خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)به تازگی کتاب «بفرمایید فلسفه» شامل گفت‌وگو با بزرگترین فیلسوفان معاصر به همت نشر کرگدن منتشر شده است. این کتاب، دربردارنده گفت‌وگو با برخی از بزرگترین فیلسوفان معاصر است. دیوید ادموندز و نایجل واربرتن در مجموعه مصاحبه‌هایی که ابتدا به شکل پادکست و سپس به شکل کتاب منتشر شد و اکنون شهرتی جهانی یافته است، مسائل زندگی روزمره را پیش‌روی فیلسوفان قرار داده‌اند.هر مصاحبه بر موضوعی خاص متمرکز است؛ از اخلاق و سیاست و ذهن گرفته تا زیباشناسی و معنای زندگی. مصاحبه‌ها اشتهابرانگیز و کوتاه است، درست مانند لقمه‌های حاضر و آماده و یک‌راست به اصل موضوع می‌پردازد. کتاب دعوتی است به ضیافت این لقمه‌های کوچک، «بفرمایید فلسفه». با میثم محمد امینی درباره این کتاب گفت‌وگو کردیم.
*توضیح‌هایی را درباره ضرورت ترجمه این اثر و چگونگی آن ارائه کنید؟
جلد یکم «بفرمایید فلسفه» مجموعه ۲۵ گفت‌وگو با برخی از مهم‌ترین فیلسوف‌های معاصر در سنت فلسفه انگلیسی- آمریکایی است. این گفت‌وگوها پیش از انتشار به صورت کتاب، در قالب‌های فایل‌های صوتی روی اینترنت قرار گرفته و دسترسی به آن آزاد است. این اثر را دکتر حسین شیخ‌رضایی، مدیر نشر کرگدن، به بنده برای ترجمه معرفی و پیشنهاد کرد. این اثر از مجموعه «گفت‌وگواندیشی» است.
گفت‌وگو در اندیشیدن، بهویژه اندیشه فلسفی، نقش بسیار مهمی دارد. اصلاً می‌توان ادعا کرد که اندیشه در ذات خود فرایندی گفت‌وگویی است. در اين مجموعه هم، با توجه به نقش مهم گفت‌وگو در شكل‌دهى و ارتقا انديشه، هدف آن است که برخى از بهترين نمونه‌هاى گفت‌وگو ميان انديشمندان در حوزه‌هاى مختلف را در اختيار فارسى‌زبانان قرار گیرد. در واقع اين مجموعه کوششی است براى معرفى و تمرين انديشيدن از راه آشنايى با برخى از جذاب‌ترين نمونه‌هاى گفت‌وگو. بفرمایید فلسفه (۱) دومین کتابی است که در این مجموعه منتشر می‌شود. پیشتر صدق به چه کار می‌آید، مناظره ریچارد رورتی و پاسکال آنژل با ترجمه روح‌الله محمودی از این مجموعه به چاپ رسیده است.
ظاهرا این کتاب را مورد توجه قرار داده پیوند فلسفه با زندگی روزمره است. در این باره توضیح بیش‌تری ارائه کنید؟
گفت‌وگوهای این کتاب به پنج بخش تقسیم شده‌اند: اخلاق، سیاست، متافیزیک و ذهن، زیبایی‌شناسی، و بخش آخر که خدا، خداناباوری، و معنای زندگی نام دارد. بعضی از گفت‌وگوها، بهویژه در بخش اخلاق و سیاست، با مسائل زندگی روزمره پیوند نزدیک‌تری دارد، اما گفت‌وگوهایی هم در این کتاب هست که درباره موضوعات تخصصی فلسفه است، موضوعاتی که شاید پیوند مستقیمی با زندگی روزمره نداشته باشد از جمله گفت‌وگو درباره ابهام، بی‌نهایت، واقع‌گرایی علمی، شکاکیت، زمان و مسئله ذهن ـ بدن. بنابراین فکر می‌کنم از نگاه محتوایی ادعای چندان درستی نیست که بگوییم این کتاب درباره پیوند فلسفه با زندگی روزمره است یا مسائل فلسفی را به متن زندگی روزمره می‌آورد.
اما مرتبط با بحثی که در پاسخ به سوال نخست داشتیم، می‌توانیم بگوییم فرم کتاب، یعنی قالب گفت‌وگو که برای کتاب انتخاب شده است، و نوع گفت‌وگوها که هم کوتاه هستند و هم وارد بحث‌های بسیار تخصصی نمی‌شوند، این امکان را فراهم آورده که مسائل فلسفی در میان طیف وسیع‌تری از مخاطبان طرح شود. از این منظر شاید بتوان گفت که این کتاب مسائل فلسفی را تا اندازه‌ای از قالب تخصصی و دانشگاهی خارج کرده و به بیان ساده‌تری عرضه می‌کند. البته طبیعی است که این امر از عمق بحث‌ها کاسته است.
چه موضوعاتی از زندگی روزمره در این اثر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؟
همان‌طور که گفتم دو بخش نخست کتاب (اخلاق و سیاست) بیشتر با مسائل زندگی روزمره در ارتباطند. مثلاً فصل اول کتاب با عنوان «عق!» فصل جالبی است و به این بحث می‌پردازد که آیا احساس انزجاری که از برخی رفتارها یا وضعیت‌ها به انسان دست می‌دهد جایگاهی در توجیه اخلاقیِ رفتارها و نگرش‌های ما دارد. آیا اگر قتل یا رابطه جنسی با حیوانات برای ما منزجرکننده است، همین حس انزجار می‌تواند توجیهِ اخلاقیِ پرهیز از این رفتارها باشد؟ آیا هر چیزی در ما احساس انزجار برانگیزد از نظر اخلاقی در پرهیز از آن موجهیم؟ در فصل‌های دیگر کتاب هم به مسائلی پرداخته می‌شود از قبیل نسبی‌انگاری اخلاقی، تکثر فرهنگی، جهان‌میهنی، رواداری، و...
ترجمه اثر به چه میزان می‌تواند در کاربردی کردن فلسفه برای زندگی روزمره در جامعه ایرانی مفید باشد؟
مسائل فلسفی، دست کم آن مسائلی که در این کتاب مورد توجهند، از آسمان نازل نمی‌شوند! نقطه آغاز بسیاری از مسائل فلسفی امور ملموس زندگی واقعی است. در بسیاری از جوامع امروزی افرادی کنار یکدیگر زندگی می‌کنند که نژادها و فرهنگ‌ها و دین‌های متفاوتی دارند. همین موقعیت ما را با مسائل گوناگون، و در برخی موارد تازه‌ای مواجه می‌کند. رفتار اکثریت با اقلیت چگونه باید باشد؟ آیا اقلیت به صرف اقلیت بودن باید از حقوق خاصی بهره‌مند باشد؟ چهارچوب هنجاریِ اکثریتِ حاکم تا چه اندازه آزادی‌های گروه‌های اقلیت را محدود می‌کند یا می‌تواند بکند؟ مرزهای رواداری کجاست؟ آیا اصلاً رواداری خوب است؟ بسیاری پرسش‌های این‌چنینی وجود دارد که البته جامعه‌شناسی و حقوق و روان‌شناسی و احتمالاً رشته‌های دیگر به آن می‌پردازند، اما فلسفه هم این‌جا حرف برای گفتن دارد و در این کتاب بعضی از این حرف‌ها را می‌بینیم.
مباحث چه فیلسوفانی در این کتاب بیشتر مورد بررسی قرار گرفته است؟
عنوان فرعی این کتاب «گفت‌وگو با مشهورترین فیلسوفان معاصر» است اما احتمالاً برای کسانی که فلسفه را به شکل تخصصی دنبال نمی‌کنند هیچ‌یک از فیلسوفانی که در این کتاب با آنها مصاحبه شده آشنا نیستند. اما در واقع جمعی که در این کتاب طرف گفت‌وگو قرار گرفته‌اند شناخته‌شده‌ترین و مهم‌ترین فیلسوفانی هستند که در حال حاضر در سنت فلسفه تحلیلی مشغول کارند. نمی‌خواهم عنوان «نسل جدید فیلسوفان» را برای این افراد به کار ببرم، کسانی مانند پیتر سینگر و تیموتی ویلیامسن و سایمن بلک‌برن مدت‌هاست که در عرصه فلسفه حضوری فعال دارند.
وضعیت خوانش متون فلسفی در ایران و استفاده از آنها را در زندگی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پایین بودن سرانه مطالعه به طور کلی و میزان پایین چاپ و فروش کتاب در ایران مسئله جدیدی نیست و من هم در این مورد حرف تازه‌ای ندارم. به جای تحلیل و توصیف وضع موجود، ترجیح می‌دهم اظهار امیدواری کنم که کتاب‌های بهتری ترجمه و تألیف شود و جمعیت کتابخوان‌ها بیشتر شود.
شنبه ۲۱ اسفند ۱۳۹۵ - ۱۰:۰۰
نظر شما