به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «پایتخت کتاب ایران» و «روستاها و عشایر دوستدار کتاب» از جمله طرح‌های مروج کتابخوانی هستند که تاکنون دو دوره از آن‌ها با همت و حمایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شده‌ و سومین دوره آن‌ها در سال جاری در حال برگزاری است.

«پایتخت کتاب ایران» عنوان طرحی است که بر مبنای آن هر سال شهری به‌عنوان پایتخت کتاب ایران انتخاب می‌شود. بخش‌هایی از این طرح، از پایتخت جهانی کتاب الگوبرداری شده، اما از نظر ساختار اجرایی همخوانی‌های زیادی با شرایط فعالیت فرهنگی در ایران پیدا کرده است. در نخستین سال رقابت میان شهرهای ایران برای کسب عنوان پایتخت کتاب، «اهواز» با مشارکت نهادهای غیردولتی همچون کانون آموزش شهروندی برای توسعه (کاشت) موفق به اخذ این عنوان شد. در سال دوم «نیشابور» توانست این عنوان را از آن خود کند.

جشنواره «روستاها و عشایر دوستدار کتاب» نیز برنامه‌ای است که هر سال با محوریت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری مجموعه‌ای از دستگاه‌های دولتی و غیردولتی اجرا می‌شود. بر این اساس هر سال 10 روستا یا آبادی عشایری به عنوان روستاها و عشایر دوستدار کتاب معرفی می‌شوند. برای شرکت در این جشنواره، روستاها باید ضمن معرفی ویژگی‌های خاص فرهنگی و اجتماعی روستا، مجموعه فعالیت‌ها، طرح‌ها و برنامه‌های اجرایی خود را برای تقویت زیرساخت‌های کتابخوانی و ترویج عمومی کتاب در روستا معرفی کنند.

خبرنگار «ایبنا» با توجه به قرار گرفتن در آستانه برگزاری آیین اختتامیه سومین دوره این دوره جشنواره، در گفت‌وگو با اهالی قلم، نشر، فرهنگ و مسئولان فرهنگی به بررسی نقش طرح‌های مروج کتابخوانی در ارتقای سرانه مطالعه پرداخته و در نهایت پیشنهادات این صنف را برای برپایی هرچه بهتر این جشنواره‌ها ارائه کرده است.
 
همایون امیرزاده، مشاور اجرایی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار «ایبنا» اظهار کرد: جشنواره‌‌های «پایتخت کتاب ایران» و «روستاها و عشایر دوستدار کتاب» در راستای اقدامات تأسیسی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در جهت انجام وظیفه در حوزه ترویج کتاب و کتابخوانی برگزار می‌شوند.
 
وی توضیح داد: عامل سبب‌ساز و مؤلفه اصلی جشنواره‌های نامبرده این است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت فرهنگی این وزارتخانه نمی‌تواند در قبال ترویج کتاب و کتابخوانی خود را مسئول نداند. سالیان سال از مباحثی نظیر برگزاری هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران و اقدامات جرقه‌واری که در حوزه ترویج کتابخوانی شاهد بودیم، می‌گذرد و اقدامی که هم بتواند قابل سنجش باشد و هم جنبه تجمیعی داشته باشد، کمتر شاهد بودیم.
 
مشاور اجرایی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: جشنواره‌های نامبرده نوعی نهادسازی مردمی در بخش کتاب و کتابخوانی کشور محسوب می‌شوند. تاکنون تصور بسیاری از نخبگان، فرهنگیان و آحاد مردم این بوده است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در این مدار قرار بگیرند اما در جشنواره‌های «پایتخت کتاب ایران» و «روستاها و عشایر دوستدار کتاب» تلاش ما این است که با استفاده از مکانیسم‌های تشویقی و رقابتی، هر کدام از شهرستان‌ها، مناطق و حتی روستاها یک معاونت فرهنکی برای خود باشند.
 
امیرزاده ادامه داد: در جشنواره‌های نامبرده مهم‌ترین ظرفیت‌های اجتماعی شهرستان‌ها، مناطق و روستاها در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و در یک حرکت هم‌افزا و البته رقابتی در توسعه فرهنگ کتابخوانی می‌کوشند.
 
سخنگوی شورای سیاستگذاری سی‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اظهار کرد: برگزاری این جشنواره‌ها حواشی مثبت و سازنده زیادی هم داشتند و اگر نگوییم اهمیت این حواشی در ترویج فرهنگ کتابخوانی بیشتر از اصل ماجرا نبوده، قطع به یقین کمتر از آن هم نبوده است. از جمله این حواشی می‌توان به شناسایی 450 گروه مروج کتابخوانی، مشارکت بیش از 100 شهر و 1000 روستای کشور و تشکیل بیش از 2000 باشگاه کتابخوانی و عضویت 20 هزار کودک و نوجوان در این باشگاه‌ها اشاره کرد. این موارد نشان می‌دهد که متولیان برپایی این جشنواره‌ها با افق روشن و قابل سنجه به میدان آمده‌اند.
 
وی بیان کرد: از طرف دیگر، جشنواره‌های «پایتخت کتاب ایران» و «روستاها و عشایر دوستدار کتاب» باعث شده‌اند ظرفیت‌هایی که می‌توانند به حوزه ترویج کتاب و کتابخوانی کمک کنند، شکوفا شوند. خوش‌بختانه امروزه این ظرفیت‌ها به فعلیت رسیده‌اند.
 
امیرزاده افزود: بسیاری از شهرستان‌ها، مناطق و روستاها تلاش دارند با استفاده از برند فرهنگی این دو جشنواره، منطقه خود را فرهنگی و علاقه‌مند به کتابخوانی معرفی کنند. این رقابت کمک می‌کند تا ظرفیت‌هایی که تاکنون به‌درستی به‌کار گرفته نشده بودند، در مسیر صحیح قرار بگیرند. همه این موارد، نکات امیدبخشی هستند که نشان می‌دهد این دو جشنواره به اهداف‌شان نزدیک شده‌اند.
 
مشاور اجرایی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عنوان کرد: برپایی این جشنواره‌ها زایش‌هایی نیز به دنبال داشته‌اند که مهم‌ترین آن‌ها تشکیل نهادهای مردمی بر اساس ظرفیت‌های هر منطقه و رسوب کردن موضوع کتاب به بطن جوامع اجتماعی به‌ویژه روستاها، است.
 
وی توضیح داد: در گذشته خلأیی وجود داشت و آن این بود که تولید فرهنگی روستاها کمتر مورد توجه بود. به نظر می‌رسد این دو جشنواره در تلاشند تا ظرفیت‌های فرهنگی روستاها را هم نشان دهند و هم در فضای فرهنگی کشور به نمایش بگذارند.
 
سخنگوی شورای سیاستگذاری سی‌اُمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران افزود: کماکان باید تلاش کنیم نهادهای مردمی که در کنار این دو جشنواره شکل گرفته‌اند، تقویت شوند و اصرار داشته باشیم که این حرکت به درگیر کردن عناصر اجتماعی علاقه‌مند به کتاب و کتابخوانی منجر شود. همچنین باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ظرفیت‌های حاکمیتی و ملی خود برای ورود به این عرصه و به‌منظور تشویق حامیان مالی ـ دولتی و غیر دولتی‌ ـ تلاش کند.

آیین اختتامیه‌ انتخاب «پایتخت کتاب ایران» و «روستاها و عشایر دوستدار کتاب» هفته‌ اول اسفندماه در تهران برگزار خواهد شد.