه، هجاهای متن اصلی را عینا رعایت می‌کنند و برخی دست خود را باز می‌گذارند، اما در نهایت فشردگی و سه سطری بودن همچنان در کارشان وجود دارد. همچنین پژوهش‌های هایکوشناسی در آلمان سنت نیرومندتری از ما دارد.

وی درباره ویژگی کلی هایکوهای این کتاب اظهار کرد: نکته جالب توجه در این کتاب هایکوهای درخشانی است که فردی غیرژاپنی به زبانی دیگر سروده که در مواردی از بسیاری از هایکوهای ژاپنی فراتر می‌روند، یا دست کم با آن‌ها برابری می‌کنند. رعایت فصل‌ها، برای یک غیرژاپنی سخت است اما این شاعره اتریشی به خوبی از عهده‌اش برآمده است.

عبداللهی در پایان افزود: نکته دیگر در این کتاب، هایکوسرایی نیرومند، بدون باور به ذن بودیسم یا تاثیر آشکار از آن است. به‌طور کلی این کتاب در زمینه هایکو در شمار موفق‌ترین آثار در زبان آلمانی است.

علی عبداللهی متولد ۱۳۴۷ در بیرجند، شاعر و مترجم ادبی زبان آلمانی است.

تاکنون چهار مجموعه شعر «هی راه می‌روم در تاریکی»، «این است که نمی‌آید»، « بادها شناسنامه مرا بردند» و «درود بر نهنگ» از این شاعر منتشر شده‌اند.

«سکوت آینده من است» (مجموعه شعرهای عاشقانه اریش فرید)، «اکنون میان دو هیچ» (مجموعه شعرهای نیچه)، «کتاب ساعات و روایت عشق و مرگ» (شعرهای ریلکه)، «مفهوم زمان» (هایدگر)، «سپیده دمان» نیچه، «چهل و سه داستان عاشقانه»، «نقطه سر خط»، «جیم دگمه و لوکاس لوکوموتیوران» (میشائیل انده)، «جیم دگمه و سیزده قلوهای وحشی» (میشائیل انده)، «آهوجان مهمان ماست» (ارسکین کالدول)، «لطفا کتاب‌هایم را نخوان!» (گزیده‌ای از نامه‌های نیچه به مادرش) و «خرده فرمایش‌های جناب پتر پانتر» (گزیده اشعار و داستان‌های طنز کورت توخولسکی)، از جمله کتاب‌هایي تاليفي و ترجمه عبداللهی در زمینه ادبیات، فلسفه و ادبیات نوجوانانند.