سیدعلی دلبری درگفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با بیان این‌که در این کتاب کار تطبیقی خوبی انجام شده و نمونه‌های حدیثی بسیاری از منابع اصیل حدیثی ذکر شده است، درباره انگیزه و هدف خود از تالیف این اثر بیان کرد: پیشینه کار در تالیف کتاب در زمینه حدیث به سال‌ها پیش در زمان نگارش پایان‌نامه کارشناسی ارشد من با موضوع «مبانی شیخ طوسی در رفع تعارض اخبار» بازمی‌گردد. این پایان‌نامه با محوریت کتاب «الاستبصار فی ما اختلف من‌الاخبار» شیخ طوسی که جزو چهار کتاب مهم حدیثی شیعه و مشتمل بر اخبار فقهی، از باب طهارت تا باب ديات به ضميمه روش‌های روايت است، تدوین شد.

وی افزود: در سال 86 از روی پایان‌نامه‌ام کتابی را با عنوان «مبانی رفع تعارض اخبار» منتشر کردم که در آن به نحوی مفصل و به روش تطبیقی و کاربردی به موضوعات مرتبط با محتوای کتاب «الاستبصار فی ما اختلف من‌الاخبار» پرداختم.

نویسنده کتاب با بیان این‌که کتاب «آسیب‌شناسی فهم حدیث» به‌طور غیر‌مستقیم به موانع موجود بر سر راه حدیث‌پژوه پرداخته و عوامل آسيب‌زا در حوزه فهم حديث را برشمرده است، افزود: برای فهم حدیث باید ضوابط، شرایط و مقتضیات آن را محقق کرد و آفات و موانع را کنار زد. در این مکتوب 54 مانع را به‌طور استقصایی برشمرده و در سه دسته مختلف تقسیم کرده‌ام.

دلبری در توضیح دسته‌بندی این موانع که شامل آسیب‌های بیرونی، آسیب‌های درونی و آسیب‌های مربوط به حدیث‌پژوه است، اظهار کرد: تعارض و اختلاف روایت، نقل به معنا، تصحیف، تحریف، تقطیع نادرست، تلخیص ناقص حدیث، زیاده و نقیصه، اختلاف فهم راویان، تقدیم و تاخیر و نقل در باب نامناسب، از  آسیب‌های بیرونی‌ حدیث‌اند. از آسیب‌های درونی حدیث هم می‌توان به تقیه و کتمان، نسخ، تشریع تدریجی، درآمیختگی روایات مجمل و مبین و همچنین خلط تفسیر مفهومی با مصداقی اشاره کرد.

وی سپس به موانع مربوط به حدیث‌پژوه اشاره و عنوان کرد: پیروی از هوی و هوس، خشک‌اندیشی و جمود، اجتهاد در برابر نص، تعصب، انس ذهنی به مفاهیم مادی و ساده‌انگاری، برخی از مواردی‌اند که ارتباط مستقیم با خود حدیث‌پژوه دارند و می‌توانند در فهم حدیث تاثیرگذار باشند.

استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی راه‌های شناسایی حدیث را یکی دیگر از محورهای کتاب عنوان کرد و یادآور شد: بیشتر آسیب‌ها و آفات حدیث مخفی و ناپیداست و به همین علت جست‌وجوی راه‌هایی که آسیب‌ها و مشکلات روایات را روشن می‌کنند، ضروری است. مقایسه و مقابله نسخه‌های مختلف کتاب‌های روایی با یکدیگر، مراجعه به اصول اولیه و مصادر اصلی روایات، مقایسه و تطبیق روایات هم مضمون در کتاب‌های روایی و مراجعه به شرح‌های کتاب‌های حدیثی و جوامع روایی، برخی از این راهکارها به شمار می‌آیند.

دلبری در ادامه از «مخالفت حدیث با قرآن، مخالفت حدیث با سنت قطعی، مخالفت حدیث با عقل، عدم تناسب با شان و ادب معصومان (ع) و اصول اخلاقی و ناهمگونی حدیث با واقعیات تاریخ» به عنوان برخی از راه‌های شناسایی آسیب حدیث نام برد.

وی در پایان درباره کتاب در دست انتشار خود با عنوان «روش‌شناسی فهم حدیث» که تا اواخر سال جاری منتشر خواهد شد، گفت: فهم حدیث به‌عنوان معلول و پدیده نیازمند این است که علت آن تامه شود (وجود مقتضی و شرایط و فقدان موانع). کتاب «روش‌شناسی فهم حدیث» به شرایط و قواعدی پرداخته که فهم حدیث به‌ آن وابسته است و حدیث‌پژوه باید شرایطی را فراهم کند تا حدیث درست فهم شود. در این اثر بیش از 30 قاعده در این باره ذکر شده است.

کتاب «آسیب‌شناسی فهم حدیث» به‌قلم سیدعلی دلبری در بیست و چهارمین دوره جایزه کتاب فصل در بخش دین و شاخه حدیث به ‌عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد.

این کتاب با شمارگان یک‌هزار نسخه ،در 792 صفحه و به بهای 26 هزار تومان از سوی انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی منتشر شده است.

کتاب «الاستبصار فی ما اختلف من‌الاخبار» هم که به عنوان محور اصلی پایان‌نامه دلبری در نظر گرفته شد و زمینه تالیف کتاب «آسیب‌شناسی فهم حدیث» را فراهم آورد، كتابی مذهبی و دينی و از معتبرترين مجموعه احاديث شيعه و يکی از كتب اربعه شيعه است که شيخ طوسی (ابوجعفر محمدبن حسن طوسی) ملقب به شيخ «الطائفه» از بزرگترين علمای دينی شيعه (385-460هـ.ق) آن را تالیف کرده است. این كتاب مشتمل بر اخبار فقهی، از باب طهارت تا باب ديات و به ضميمه سلسله طرق روايت مولف (وی از شيخ مفيد، شيخ مفيد از ابن قولويه قمی و او از ابوجعفر محمدبن يعقوب كلينی رازی) است. استبصار درسه جزء (جزء اول و دوم درباره عبادات و جزء سوم درباره معاملات) و ديگر ابواب فقه است. اين سه جزء مشتمل بر 915 باب و پنج هزار و 511 حديث است. روش مولف در اين كتاب به اين صورت است كه اخبار مورد اختلاف را جمع كرده، نخست اخبار مورد اعتماد خود را در هر باب با فتوی ذكر می‌‌كند و بعد اخبار مخالف و معارض را می‌آورد و به تاويل و جمع ميان آن‌ها می‌‌پردازد. اين اثر در ايران و هند بارها به طبع رسيده است و بيش از بيست شرح و حاشيه بر آن نوشته‌‌اند که شرح شهيد ثانی، شرح قاضی نورالله شوشتری، شرح كمال‌الدين (يا نظام‌الدين) مير‌سيد احمد‌الحسينی عاملی اصفهانی (از دانشمندان قرن يازدهم هجری)، شرح محمد طاهربن محمد‌حسين نجفی (استاد مجلس) و شرح محمدتقی‌ابن مقصود علی مجلسی، از این جمله‌اند.