نگاهی به سیر تکامل انسان‌شناسی و به‌طور اخص مردم‌نگاری نشان می‌دهد روش تحقیق در این رشته همواره از آغاز تاکنون دستخوش تحول بوده است. اما تازه‌ترین تحول در این روش مربوط به روش مردم‌نگاری همکارانه است. روشی که در انسان‌شناس متأخر باب شده و بهترین شرح از آن توسط لوک اریک لاسیتر صورت گرفته است. اگر مشاهده مشارکتی مالینوفسکی زمانی تحولی نسبت به روش مردم‌نگاری قبل از خود بود، مردم‌نگاری همکارانه با ویژگی مشارکت مشاهده‌ای، تحولی نسبت به روش پیش از خود است.
به طور خلاصه برخی از مهمترین ویژگی‌های این روش بدین قرار است: مشارکت مشاهده‌ای، کم‌رنگ شدن مرز بین محقق و موضوع تحقیق، برداشته شدن مرز بین محل سکونت محقق (اینجا) و میدان تحقیق (آنجا، دوردست)، تاکید بسیار بر برآیندی بودن و غیرقابل پیش‌بینی بودن، تغییر مسیرهای مداوم و محتمل مسیر برنامه و پروژه در اثر روابط انسانی، توجه به مفید بودن برای جامعه، همکاری از آغاز تا پایان و نگارش و انتشار مشترک و همکارانه، توجه به منشورهای اخلاقی، استفاده کمتر از نگارش و بهره بیشتر از گفتگو، عمل و فعالیت و غیره.
به طور خلاصه برخی از مهمترین ویژگی‌های این روش بدین قرار است: مشارکت مشاهده‌ای، کم‌رنگ شدن مرز بین محقق و موضوع تحقیق، برداشته شدن مرز بین محل سکونت محقق (اینجا) و میدان تحقیق (آنجا، دوردست)، تاکید بسیار بر برآیندی بودن و غیرقابل پیش‌بینی بودن، تغییر مسیرهای مداوم و محتمل مسیر برنامه و پروژه در اثر روابط انسانی، توجه به مفید بودن برای جامعه، همکاری از آغاز تا پایان و نگارش و انتشار مشترک و همکارانه، توجه به منشورهای اخلاقی، استفاده کمتر از نگارش و بهره بیشتر از گفتگو، عمل و فعالیت و غیره.
این کتاب حاصل گفتگوی نویسندگان در زمینه مردم‌نگاری است که 20 سال پیش در دانشگاه کارولینیای شمالی در چپل هیل شروع شد. آن زمان نویسندگان دانشجویان کارشناسی ارشد بودند ـ بث در فرهنگ عامه و اریک در انسان‌شناسی ـ برگشتند و سمیناری با عنوان «هنر مردم‌نگاری» برگزار کردند، که بر فرصت‌های انسان‌دوستانه و هنرورزانه تأکید می کرد.
در بخشی از مقدمه کتاب در همین باره می‌خوانیم: «اگرچه ما هم در مکان‌های متنوعی کار کردیم و هم پروژه‌های مردم‌نگاری و پروژه‌های دیگری را نیز پس از آن اجرا کردیم، به آن گفتگو برگشتیم، و پیشه مردم‌نگاری را به‌عنوان شکل هنری، انسان‌دوستانه در جستجوی معنا، ارتباط، و بالاتر از همه، تغییر نگاه کردیم.
در درجه اول این کتاب را برای دانشجویان سال‌های آخر کارشناسی و دانشجویان آغاز کارشناسی ارشد (و مخاطبانی از یک دست) که در زمینه‌های مختلف کار می‌کنند نوشتیم ـ کسانی که ممکن است علاقه داشته باشند درباره مردم‌نگاری فارغ از دوگانه همیشگی کمی ـ کیفی فکر کنند و تحقیق انجام دهند ـ برای کسانی که ممکن است بخواهند خوانش‌هایشان از جامعه و فرهنگ را به عرصه‌های تحقیق مردم‌نگارانه گسترش دهند اما همچنین این کتاب را برای دانشجویان و دیگرانی نوشتیم که می‌خواهند در زمانه‌ای درگیر کار مردم‌نگاری شوند که بسیاری از وعده‌های مردم‌نگاری تئوریز شده، و از آن زمانی که ما دانشجویان کارشناسی ارشد بودیم، به‌طور همزمان به‌طور کامل‌تری در عمل و «در میدان» تحقق یافته است، حتی از وقتی که آنها تحت شعاع سلطه روزافزون دیدگاه تزریق اصل علم در دانشگاه‌های ما قرار گرفته‌اند.»
فصل نخست یعنی معرفی کتاب، با ترسیم برخی از مفروضات کلیدی پشتوانه مردم‌نگاری و نیز این کتاب شروع شده است. اینها عبارتند از مضامینی که اکنون ذکر میشود: مردم‌نگاری شخصی و نیز همکارانه؛ هرمنوتیکی، خلاق، شکل یابنده، و هنری است؛ و همچنین گرایش به سمت ایده‌های پویا و پیچیده از فرهنگ و جامعه دارد. در فصل دوم و سوم «میدان‌های همکاری» و «طرح براینده»، به ترتیب به این می‌پردازد که چگونه بسترهای همکاری معاصر برای انجام کار میدانی مردم‌نگاری امروزی ـ که شامل تعهدات اخلاقی و معنوی بین و در میان کسانی است که در تحقیق همکارانه درگیر شده‌اند اما محدود به آن نیست ـ مسیری را نشان می‌دهد که از طریق آن مردم‌نگاری ساخته و پایدار گشته است، و این را که چگونه طرح تحقیق می‌تواند از این فرایند همکارانه نشأت بگیرد بررسی میشود.
در فصل چهارم، «درگیر شدن: مشاهده مشارکتی و مشارکت مشاهده‌ای»، فرایندهای مردم‌نگاری مشارکت، مشاهده، و مستندسازی، تا هنر «مشارکت مشاهده‌ای» مورد تأکید قرار می‌گیرد؛ همچنین فرایندهایی از خلق یادداشت‌های میدانی در این بسترها بررسی میشود. در فصل پنجم، «مصاحبه‌ها و گفتگوها»، به مصاحبه مردم‌نگارانه پرداخته شده، و این موضوع که چگونه گفتگوهای میدانی در بستر کار مردم‌نگاری همکارانه و گفتگویی تحقق می‌یابد بررسی میشود و در نهایت، در فصل 6، «رونوشت‌ها: در باب نوشتن مردم‌نگاری»، این موضوع مطرح میشود که فرایندهای نوشتن مردم‌نگاری خود (وسیعاً تعریف شده)، شامل سازماندهی و ادامه تفسیر و نیز فرایندهای واقعی تالیف متون مردم‌نگاری است.
این بخش از کتاب همچنین، شامل بحثی در باب شیوه‌های مختلف انتشار در گذشته و در حال حاضر است، از جمله فرایندهای خلق انواع مختلف از مردم نگاری همکارانه از طریق گفتگو، تفسیر مشترک، و رونوشت مشترک. باید ذکر شود، هر فصل در ادامه شامل فهرستی از «منابع پیشنهادی برای خواندن» و «وب سایت‌های پیشنهادی» است، که منابعی اضافی را برای موضوعات تحت پوشش پیشنهاد می‌کند. علاوه بر بحث‌های نظری مختلف درباره مسائل خاص، در سراسر متن تمریناتی قرار داده شده است. باید اشاره کنیم، این تمرینات به منظور درگیرکردن خوانندگان در تمرین هنگام خواندن کتاب است.
اگرچه اکثرا با بحثی توضیحی یا نظری آغاز میشود اما در ادامه مجموعه‌ای از فعالیت‌های توصیه شده دارد، خوانندگان سریع متوجه می‌شوند که تمرینات از یک شکل منظم واحد پیروی نمی‌کند. طول مباحث مقدماتی متفاوت است، و مواد و فرایندهای فعالیت‌ها اغلب کاملاً متفاوت هستند؛ بار دیگر تاکید میشود، این یک راهنمای گام به گام انجام مردم‌نگاری نیست.
نویسندگان به شدت روی آموزش و تجربه خودشان برای طراحی این تمرینات تأکید دارند و آنها را به طریقی سازماندهی کردند که (کم و بیش) از سیر تکاملی مرسوم (در تجربه خودمان) یک پروژه مردم‌نگاری پیروی می‌کند. از آنجا که نوشتن و گفتگو در فرایندهای مردم‌نگاری معاصر اساسی هستند، تقریبا همه تمرینات تا حدودی، بر تولید متون خصوصی یا مشترک، و بر بحث‌های شراکتی، در گروه‌های کوچک، یا گروه‌های بزرگ تکیه دارند.
کتاب «مردم‌نگاری امروزین: نظریه‌ها و روش‌ها» نوشته الیزابت کمپل و لوک اریک لاسیتر به ترجمه سعدیه صالحی با شمارگان هزار نسخه در 226 صفحه به بهای 15 هزار تومان از سوی نشر گل آذین منتشر شده است.
نظر شما