به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «زنان در عرصه قانونگذاری ایران (1285-1395)» با سخنرانی دکتر الهه کولایی، استاد علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، زهرا شجاعی، معاون امور زنان دولت اصلاحات، امیر طیرانی، مسئول آرشیو روزنامه اطلاعات، فائزه توکلی، پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی، فخرالسادات محتشمی‌پور، عضو موسس انجمن زنان پژوهشگر تاریخ چهارشنبه 6 مردادماه در اندیشگاه کتابخانه ملی برگزار شد.

در این نشست فریده اولاد قباد، نماینده مجلس شورای اسلامی، اکرم مصوری‌منش، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی، احسان شکراللهی، مسئول نسخه‌های خطی کتابخانه ملی، غلامرضا عزیزی، رییس پژوهشکده اسناد آرشیو ملی حضور داشتند. همچنین با وجود اعلام قبلی دکتر منصوره اتحادیه و محمدجواد مظفر در این نشست حضور نداشتند.

مسائل زنان را نمی‌توان در خلا بررسی کرد

کولایی گفت: کتاب با بررسی و دسترسی به اسناد قابل بهره‌برداری تالیف شده است. مساله زنان در عرصه قانونگذاری به این شکل نیست که ما پدیده اجتماعی را از مسائلی که در حوزه‌ها و سطوح مختلف بر آن تاثیر می‌گذارد، جدا کرده و آن را در خلا یا به شکل انتزاعی بررسی کنیم. موضوع زنان و پارلمان، زنان و تصمیم‌گیری، زنان در فرآیند قانونگذاری، امروزه یک دغدغه جهانی است. همان‌طور که مولف نیز به بحث‌های بین‌المللی پرداخته است.
 
وی افزود: انتظار اینکه در کتاب «زنان در عرصه قانونگذاری ایران (1285-1395)» هم اطلاعات پایه و دست اول ارائه شود و هم تحلیلی جامع و همه جانبه درباره جنبش زنان، فرآیندهای تاریخی تحولات زنان در ایران مطرح شود، توقع غیرمنصفانه‌ای است زیرا ما در شرایط کنونی چنین پژوهش‌هایی با تنظیم اسناد و ارائه مصاحبه‌های تاریخ شفاهی نداریم.
 
این استاد علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: کتاب می‌تواند به عنوان منبعی برای پژوهشگران درباره حضور زنان در قانونگذاری مطرح شود. همچنین بسیاری از مطالبی که در آن ارائه شده، می‌تواند به عنوان یک پژوهش برای دانشجویان ما در رشته‌های تاریخ، سیاست، اجتماع و اقتصاد باشد. اگرچه متاسفانه دانشجویان ما چندان اهل تحقیق و پژوهش نیستند. چند نفر از این دانشجویان به اسناد دست نخست، روزنامه رسمی مراجعه می‌کنند تا در انبوه پایان نامه‌هایی که نوشته می‌شود زندگینامه یکی از زنان پارلمان نیز مدنظر قرار گیرد؟ متاسفانه ما دچار یک خلا هولناک در کارهای پژوهشی و تحقیقی هستیم.
 
سخنان برخی نمایندگان حالت تبلیغی دارد

شجاعی با اشاره به ویژگی‌های کتاب گفت: مولف در تالیف کتاب به گردآوری اطلاعات هم از منابع مکتوب تاریخی و هم از طریق تاریخ شفاهی مبادرت کرده است. در حالی که برخی مولفان این نوع کتاب‌ها یا به اسناد و منابع مکتوب می‌پردازند و یا تاریخ شفاهی. اگرچه در تدوین زندگینامه‌ها برخی زنان نماینده کم‌لطفی کردند و حاضر به مصاحبه نشدند و این مورد باعث شده که برخی اطلاعات کامل نباشد.
 
وی افزود: در حوزه تاریخ شفاهی نیز در مصاحبه با زنان نماینده الگوی مناسبی طراحی نشده و به همین دلیل در برخی از سخنان حالت تبلیغات انتخاباتی مشاهده می‌شود.
 
این پژوهشگر علوم سیاسی ادامه داد: یکی از نکات مثبت کتاب، نگاه به مسائل زنان در سطح بین‌الملل از جمله حق رای زنان در جهان، اسناد، کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان است. با وجود اینکه بعضی تصاویر در کتاب باکیفیت نیست اما داشتن جدول‌ها، آمار و عکس‌ها به کتاب جذابیت خاصی بخشیده است.
 
شجاعی اظهار کرد: بیش از 50 درصد کتاب زندگینامه است و کمتر از نیمی از آن به تحلیل سیاسی و تاریخی و به بحث حق رای زنان و فعالیت آنها در مجلس اختصاص داده شده است. کتاب «زنان در عرصه قانونگذاری ایران (1285-1395)» سندی است که جای آن در عرصه مطالعات زنان خالی بود.
 
داده‌های تاریخی حوزه زنان بسیار اندک است

طیرانی در ادامه این نشست با قدردانی از زحمات نظری در تالیف کتابی در عرصه زنان که منابع آن بسیار اندک است، گفت: مولف برای پیدا کردن مطالبی درباره جنبش زنان در ایران ناچار بوده چندین بار تاریخ مشروطه کسروی را زیر و رو کند، تا چند خطی درباره جنبش زنان بیابد. بنابراین هر اثر تحقیقی و پژوهشی درباره زنان ارزشمند به شمار می‌آید، زیرا داده‌های تاریخی این حوزه اندک است.
 
وی افزود: به نظرم جای زندگینامه زنان نماینده در یک کتاب تحقیقی نیست. کما اینکه آوردن زندگینامه مناسب کتاب‌هایی در رده «رجال پارلمانی» است که وی زحمت گردآوری آن را کشید و اکنون یکی از کتاب‌های منبع حوزه پارلمان است. بنابراین اختصاص دادن بیش از نیمی از کتاب به زندگینامه‌ها از ارزش یک اثر تحقیقی می‌کاهد و از طرفی کتاب بیش از اندازه قطور شده است.
 
مدیر آرشیو روزنامه اطلاعات بیان کرد: عنوان کتاب «زنان در عرصه قانونگذاری ایران (1285-1395)» است. وقتی به عنوان مخاطب کتاب را برای مطالعه به دست می‌گیرم در نگاه نخست انتظار دارم حرکت زنان را در عرصه قانون و قانونگذاری دنبال کنم. بحث جنبش سیاسی و اجتماعی زنان که 112 صفحه از کتاب را در برمی‌گیرد که جای این موضوع در کتابی با عنوان فوق نیست. اگر نام کتاب جنبش سیاسی یا اجتماعی و فرهنگی زنان باشد باید به انجمن‌ها، جمعیت‌ها و مدارس زنانه نیز به شکل مفصل پرداخته می‌شد.

وی ادامه داد: آوردن بحث جنبش‌های سیاسی در مقدمه کتاب بسیار پسندیده بود اما از آنجا که مقدمه افزون بر متن شده، در اینجا بحث جنبش زنان اشکال دارد. اگر مولف بحث کتاب را با توجه به عنوان آن دنبال می‌کرد باید موانع حضور، رشد و تعامل زنان در عرصه قانونگذاری چه در قبل از انقلاب که اشاراتی به آن شده و چه بعد از انقلاب که مغفول واقع شده، مورد واکاوی قرار می‌گرفت.
 
خلا منابع زنان ما را به سمت تاریخ شفاهی می‌برد

محتشمی‌پور، عضو موسس انجمن زنان پژوهشگر تاریخ گفت: همان‌طور که اشاره شد در زمینه تاریخ زنان به شدت دچار ضعف منابع هستیم و به همین منظور انجمن زنان شکل گرفت تا بتوانیم با حضور زنان پژوهشگر فکر کنیم چه کاری می‌توان در این زمینه کرد؟ از طرفی برخی منابع وجود دارد، اما دیده و یا مطالعه نمی‌شود. ما در درجه نخست تلاش می‌کنیم که منابع موجود را شناسایی کنیم و در مراحلی که دچار خلا هستیم سراغ تاریخ شفاهی می‌رویم.
 
تالیف کتاب با در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی بود

منوچهر نظری، مولف کتاب با قبول برخی کمبودها در کتاب گفت: سخنانی که منتقدان درباره اثر ارائه کردند، درست است اما باید گفت که موضوع زنان در عرصه پارلمان بحث چالش‌برانگیزی است که نمی‌توان چندان به آن وارد شد. البته سابقه حساسیت بر بحث زنان به دوره رضاشاه برمی‌گردد که در آن دوره زنان تنها به فعالیت در امور خیریه محدود شدند.

وی افزود: واهمه از برخی مسائل باعث شد تا 60 صفحه از کتاب را سانسور کنم و به عبارتی قبل از اینکه کتاب را برای دریافت مجوز چاپ به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بدهم، خودسانسوری کردم. بنابراین سیاستی که در تالیف کتاب «زنان در عرصه قانونگذاری ایران (1285-1395)» دنبال شد، در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی کشور بود و این حتی در برخی از مصاحبه‌هایی که با نمایندگان زن مجلس نخست تا مجلس دهم انجام شده، نیز محسوس است. به عبارتی این نمایندگان نیز در بیان بسیاری از مسائل دوره نمایندگی خود دچار محافظه کاری شده و از بیان برخی موضوعات خودداری می‌کردند.