گزارش صوتی این نشست را از اینجا بشنوید.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «فقه‌الحدیث: مباحث نقل به معنا»، (چهارشنبه یکم مهرماه 1394) با حضور دکتر احمد پاکتچی، نویسنده کتاب، آزیتا افراشی، زبان‌شناس، محمد کاظم رحمتی، کارشناس حوزه علوم قرآنی و عباس بصیری به عنوان دبیر نشست در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.

کتاب، تباین کامل با نوشته‌های مشابه دارد
پاکتچی گفت: از زمانی که پژوهش در علوم دینی و قرآنی را آغاز کردم، دائما در خودم درباره معناشناسی متون احساس خلاء می‌کردم. «فقه الحدیث» به معنای دانش فهم حدیث است، اما متاسفانه در این حوزه با خلاء نظری مواجه هستیم. در طول بیست سال گذشته، بسیاری از علما به حوزه «فقه الحدیث» توجه کرده‌اند. باید بگویم من هم از بیست سال گذشته به این موضوع علاقه‌مند شدم، اما علاقه‌ای برای دوباره کاری در این حوزه نداشتم و فکر می‌کنم با تعهدی اخلاقی این کتاب را تالیف کردم که دارای تباین کامل با نوشته‌هایی مشابه این کتاب باشد.

وی با بیان این‌که از دانش زبان‌شناسی در تالیف کتاب خود استفاده کرده‌ام، افزود: در مبحث «نقل به معنا» به ترجمه احادیث از زبان عربی به عربی دیگر پرداخته می‌شود. همیشه تمایل داشتم مبحث ترجمه احادیث را که پس از مطالعه مقاله یاکوبسن، به دست آورده بودم در خود بپرورانم.

فصلی که کتاب شد

پاکتچی به کتاب دیگر خود با عنوان «ترجمه‌شناسی قرآن» پرداخت و اظهار کرد: در کتاب حاضر نیز مانند کتاب «ترجمه‌شناسی قرآن» به مبحث «بینازبانی» پرداخته‌ام. در این کتاب، مساله من ترجمه حدیث از زبانی به زبان دیگر نیست، بلکه بیشترین تمرکزم بر این نکته است که به نوع اول ترجمه «درون زبانی» که مدنظر یاکوبسن است، بپردازم.

این متخصص علوم قرآن و حدیث ادامه داد: در این کتاب نگاه سلبی حاکم است، قصد داشتم، در فصل پایانی، نگاهی ایجابی را در اختیار خوانندگان قرار دهم که این فصل پس از تالیف در قالب یک کتاب مستقل ظاهر شد، که امیدوارم به زودی به چاپ برسد. در فصل آخر که به صورت کتاب درآمد، مدلی را ارائه کردم که در آن بتوان فرم اصلی حدیث را از فرم بازسازی شده، تفکیک کرد. فرم‌های موجود در بین احادیث نشان می‌دهد که بیشتر آنها نقل به معنا شده است که باید تلاش کنیم، فرم اصلی را از روی آنها بازسازی کنیم.

استفاده از الگوی زبان‌شناسی در کتاب مشهود است

وی در ادامه نشست نقد و بررسی کتاب «فقه‌الحدیث: مباحث نقل به معنا» از پیروی الگوهای زبان‌شناسی در کتاب خبر داد و اظهار کرد: با متد «تاریخ انگاره» نظریات نقل به معنا را از اوایل قرن یکم و دوم بررسی و 800 صفحه فیش برای تالیف این کتاب تهیه کردم. در این کتاب، برخی اصطلاحات را احیا کردم و قصد واژه‌سازی نداشتم.

تالیف کتاب؛ براساس آخرین دستاورد پژوهشی
آزیتا افراشی، دیگر سخنران نشست نقد و بررسی کتاب «فقه‌الحدیث: مباحث نقل به معنا» گفت: کتاب حاضر به خوبی می‌تواند با خواننده ارتباط برقرار کند، زیرا مولف این اثر به خوبی توانسته است از روش‌شناسی بین‌رشته‌ای در تالیف کتاب بهره ببرد.

وی اظهار کرد: «روش‌» پژوهش در تمام علوم، به ویژه علوم انسانی از قرن بیستم تا بیست و یکم تغییرات زیادی داشته است، اما متاسفانه این تغییر در ایران امروز با اقبال مواجه نشده است و بیشتر تحقیقات با متدهای قرن گذشته انجام می‌شود. با این تفسیر باید بگویم، کتاب حاضر جزو پنج اثر اول در حیطه مطالعات زبانی در سطح بین‌المللی است. «نقل به معنا» در این کتاب، در قالب روابط نظام‌مند بیان شده است و نویسنده نیز با رویکردی پویا، به «زبان» توجه کرده است.

افراشی با اشاره به این‌که نویسنده در کتاب خود مطابق علم روش‌شناسی قرن بیست و یکمی عمل کرده است، گفت: آقای پاکتچی، به طرز هوشمندانه‌ای، از برخی واژه‌ها مانند «گشتاور» بهره برده و در حوزه معنا از آن استفاده کرده است.

وی در ادامه نشست به نگرش‌های «هم‌زمانی» و «درزمانی» اشاره کرد و گفت: محقق در تحقیق «درزمانی» خود را در ارتباط با موضوع قابل تحقیق می‌داند و در رویکرد «هم‌زمانی»، محقق به موضوع مانند ابژه نگاه می‌کند و در عین حال خود را با آن همراه می‌بیند. نویسنده کتاب حاضر، به خوبی توانسته است یا رویکردی منعطف به مباحث نگاه کند و آن را منطبق با آخرین دستاوردهای پزوهشی در حوزه معناشناسی به رشته تحریر در بیاورد، همچنین، توانسته است، علاوه بر جنبه‌های نو به تحلیل‌های معنایی، بین دیدگاه‌های سنتی و جدید پیوند برقرار کند.

کتاب، به مبحث دراز دامن حدیث پاسخ داده است

در بخش دیگری از نشست، محمدکاظم رحمتی در سخنان کوتاهی به بیان دیدگاه‌های خود درباره کتاب «فقه‌الحدیث: مباحث نقل به معنا» پرداخت.

وی گفت: این کتاب، پاسخ درخور و مناسبی به مباحث دراز دامن حدیث داده است و در بخش نخست نیز به چهره‌های شاخص دانش حدیث اشاره کرده است. در حال حاضر، تدوین حدیث به فرایندی پیچیده تبدیل شده است که شامل انتقال احادیث از حوزه شفاهی به مکتوبات است.

رحمتی ادامه داد: توجه به اقدامات خاورشناسان د حوره حدیث، به بیراهه رفتن را محتمل می‌سازد، که اتفاقا نویسنده توانسته این موضوع را به خوبی در کتاب خود بررسی کند و بدون «فرقه‌ای» کردن موضوع به خوبی به مساله نقل احادیث رویکردی «تمدنی» داشته باشد.

وی اظهار کرد: نویسنده در این کتاب توانسته است یه یک فضای جدید وارد شود و تلاش کند بحران روشی را حل کند.