به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «حقوق مالکیت فکری؛ شرط عضویت در سازمان تجارت جهانی» عصر یکشنبه  31 مردادماه با حضور سیدعلی آل‌داوود، دکتر زهرا موسوی و سعید دهقان در سرای اهل قلم برگزار شد.
 
 آل‌داوود در این نشست اظهار کرد: پیوستن به کنوانسیون برن همواره موافقان و مخالفانی داشته است؛ مخالفان، پیوستن را عاملی موجب ضرر زیاد به مترجمان می‌دانند، چون باید حقوق پدیدآورندگان را بپردازند و به‌مراتب قیمت کتاب بالا می‌رود.
 
وی ادامه داد: در کشورهای عضو کنوانسیون برن، علی‌رغم توسعه فضای مجازی و الکترونیکی و نشر کتاب از طریق اینترنت، کمتر مؤلف یا مترجمی گرفتار مسائل حقوقی می‌شود، اما در ایران چون هنوز عضو این کنوانسیون نیست، مشکلات عدیده‌ای به وجود می‌آید و چون قانونی هم در این زمینه وجود ندارد، کسی نمی‌تواند ادعا و طلب حق کند.
 
رئیس دفتر مشاوره حقوقی اهل قلم مؤسسه خانه کتاب افزود: در این زمینه به‌تازگی لایحه مالکیت فکری به مجلس شورای اسلامی ارائه شده اما کافی و وافی نیست و نمی‌تواند پاسخگوی این مسائل باشد. وقتی می‌تواند پاسخگو باشد که ابتدا ایران وارد کنوانسیون‌های جهانی کپی‌رایت شود.
 
آل‌داوود گفت: شاید رعایت حقوق مالکیت فکری و پیوستن به کنوانسیون برن در وهله نخست ضررهای ناچیزی وارد کند، اما در نهایت باعث گسترش دانش در ایران می‌شود. در این صورت هر مترجمی سراغ هر کتابی و هر ناشری سراغ هر مترجمی نمی‌رود و در نهایت چندین مترجم سراغ یک کتاب نمی‌روند.
 
رعایت حقوق مالکیت فکری باعث ایجاد انگیزه برای تولید ایده‌های جدید می‌شود
 
دکتر زهرا موسوی، عضو سابق دفتر خدمات حقوق بین‌الملل و مدرس حقوق بین‌الملل تطبیقی در بخش دیگری از این نشست، اظهار کرد: نخستین درخواست ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی، در 19 ژوئیه 1996 به این سازمان ارسال شد. ایران در 26 مه 2005 به‌عنوان عضو ناظر سازمان تجارت جهانی پذیرفته شد. اعضای سازمان تجارت جهانی کشورهایی هستند که موافقت‌نامه‌های (حدود 30 موافقت‌نامه) این سازمان را امضا کرده‌اند. مقر سازمان تجارت جهانی در ژنو، سوئیس قرار دارد. تا سال 2016، 164 کشور عضو این سازمان شده‌اند.
 
وی با بیان این‌که در دنیای امروز حق مؤلف و حق انتشار علاوه بر این‌که ارزش معنوی دارند، ارزش‌های مادی نیز دارند، گفت: علت ورود حقوق مالکیت فکری به سازمان تجارت جهانی این است که ایده‌ها و اطلاعات به‌طور فزاینده‌‌ای بخشی از تجارت تلقی می‌شوند. باید توجه داشت که حقوق مالکیت فکری یک حق خصوصی است و صاحب اثر دارای حق استفاده از نرخ مذاکره می‌شود.
 
این مترجم توضیح داد: سازمان تجارت جهانی اصولی دارد که کشورهای عضو باید به این اصول پایبند باشند. مهم‌ترین این اصول «اصل عدم تبعیض و اصل دولت کاملة‌الوداد» است که طبق این اصل، اگر کشوری امتیاز بازرگانی یا تعرفه‌ای را در مورد یکی از کشورهای عضو اعمال کند، این امتیاز یا تعرفه باید در مورد تمام شرکای تجاری عضو سازمان تجارت جهانی تعمیم یابد. البته این اصل یک استثناء نیز دارد که به همگرایی‌های اقتصادی مانند اتحادیه‌های گمرکی بین چند کشور مربوط می‌شود. این استثناء بدین معناست که سازمان تجارت جهانی، سایر پیمان‌های تجاری را نیز به رسمیت می‌شناسد.
 
وی افزود: ممنوع بودن استفاده از محدودیت‌های غیرتعرفه‌ای در تجارت همچون سهمیه‌بندی و صدور پروانه واردات از دیگر اصول این سازمان به‌شمار می‌آید.
 
موسوی گفت: شاید به‌نظر برسد لزوم پایبندی به قانون تریپس (موافقت‌نامه جنبه‌های تجاری حقوق مالکیت فکری) بسیار هزینه‌بَر باشد، اما با توجه به بررسی‌های انجام شده در تحقیقات به‌نظر می‌رسد فایده پیوستن ایران و برخورداری از حمایت‌های آن، به دلیل ایجاد و توسعه رونق اقتصادی به مراتب بیش از آسیب‌های آن است. بنابراین شاید بد نباشد برای ایران که دوباره برای پیوستن به تریپس جدیت نشان دهد.
 
ضرورت تأسیس سازمان فراگیر در حوزه حقوق مالکیت فکری

سعید دهقان، وکیل دادگستری و روزنامه‌نگار نیز به‌عنوان سخنران در این نشست اظهار کرد: ارتقای سطح زندگی، تأمین اشتغال کامل در کشورهای عضو، توسعه تولید و تجارت و بهره‌وری بهینه از منابع جهانی، دستیابی به توسعه پایدار با بهره‌برداری بهینه از منابع، حفظ محیط زیست و افزایش سهم کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه‌یافته از رشد تجارت بین‌المللی از جمله اهداف سازمان تجارت جهانی به‌شمار می‌آیند.
 
وی در ادامه سخنانش گفت: حتی اگر بخشی از این اهداف با پیوستن ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی محقق شوند، می‌توان شاهد تحول و تغییرات شگرفی در ایران بود.
 
دهقان توضیح داد: به دلیل نپیوستن ایران به کنوانسیون‌های بین‌المللی است که اخیراً تحرکی در نوآوری در سطح ملی ایجاد نشده است، آمار ثبت اختراع کاهش یافته و سرمایه‌گذاری روی ایده‌ها صورت نگرفته و اساساً تجاری‌سازی انجام نشده است.
 
این مؤلف عنوان کرد: لایحه مالکیت فکری که به‌تازگی به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده است. در عین حال که ضعف‌هایی دارد اما به اعتقاد بنده، در این زمینه یک قدم به جلو است. در دانشگاه‌هایی مانند شهید بهشتی و تربیت مدرس، رشته دانشگاهی برای حقوق مالکیت فکری ایجاد شده که انسان را ناخودآگاه به مورد توجه قرار گرفتن این حقوق توسط مجلس شورای اسلامی امیدوار می‌کند تا در این راستا شاید یک سازمان فراگیر شکل بگیرد تا بتواند در این زمینه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کند.
 
وی افزود: این‌که در زمینه حقوق مالکیت فکری شعبه‌ای در دادگاه‌ها راه‌اندازی شود، خوب است اما در مقابل، باید قضات خبره در این زمینه تربیت و به جامعه تحویل داده شود.
 
دهقان گفت: بسیاری از صاحبان آثار، به حق خواهان تأمین حقوق خود هستند و تمایل دارند آثارشان در عرصه‌های بین‌المللی بروز کرده و از این محل، اعتبار معنوی و مادی کسب کنند. از طرفی، قانونگذار تصور می‌کند که اگر در عضویت در سازمان تجارت جهانی تعجیل کند، به این قشر و آثار آن‌ها آسیب‌ زده است؛ حال آن‌که فعالان عرصه جهانی معتقدند شاید این کار در کوتاه‌مدت هزینه‌بَر باشد، اما در درازمدت مطمئناً پاسخگو خواهد بود.
 
این روزنامه‌گار اظهار کرد: از طرف دیگر اصلاً درست نیست که ایران به‌صورت دائم آثار سراسر دنیا را بیاورد و ترجمه کند؛ آن‌ها (آثار پدیدآورندگان خارجی) اگر رشد کردند و ما در ایران دنبال‌شان هستیم به این علت است که حقوق مالکیت فکری را رعایت می‌کنند.