رحیم خاکی، قاری ممتاز بین‌المللی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در ارزیابی خود از مطالعات قرآن‌پژوهی در کشور اظهار کرد: در حوزه قرآن‌پژوهی به معنای انشایی کلمه در حد توصیفی و بررسی موضوعاتی چون فهم، دعا و نیایش در قرآن کارهای خیلی خوبی شده است اما در پژوهش به معنی یک خروجی مشخص و نتایج مبتنی بر مباحث پژوهشی بین‌المللی کمتر کار شده است.

وی ادامه داد: درباره پایان‌نامه‌های قرآنی نیز با رویکرد کاربردی با نگاه میان رشته‌ای کمتر اثری می‌بینیم. خوشبختانه توفیق داشتیم طی 10 سال گذشته موضوع پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن را پایه‌گذاری کنیم و امروز این پروژه به ثمر رسیده و نخستین پژوهشکده میان رشته‌ای قرآن به زودی تاسیس می‌شود.

در حوزه قرآن‌پژوهی انباشت علمی کافی وجود ندارد
این قاری قرآن افزود: در فرایند راه‌اندازی این پژوهشکده و در مقام انتخاب و بررسی منابع متوجه شدیم که در این باره واقعاً دستمان خالی است. پژوهشگران قرآنی ما یا با روش‌شناسی و شیوه‌های پژوهشی آشنا نیستند یا پژوهشگران رشته‌های مختلف با مباحث قرآنی آشنایی ندارند. درست مانند خبرگزاری قرآنی ایران که ما یا خبرنگاران آشنا به قرآن نداشتیم و یا اینکه نمی‌توانستیم قرآن‌دوستان آشنا به خبرنگاری داشته باشیم.

خاکی با بیان اینکه با وجود تلاش‌های انجام شده در کشور، اما هنوز پژوهش‌های قرآنی به نقطه مقدمه هم نرسیده گفت: در این حوزه انباشت علمی کافی هم وجود ندارد. تا سال 1379 ما اولین انتخاب پایان‌نامه‌های قرآنی را در نمایشگاه قرآن داشتیم. در آن زمان، از سال 1332 تا دهه 80 از دانشگاه تهران چندین پایان‌نامه را انتخاب کردیم.
 
وی اضافه کرد: آن موقع فهمیدیم که ما داشته‌های توصیفی‌مان در این باره کم نیست اما داشته و خروجی کاربردی ما خیلی کم است و در مقایسه با علومی مانند پزشکی، جامعه‌شناسی، علوم ارتباطات و علوم تربیتی که بر اساس شیوه‌های پژوهشی نتایج و خروجی مشخص دارند، در پژوهش‌های قرآنی با وجود داشته‌های چند صد ساله بازهم خروجی کاربردی نداریم.

پژوهش‌های قرآنی در ایران به لحاظ کمی زیاد نیستند
این قاری ممتاز کشورمان در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه ما پژوهش‌های قرآنی زیادی در کشور نداریم، افزود: با اینکه وزارت علوم قرار است پژوهش‌های قرآنی را سامان بدهد اما هنوز کار زیادی در این حوزه صورت نگرفته است. در اداره کل پژوهش‌های معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد نیز تنها در قالب سرفصل‌های پژوهشی برگه‌هایی دیدیم ولی کار عملی نشده است، بنابراین پژوهش‌های قرآنی در ایران به لحاظ کمی زیاد نیستند و مراجعات ما بیشتر به پایان‌نامه‌هاست.

مدیر عامل سابق خبرگزاری ایکنا با تاکید بر اینکه کار بنیادین و جدی در این حوزه صورت نگرفته است، اظهار کرد: در حوزه ترجمه قرآن نیز سال‌هاست مرکز تخصصی ترجمه قرآن کریم را در سازمان اوقاف داریم که تاکنون ترجمه‌های خوب و فاخری انجام شده است.

به گفته خاکی، اگرچه ترجمه‌هایی در مقام ارائه در فضای بین‌المللی وجود دارد و در حد توان این مراکز کار بزرگی است اما اگر بخواهیم واقعی ببینیم که آیا ما ترجمه‌های دقیق، درست، منصفانه و عالمانه بدون رویکرد شیعی در فضای بین‌المللی داریم یا خیر باید بگوییم که خیر! اگرچه تلاش‌ها خوب بوده اما در حدی نیست که بشود گفت حتی در حد 50 درصد به اهدافمان رسیده‌ایم.

برخی از کشورها نیاز به یک قرآن ساده دارند
این قاری کشورمان ادامه داد: من در سفرهایی که به کشورهای مختلف داشته‌ام، مشاهده کردم که حتی برای برخی از کشورهایی که نیاز به یک قرآن ساده دارند، نیز کاری انجام نشده در حالی که در مقابل عالم سلفی‌گری و وهابیت با انواع ترفندها و توان در این فضا حضور دارند.

وی تاکید کرد: وهابی‌ها با جذب جوانان آنها را به فضاهای مشکل‌آفرینی مانند داعش می‌کشانند که عالم بشریت امروز گرفتار آن شده است بنابراین تلاش ما با وجود اینکه به لحاظ منطقه‌ای و نیروی انسانی خوب هستیم، کافی نبوده است. تلاش‌ها در ارائه محتوای با کیفیت مطلوب بوده اما در عرصه کمی عملکرد ما خیلی خوب نیست.

خاکی در بخش دیگری از سخنانش درباره عملکرد رسانه‌ها و مطبوعات در مقابل مباحث قرآنی نیز توضیحاتی داد و افزود: همین که اکنون بعد از سال‌ها در برخی از رسانه‌ها و مطبوعات، بخش دین و اندیشه، اخبار دینی و قرآنی و... وجود دارد خودش جای خوشحالی است ولی ما موضوع قرآن را به صورت کلی در رسانه جدی نگرفتیم و نتوانستیم از قابلیت و امکان و ظرفیتی که قرآن برای گفت‌وگو، تلطیف قلوب، ارتباط، توسعه زبان، همدلی و همگرایی دارد، استفاه کنیم.

وی گفت: امروز بسیاری از غیرمسلمانان حتی اسم کتاب قرآن را نشنیدند و می‌گویند مگر قرآنی وجود دارد و مسلمانان کتابی دارند؟ از 6 میلیاد انسانی که در دنیا زندگی می‌کنند، بیش از  3 میلیارد انسان ادیان غیر الهی دارند و ما قرآن را به آنها معرفی نکردیم. در چین میلیون‌ها انسان هست که دین و خدا را نمی‌شناسند. در هندوستان و کشورهای آفریقایی نیز حضور خوبی نداشتیم. بنابراین در بعد جهانی و در معرفی قرآن، پیام‌ها و قابلیت‌هایش موفق نبودیم و تلاشمان هم پرفروغ نبوده است.

مدیران کشور باید تعامل با رسانه‌ها را جدی بگیرند
این قاری ممتاز کشورمان افزود: در سطح ملی هم اخبار قرآنی جزء حاشیه‌ای‌ترین اخبار و رویدادهاست و به آن پرداخته نمی‌شود و این ضعف جامعه قرآنی و کم لطفی از طرف مطبوعات است که نسبت به رویدادهای قرآنی بی‌اهمیت هستند.

وی در همین باره توضیح داد: به طور مثال مرحوم حسن دانش و محسن حسنی کارگر که در جریان حادثه منا به شهادت رسیدند، یکی در مالزی و دیگری در ایران رتبه نخست قاری قرآنی را کسب کردند اما تقریباً هیچکدام از این‌ها اطلاع نداشتند، وقتی شهید شدند مردم تازه حساس و متوجه این افراد شدند. به هر حال مردم علاقه‌مند هستند اما رسانه‌ها نسبت به این موضوع گرایشی نشان نمی‌دهند و این رویدادها را جدی نمی‌گیرند. البته این ضعف مدیریت فضای قرآنی کشور هم هست. مدیران کشور باید تعامل با رسانه‌ها را جدی بگیرند و این ایراد به جامعه قرآنی هم برمی‌گردد.

این پژوهشگر حوزه دین در پایان درباره فعالیت‌های خبرگزاری کتاب ایران نیز اظهار کرد: خبرگزاری در مسیر خوبی است و نسبت به گذشته به لحاظ کمیت و کیفیت اخبار بهتر شده است اما توصیه من این است که فضای کمیت را جدی بگیرید. اگرچه اخبار کیفی خوب مهم است اما رویدادها با رویکرد اتفاق‌محوری و اطلاع‌رسانی می‌تواند خیلی جذاب باشد و برای اهل کتاب که این حوزه را دنبال می‌کنند مهم است. سوژه‌ها را نیز باید با فکر و اندیشه دنبال کنیم.