محمد مسجدجامعی، درباره کتاب «شمال آفریقا تا واتیکان: خاطرات دوران سفارت محمد مسجدجامعی» از مجموعه تاریخ شفاهی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) گفت: زمانی که فردی به نام نظرآهاری، مدیر بخش اسناد وزارت امور خارجه بود و در انگلیس تحصیل می‌کرد، یک‌روز با استادش (تقریبا در سال 88) به دیدنم آمد که در این دیدار درباره سیاست‌های منطقه بالکان صحبت شد.
 
وی افزود: بعد از آن ملاقات، نظرآهاری از سخنانی که درباره سیاست‌های مذهبی بالکان بیان کردم، خوشش آمد، پس به همراه یکی دیگر از همکارانش(محمد قدس) دوباره به دیدنم آمد و مصاحبه‌هایی را انجام داد؛ مصاحبه‌هایی که تقریبا 8 یا 9 جلسه به طول انجامید. بعدا متن مصاحبه‌ها متناسب با پرسش‌هایی که مطرح شده بود، استخراج شد.
 
این دیپلمات ادامه داد: بعدها نظرآهاری برای ماموریت به ژاپن رفت و کار تقریبا سه سال متوقف ماند تا اینکه یکی از کارشناسان وزارت امور خارجه مصاحبه‌ها را دیده بود که حاوی نکات جالبی است. بنابراین آن‌را در فهرست چاپ قرار دادند که بالاخره چاپ شد.    

مسجدجامعی بیان کرد: اما متن کتابی که منتشر شد، دارای معایبی از لحاظ نگارش و گردآوری مطالب بود. اگرچه متن مصاحبه‌ها را پیش از چاپ به من تحویل دادند تا بخوانم اما به دلیل مشغله بسیار نتوانستم مطالب را به درستی ویرایش کنم. در حالی که وقتی خودم مطلبی را می‌نویسم تلاش می‌کنم که از لحاظ نگارش ویراسته باشد اما در رابطه با این کتاب، از آنجا که مطالب از طرف افرادی پیاده شده بود، فرصت آن نشد که آن‌ها را به درستی ویرایش کنم، بنابراین هنگام چاپ معایبی در آن راه پیدا کرد.

وی افزود: با این حال کتاب جدید دیگری با عنوان «دیپلماسی دینی» برای چاپ آماده شده که حجم آن دو برابر کتاب «شمال آفریقا تا واتیکان: خاطرات دوران سفارت محمد مسجدجامعی» است. در این کتاب مطالبی در رابطه با دیپلماسی دینی از جمله اینکه چگونه می‌توان از دیپلماسی دینی با استفاده از شرایط کنونی در توسعه روابط خارجی استفاده کرد؟ آمده است. ضمن اینکه بخشی از مطالب آن مسائل و موضوعاتی است که در کتاب خاطرات منتشر شده، اگرچه مطالب جدید کتاب بیش از نصف حجم آن را به خود اختصاص داده است.

سفیر سابق ایران در منطقه بالکان درباره تفاوت شفافیت و رک‌گویی خاطرات دیپلمات‌های ایرانی در مقایسه با دیپلمات‌های اروپایی اظهار کرد: به نظرم خاصیت دیپلماسی مانع از شفافیت کامل خاطرات است، اگرچه به نظرم خاطرات دیپلمات‌های اروپایی نیز از ویژگی رک‌گویی و شفافیت برخوردار نیست و آن‌ها نیز از بیان مسائلی در حوزه دیپلماسی خودداری می‌کنند.

مسجدجامعی افزود: با وجود این وقتی دیپلمات‌های خارجی خاطرات‌شان را می‌نویسند، حتی در مسائل شخصی و خصوصی نیز از پرده‌پوشی و پنهان‌کاری دوری می‌کنند که البته این رویکرد به جامعه و شرایط زیست آن‌ها برمی‌گردد، اما شرایط دیپلمات ایرانی به دلیل نوع زندگی که دارد و جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کند و نوع ارتباطی که با افراد مختلف دارد، بسیار متفاوت است. این مساله حتی در نوع نوشتن خاطرات دیپلمات‌های قبل از انقلاب هم دیده می‌شود و تا اندازه‌ای هم طبیعی است. 

وی ادامه داد: به طور کلی باید بگویم در مسائل سیاسی و به ویژه در اموری که از یک حدی بالاتر می‌رود، نوعی احتیاط در بیان مطالب دیده می‌شود. ضمن اینکه باید یادآوری کرد که حتی دیپلمات‌های خارجی نیز همه مطالب را نمی‌گویند؛ برای مثال درباره رابطه آمریکا و شوروی در دهه 50 و بحران موشکی خلیج‌خوک‌های مکزیک میزان مطالبی که گفته شده، بخش قابل توجهی از آن سری و محرمانه است که هنوز هم منتشر نشده که حتی اگر به چاپ هم برسد باز هم شامل همه واقعیت‌ها نیست. بنابراین این‌طور نیست که آنها همه مطالب را عین آنچه اتفاق افتاده، بیان کنند.

این دیپلمات عنوان کرد: از این رو نباید تصور کرد که خاطرات دیپلمات‌های خارجی از شفافیت بیشتری برخوردار است. از طرفی با وجود آنکه معاملات اسلحه بسیاری صورت می‌گیرد، تنها بخشی از آن بیان می‌شود، هنوز جزئیات بسیاری از این معاملات مشخص نیست و همه مطالب ذکر نمی‌شود.   

مسجدجامعی درباره تالیف خاطراتش از ماموریت‌های دیپلماتیک در کشورهای مختلف گفت: در حال حاضر از سوی یک موسسه خاطرات مربوط به حضورم در واتیکان در بیش از 80 نوار ضبط شده است. البته این خاطرات تنها مربط به واتیکان است و تمام خاطراتم بسیار مفصل خواهد شد. از طرفی برخی نیز خواسته‌اند که در مکتوب کردن خاطرات کمک کنند باید دید که چه وقتی می‌توان این مهم را انجام داد.