خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- نگاهی به چندوچون کتاب‌هایی که در طول 12 ماه در بازار نشر ارائه شدند، حکایت از میزان آگاهی، افزایش یا کاهش دانایی یک جامعه به شمار می‌آید، جامعه‌ای که با مرور آثار حوزه تاریخ به نظر می‌رسد در صدد افزایش آگاهی تاریخی خود است. اما از طرفی شمارگان کتاب‌ها چیز دیگری می‌گوید. با این حال مقایسه آثار منتشر شده در حوزه تاریخ حاکی از آن است که بهمن ماه با چاپ 468 کتاب پررونق ترین ماه سال بوده است.
 
فروردین و تکاپوی ناشران برای نمایشگاه
 
ماه نخست سال ناشران در تلاش بودند که کتاب‌های خود را برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران آماده کنند اما از آنجا که نیمی از این ماه به تعطیلات سپری شده نباید انتظار انتشار آثار بسیاری داشت. با این حال جستجو در اطلاعات سایت موسسه خانه کتاب حکایت از انتشار 139 عنوان کتاب در حوزه تاریخ و جغرافیا دارد. از این تعداد 99 کتاب چاپ نخست و 30 اثر چاپ مجدد به شمار می‌آید. ضمن اینکه 107 عنوان تالیفی و 22 اثر ترجمه است. همچنین بعضی از کتاب‌های خوب سال قبل تجدیدچاپ شدند که حکایت از اقبال مخاطبان به چاپ سوم «سیدضیاء، عامل کودتا»، چاپ سیزدهم «سیاست و حکومت در اروپا»، «ما ایرانیان» و بعضی عناوین دیگر دارد. در همین زمان چاپ نخست کتاب «بوخارین و انقلاب بلشویک» با ترجمه بیژن اشتری از سوی نشر ثالث روانه بازار نشر شد.
 
اردیبهشت، رودرور با مخاطبان در شهرآفتاب
 
اگر بخواهیم به میزان چاپ آثار در این ماه نگاهی داشته باشیم، باید گفت که 314 کتاب تالیفی و 41 عنوان ترجمه خودنمایی می‌کند. در این میان سهم آثار چاپ نخست 286 عنوان و چاپ مجدد 69 عنوان کتاب است. مقایسه میزان آثار منتشر شده با ماه گذشته حکایت از سه برابر شدن کتاب‌های حوزه تاریخ یعنی رقم 355 دارد. تعدادی که می‌تواند ناشی از تکاپوی ناشران برای حضور پررنگ در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران داشته باشد. در این ماه چاپ سیزدهم کتاب «ایران مدرن»، چاپ سوم «وزیری امیرحسنک» و چاپ دهم «اقتدارگرایی ایران در عهد قاجار» به انتشار رسیده است.
 
خرداد، نگاهی به بازمانده‌های پستو
 
خردادماه زمانی است که ناشران پس از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در حال ورود به روند خانه‌تکانی هستند و به عبارتی محتویات انبار را بررسی می‌کنند. در این میان آثاری که به نمایشگاه نرسیده به بازار کتاب عرضه می‌شوند، آثاری که بازتاب آنها به دلیل نیمه تعطیل شدن دانشگاه‌ها ممکن است چندماه بعد منعکس شود و یا در میدان نقد و نظر قرار گیرند. با این حال نگاهی به آماری که از منتشر شدن کتاب‌های حوزه تاریخ در این ماه در سایت خانه کتاب ثبت شده، حاکی از 217 اثر چاپ نخست و 66 کتاب تجدید چاپ شده دارد، ضمن اینکه سهم آثار تالیفی 257 اثر و ترجمه 26 عنوان ذکر شده است. در مجموع 283 کتاب به چاپ رسیده که کاهش بسیار اندکی با ماه تجارت کتاب (اردیبهشت) دارد. در میان کتاب‌های منتشر شده «محله کلیمیان»، «تاریخ مستطاب آمریکا»، «فرار از لایپزیک»، «تراژدی تنهایی»، «هفتاد سال پایداری؛ خاطرات شاه‌حسینی»، «برخی جهان‌بینی‌ها و جنبش‌های اجتماعی»، «نگاهی به دروازه غار» برای نخستین بار به چاپ رسیدند. همچنین چاپ پنجم «آمدیم خانه نبودید»، چاپ سوم «استالین»، چاپ نهم «آقای سفیر»، چاپ دهم «ما ایرانیان» و چاپ چهاردهم «خاطرات شازده حمام» نیز ارائه شد.
 
تیر، زیر و زبر پیشخان کتابفروشی‌ها
 
نخستین ماه تابستان برای ناشران و کتابفروشی‌ها، ماه خواب تابستانی است که شاید با تابستانه کتاب و طرح‌های دیگر بتوان این خواب را کمی کمرنگ کرد. با این حال ممکن است تصورات ما با ارقام منعکس شده از جمله 261 کتاب چاپ شده، چندان همخوانی نداشته باشد. آماری که در بردارنده 145 اثر چاپ نخست و 116 کتاب تجدید چاپ شده است و از این میان 234 کتاب سهم تالیف و 27 اثر به ترجمه اختصاص دارد. چاپ چهارم «خاطرات محمدیگانه»، چاپ سی و سوم «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی: جستارهایی از تاریخ معاصر ایران
حسین فردوست»، هشتم «ماموریت در تهران، خاطرات هایزر» از جمله آثاری است که در این ماه تجدید چاپ شدند. ضمن اینکه «غرب چگونه غرب شد» تالیف صادق زیباکلام، «ارتش ایران ساسانی: آغاز سده سوم تا نیمه سده هفتم میلادی»، «مادها» از جورج راولینسون برای نخستین ببار وارد بازار نشر شد.
 
          
مرداد، تب و تاب تاریخ در رخوت تابستان
 
گرم‌ترین هوای سال که همه در رخوت تابستان به سر می‌برند، بازار نشر در تک‌وتاست تا با طرح تابستانه کتاب از این رخوت بکاهد و باز هم مخاطبان را به ورق زدن کتاب‌های تازه و تجدیدچاپی فرابخواند. در این ماه اطلاعات حاکی از آن است که 214 کتاب چاپ اول و 86 اثر چاپ مجدد منتشر شده که در این میان 286 کتاب تالیفی و 32 اثر ترجمه شده است. آمار مردادماه در مقایسه با ماه گذشته حکایت از افزایش آثار منتشر شده در حوزه تاریخ دارد. ضمن اینکه کل کتاب‌های چاپ شده 300 اثر است که برای ماه میانی تابستان آمار نسبتا خوبی است. کتاب‌های «بر آب و آتش: زندگی‌نامه و خاطرات دکتر فریدون هژبری استاد و معاون پیشین دانشگاه صنعتی شریف»، «تاریخ ایران (امپراتوری تفکر» ازمایکل اکسورثی، «داریوش بزرگ و امپراطوری هخامنشیان در سه قاره‌ی جهان» تالیف پیر بریان و «رویای شیفتگان: چگونگی تحولات سیاسی - اجتماعی در جهان معاصر» اثر احسان نراقی روی پیشخان کتابفروشی‌ها رفتند و کتاب‌های تجدید چاپ شامل چاپ هفتم «بی‌نظیر بوتو دختر شرق: خاطرات بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر فقید پاکستان»، دوازدهم «جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران»، هشتم«خاطرات صفرخان (صفر قهرمانیان»، بیست و هفتم «دو قرن سکوت: سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی در دو قرن اول اسلام»، پنجم «خاطرات نورالدین کیانوری»، هفتم «شرق‌شناسی» از ادوارد سعید بودند.
 
شهریور، قلم زدن بزرگان در بستر تاریخ
 
کتاب‌های حوزه تاریخ آخرین ماه تابستان در چاپ نخست 203 کتاب و تجدیدچاپ 85 اثر مشاهده می‌شود. آثار تالیفی 243 و در ترجمه 45 کتاب به ثبت رسیده است. در مجموع 288 کتاب در این ماه منتشر شده که در مقایسه با ماه میانه تابستانه با کاهش اندکی مواجه هستیم. اگر چه مرور آثاری که بر ریل انتشار قرار گرفتند، کتاب‌های قابل تاملی را دربرمی‌گیرد. چاپ نخست «پدر ایران: داستانی بر پایه سرگذشت کورش بزرگ» اثر میرجلال‌الدین کزازی، «داستان تهران» تالیف سیدمحمد بهشتی، «سازمان افسران حزب توده ایران 1323 - 1333» تالیف محمدحسین خسروپناه و «عربستان سعودی: مردم، گذشته، مذهب، فاصله طبقاتی و آینده» از کارن‌الیوت‌هاوس حاکی دست به قلم شدن مولفان برجسته‌ای است که در حوزه تاریخ و فرهنگ قلم زدند. چاپ نهم «ایرانیان دوران باستان تا دوره‌ معاصر» تالیف همایون کاتوزیان، پانزدهم «خاطرات شعبان جعفری» به‌اهتمام هما سرشار»، یازدهم «ما ایرانیان: زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی» از مقصود فراستخواه، یازدهم «مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی» تالیف صادق زیبا‌کلام، هفتم «تاریخ فرهنگی سیاسی ایران معاصر» از نجف لک‌زایی، پنجم «مسیر طالبی، یا سفرنامه میرزا ابوطالب‌خان (1218 - 1213 ه.‌ ق.)» اثر ابوطالب‌بن‌محمد اصفهانی، سوم «نگاهی به دروازه غار» تالیف احمد مسجدجامعی و دوم « تراژدی تنهایی: زندگی‌نامه‌ سیاسی محمد مصدق» اثر کریستوفر دوبلگ از جمله آثار تجدید چاپ شده آخرین ماه تابستان هستند.

مهرماه، کاهش محسوس تالیفات حوزه تاریخ

163کتاب چاپ نخست و 53 اثر تجدید چاپی حکایت از کاهش انتشار کتاب در ماه بازگشایی دانشگاه‌ها و مدارس دارد. ضمن اینکه سهم آثار تالیفی 189 و در ترجمه 27 کتاب به ثبت رسیده است. انتشار کتاب 216 در ماهی که تکاپوی قشرجوان، استادان و مدرسان آغاز می‌شود، این اندیشه را تداعی می‌کند که باید منتظر چاپ کتاب‌های تازه و شاخص برای حوزه دانشگاه باشیم. کتاب‌های تاریخی نیز از میان مستثنی نیست. اما برخلاف تصور ما نخستین ماه پاییز آماری پایین‌تر از شهریور را به ثبت رسانده است. با وجود این کتاب‌های «آخرین شاهدان» اثر سوتلانا آلکسیویچ، «ایرانیت، ملیت، قومیت» و «از مشروطه تا جنگ جهانی اول، خاطرات فردریک اوکانر کنسول انگلیس در فارس» از جمله چاپ نخست حوزه تاریخ هستند و اما در میان آثار تجدیدچاپ شده، چاپ سی و نهم «جامعه‌شناسی نخبه‌کشی: قائم‌مقام، امیرکبیر، مصدق: تحلیل جامعه‌شناختی برخی از ریشه‌های تاریخی استبداد»، نوزدهم «ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی»، سیزدهم « تاریخ قرن هیجدهم و انقلاب کبیر فرانسه و امپراطوری ناپلئون»، سوم «تسخیر: اولین روایت مکتوب از درون سفارت تسخیر شده آمریکا در تهران» و  سوم «پیامدهای انسانی و اجتماعی اشغال عراق از منظر حقوق بین‌الملل کیفری» به ثبت رسیده است.
 
آبان، تالیفاتی از ایران و اروپا در مدار تاریخ
 
تعداد کتاب‌های منتشر شده براساس سایت موسسه خانه کتاب 294 کتاب در حوزه تاریخ را نشان می‌دهد، آثاری که 209 اثر چاپ نخست و 89 کتاب چاپ مجدد را دربرگرفته است. 270 کتاب سهم تالیف و 28 اثر به ترجمه اختصاص داده شده است. این ارقام نشان‌دهنده افزایش تعداد کتاب‌های قرار گرفته بر پیشخان کتابفروشی‌هاست. یکی از آثار شاخص چاپ نخست کتاب «تولد اروپا» اثر ژاک لوگوف است و همچنین چاپ پنجاه و سوم «تاریخ تحلیلی اسلام تا پایان امویان» اثر سیدجعفر شهیدی، پانزدهم «زندگی، جنگ و دیگر هیچ» تالیف اوریانا فالاچی، سیزدهم «تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان و ترکمانان» از حسین میرجعفری، هشتم «مردم در سیاست ایران: پنج پژوهش موردی» از یرواند آبراهامیان، پنجم «نبرد من» اثر آدولف هیتلر، چهارم « ایران بین دو کودتا»، ششم «شاهنشاهی هخامنشی» تالیف جان‌منیوئل کوک و دوم «در آینه چهار گفت‌و‌گوی صریح و صمیمی با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» اثر غلامعلی رجایی در میان تجدیدچاپی‌ها قابل تامل است.
 
آذر، لبخند پاییز به انتشار آثار تاریخی
 
آخرین ماه پائیز 208 کتاب چاپ نخست و 109 تجدیدچاپی را در بر داشته که از این میان 289 کتاب تالیفی و 28 اثر ترجمه است. در مجموع 317 کتاب به چاپ رسیده است. به نظر می‌رسد آذرماه یکی از پرکارترین ماه‌های ناشران حوزه تاریخ بوده است. در این میان برخی از آثاری که برای نخستین بار بر مدار انتشار قرار گرفتند، کتاب‌های «تاریخ تحولات ایران‌شناسی در دوران اسلامی»، «تاریخ روابط ایران و عثمانی در عصر صفوی»، «تاملی در انقلاب مشروطه ایران: حفره تاریخی تاریک روشن بیست ساله (1305 - 1285) همراه با نقدی بر چند روایت»، «آخرین دفاعیات تقی ارانی، خسرو روزبه، خسرو گلسرخی و کرامت‌الله دانشیان»، «آیینه‌ زنگار بسته،سیدجعفر پیشه‌وری»، «ارامنه در بوشهر (از افشاریه تا پایان قاجاریه)»، «اروپا در عصر انقلاب» و «1968 سالی که جهان را تکان داد» برخی از چاپ نخست‌ها هستند. همچنین چاپ چهارم «از کودک کار تا استاندار: زندگی‌نامه و خاطرات دکتر عبدالحسن مقتدائی» و دوم «اعترافات» بعضی کتاب‌های تجدیدچاپی به شمار می‌آیند.   
 
دی، روزهای گرم انتشار آثار تاریخی در زمهریر
 
در ماه نخست زمستان 350 کتاب منتشر شده که از این تعداد 238 اثر چاپ نخست و 112 کتاب چاپ مجدد محسوب می‌شوند. ضمن اینکه 295 کتاب تالیفی و 55 اثر ترجمه هستند. روند صعودی انتشار ادامه یافته و ناشران آثار قابل تاملی را به چرخه چاپ فرستادند. برخی آثار چاپ نخست عبارتند از «از فرانکلین تا لاله‌زار (زندگینامه همایون صنعتی‌زاده)»، «از کردستان عراق تا آن سوی رود ارس: راه‌پیمایی تاریخی ملامصطفی بارزانی بهار1326»، «تاریخ مالی ایران در روزگار صفویان و قاجاریان (1925 - 1500)م» و «ایران و دو جنبش در نیم قرن (مشروطه و نفت)». در این میان کتاب‌های تجدیدچاپی مانند «آشوب: مطالعه‌ای در زندگی و شخصیت دکتر محمد مصدق»، یازدهم «ختر ایران»، ششم «دیلمیان در گستره تاریخ ایران (حکومت‌های محلی، آل زیار، آل بویه)»، ششم «شناخت کورش جهانگشای ایرانی» نیز دیده می‌شوند.
 
          
بهمن، تب تند روایت‌های تاریخ در دل کاغذ

دومین ماه زمستان برابر با انتشار 468 کتاب است که نسبت به ماه گذشته افزایش محسوسی داشته است. 311 اثر چاپ نخست و 157 کتاب تجدیدچاپی منتشر شده که در سهم آثار تالیفی 416 عنوان و ترجمه 52 کتاب به خود اختصاص داده است. مقایسه آمار یکسال انتشار آثار حوزه تاریخ حاکی از آن است که بهمن ماه پرتعدادترین رقم انتشار کتاب بوده است. «دیدار در پاریس: خاطرات دکتر حسن حبیبی و خانم شفیقه رهیده»، «ریشه‌های تاریخی جدایی قفقاز از ایران»، «شورش خراسان و صولت‌السلطنه هزاره (زمستان 1320)» و «قزوین در انقلاب مشروطیت» کتابهای چاپ نخست هستند که در این برهه منتشر شدند. همچنین بعضی آثار مانند چاپ هشتم «ایران، جامعه کوتاه‌مدت و 3 مقاله دیگر»، هفتم « تاریخ مستطاب آمریکا»، هفتم «جهان‌های گم شده»، هفتم «خاطرات میخائیل گورباچف» و دوم «داریوش، پارسیان و شاهنشاهی» نیز از جمله تجدیدچاپی‌های ماه بهمن محسوب می‌شوند.
 
اسفند، نزول محسوس کتاب‌های فرهنگ

در هفته سوم ماه پایانی سال 95، تقریبا 227 کتاب به چاپ رسیده است. از این تعداد میزان آثار تالیفی 202 عنوان و ترجمه 25 کتاب مشاهده می‌شود.