به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب «تئاتر پارسی، نمایش ایرانی» ترجمه نوشتارهای آدولف تالاسو، محقق فرانسوی، درباره تئاتر ایرانی است که در نشریهای موسوم به «مجله تئاتر» در سال 1905 میلادی در فرانسه منتشر شد.
تالاسو در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار به ایران آمد و از نزدیک شاهد برخی اجراهای تعزیه و تعدادی خرده نمایشهای سنتی چون پهلوان کچل بوده است.
کتاب در اصل دو بخش کلی دارد؛ بخش نخست کتاب درباره برخی خرده نمایشها و آیینهای شادی و مضحکه است و بخش دوم نیز در مجموع بحث درباره تمام زوایای تعزیه میپردازد.
در ابتدا باید بیان کرد که ترجمه این کتاب از جهت در دسترس قرار دادن اسنادی مربوط به تئاتر ایران در بین مخاطبان کاری درخور و شایسته است.
تالاسو در فرانسه شاهد به صحنه رفتن برخی نمایشنامههای میرزا فتحعلی خان آخوندزاده (یا آخوندف) از سوی برخی گروههای تئاتری فرانسوی، بود. آخوندزاده مهمترین شخصیت در دوران ابتدایی ورود تئاتر به شیوه اروپایی در ایران است. او همچنین نخستین نمایشنامهنویس ایرانی نیز به شمار میرود و آثار نمایشی او تحت عنوان «تمثیلات» به چاپ رسید.
یکی از نمایشنامههای آخوندزاده که در فرانسه به صحنه رفت و تالاسو مخاطب آن بود، نمایشنامه «وزیرخان لنکران» است و این مساله به هر حال برای مخاطب ایرانی بسیار جالب و در عین حال مهم است. تصاویری از این تئاتر و همچنین توضیحاتی پیرامون آن در این کتاب درج شده است.
تالاسو در برخی نظرات و تحلیلهای خود درباره تئاتر ایران، دچار اشتباه شده است. به عنوان مثال در صفحه 35 کتاب درباره ورود تئاتر پس از فتح ایران توسط یونانیان آمده است:
«... از آنجا که روحیه ایرانیان با آداب و رسوم فاتحان سازگاری داشت، به سرعت از فاتحان تقلید کردند و از این رو پیدایش رپرتوارهای نمایش پهلوان کچل ...». این تحلیل تالاسو به هیچ عنوان درست نیست و روحیه ایرانیان با یونانیان و دیگر کشورها سازگاری ندارد، بلکه این خاصیت فرهنگ ایرانی است که فرهنگ کشور مهاجم را پذیرفته و در خود حل کرده و از آن، یک شاکله فرهنگی جدید درست میکند. این مساله با سازگاری روحیه ایرانیان و کشورهای مهاجم تفاوت بسیار دارد.
در برخی موارد نیز تالاسو برای برخی نظریات خود، سند و مدرکی ارایه نمیکند؛ به عنوان مثال در صفحه 42 کتاب آورده شده: «... رستم مرد عصر طلایی یونان است...» البته یونان باستان اساطیری چون هرکول دارد، اما اینکه رستم را متعلق به عصر طلایی یونان بدانیم، حرف جدیدی است که نیاز به ارایه سند دارد.
البته در بعضی موارد، مترجم کتاب به اشکالات و برداشتهای نادرست تالاسو از فرهنگ و یا خرده نمایشهای ایرانی، به طور مثال در صفحه 50 کتاب و در مطلبی پیرامون یکی از شخصیتهای تئاتر عروسکی «سلیم خان»، اشاره کرده است، اما به هر حال در مواردی دیگر نیز مترجم، شاید به دلیل حفظ ساختار متن اصلی، به این مسایل اشارهای نداشته است.
فصل کوتاهی از بخش تعزیه به «بازیگران تعزیه» در صفحه 107 کتاب اختصاص دارد. در ابتدای این فصل تالاسو نوشته است که «بازیگران تعزیه عموما غیر حرفهای هستند.» این کلام تالاسو نیز جای تامل دارد و محل ابهام است، چرا که باید منظور تالاسو از حرفهای گری را دانست و در ادامه درباره آن بحث کرد.
از این سنخ ابهام در جای دیگری از کتاب نیز به چشم میخورد. در توضیح عکس درج شده در صفحه 31 کتاب آمده است: سلمانی سیار در حال تراشیدن سر یکی از قمهزنها قبل از قمهزنی. این در صورتی است که در خود عکس هیچ نکته یا نشانهای مبنی بر قمه زنی دیده نمیشود و معلوم نیست که مخاطب از کجا باید به صحت این مطلب پی ببرد؟
با تمام این اوصاف انتشار این کتاب در ایران یک اتفاق خوشایند برای پژوهشهای تئاتری در ایران است. دانشجویان و محققان تئاتر ایرانی به این کتاب نیاز مبرم دارند و چه خوب است که محققی به کشور فرانسه رجوع کنند و کپی با کیفیتی از تصاویر و مدارکی که تالاسو در این کتاب ارایه کرده، برای ایرانیان به ارمغان بیاورد.
«تئاتر پارسی، نمایش ایرانی» نوشته آدولف تالاسو و ترجمه فائزه عبدی، با شمارگان هزار و 100 نسخه، 136 صفحه و بهای 6 هزار و 500 تومان از سوی نشر بیدگل روانه کتابفروشیها شده است.
این کتاب ششمین جلد از مجموعه «تئاتر: نظریه و اجرا» است که با نظارت علی اکبر علیزاد در نشر بیدگل منتشر میشود. از این مجموعه پیشتر کتابهایی چون «رویکردهایی به نظریه اجرا»، «9 گفتوگو با روبرتو چولی در باب بداهه پردازی»، «تئاتر قانونگذار»، «شکسپیر معاصر ما» و «پنجاه کارگردان کلیدی تئاتر» منتشر شده است.
جمعه ۱ شهریور ۱۳۹۲ - ۱۱:۰۳
نظر شما