سید محمد طباطبائی بهبهانی، استاد دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، درباره این کتاب بیان کرد: «طبقات اعلام‌الشیعة» به‌واقع شناسنامه و کارنامه فرهنگی شیعه است که از قرن چهارم تا چهاردهم هجری قمری را شامل می‌شود. مرحوم آغابزرگ طهرانی، این اثر را در پاسخ به جرجی زیدان تألیف کرده است.
نویسنده کتاب «الی استدراک الذریعه» ادامه داد: جرجی زیدان در کتاب «تاریخ آداب اللغة العربیه» در بررسی میراث اسلامی، فصلی را به فرق مختلف اسلامی اختصاص داده و به شیعه که رسیده با لحن تحقیرآمیزی بیان کرده که شیعیان آثار قابل‌توجهی ندارند. این سخن به گوش سه نفر از بزرگان نجف ازجمله آغابزرگ طهرانی رسید و تصمیم گرفتند پاسخ درخوری به این سخن توهین‌آمیز بدهند. آغابزرگ طهرانی حدود 60 سال از عمر خود را صرف این کار کرد و با تألیف «طبقات اعلام‌الشیعة» و «الذریعه الی تصانیف الشیعة» بدون هیاهو، بهترین پاسخ را به زیدان داد؛ به‌راستی این دو اثر شناسنامه فاخر شیعه است. صاحب «طبقات اعلام‌الشیعة»، با این استدلال که اسم و شرح اصحاب ائمه در کتاب‌های رجالی بیان شده، به تراجم و رجال شیعه بعد از عصر غیبت (قرن‌های 4 تا 14) پرداخت. وی در مجموع این 10 قرن را در 17 جلد نوشته است.
نویسنده کتاب «کارنامه بهبهان» گفت: این کتاب ارجمند، فخر ایران و شیعه است و هر پژوهشگری از هر جای دنیا برای شناخت میراث شیعه، ناگزیر به مراجعه این اثر است. این کتاب با تمام اهمیت و شأنیتش، چاپ بسیار ابتدایی دارد و فاقد فهارس فنی لازم و بدون استنادهای بایسته بوده و هر بخشی از آن در گوشه‌ای به‌چاپ رسیده است؛ بخشی در نجف و بخشی در تهران و بخشی در بیروت و هر جزء نغمه‌ای می‌خواند. افزون بر اینکه مصححان و متصدیان نیز از اعمال سلیقه و تحریفات خودداری نکرده‌اند و بسیار عبارت هست که به قلم مصحح بوده ولی به مؤلف نسبت داده‌اند و الحق رعایت امانت نکردند.
(مرحوم شیخ آغابزرگ طهرانی)
طباطبائی بهبهانی، درباره شروع تصحیح «طبقات اعلام الشیعة» توضیح داد: حدود سال 1376، مرحوم عبدالحسین حائری مرا مأمور کرد که به منزل مرحوم علینقی منزوی، پسر بزرگ آقابزرگ بروم، کتاب‌ها را تحویل بگیرم و به کتابخانه مجلس ببرم؛ چراکه آثار پدرش را به کتابخانه مجلس فروخته بود. منزوی بسیار ملی و سخت دلبسته ایران بود و با وجود تنگنای مالی که داشت، ولی حاضر نشد کتاب را به مبلغ 50 میلیون تومان به کتابخانه آمریکایی بیروت بفروشد و گفت می‌خواهم کتاب در ایران بماند و آن را به قیمت 15 میلیون به کتابخانه مجلس فروخت.
مصحح «طبقات اعلام‌الشیعة» افزود: اولین بار که چشمم به نسخ خط مؤلف افتاد، دلم ربوده شد و به فکر تصحیح آن افتادم و پس از اجازه گرفتن از استاد حائری، بدان دست یازیدم. حدود سال 1379، پژوهش روی این کار را شروع کردم و نخست جزو پنجم «نقباءالبشر» را به چاپ رساندم و پس از آن، کار را ادامه دادم تا اینکه تمام مجلدات نقبا در شش جلد در سال گذشته به چاپ رسید و در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، رونمایی شد. هنوز 12 جلد دیگر باقی مانده که مشغول پژوهش روی آن‌ها هستم. درنظر دارم ادامه کار را همانند اعلام زرکلی، در قطع رحلی سه ستونه همراه با تصاویر متأخرین از اعلام شیعه و نمونه خطوط موجود در موزه‌ها و کتابخانه‌های دنیا، تدوین کنم.
این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به اینکه این پژوهش، کاری ملی و پررنج است که نیاز به حمایت دارد، تصریح کرد: امیدوارم با التفات دلسوزان فرهنگ بتوانم در این کار همکارانی داشته باشم، چراکه جمع‌آوری دو یا سه هزار نمونه‌خط اعلام از کتابخانه‌ها و موزه‌ها، همچنین ارجاعات و شرح‌حال‌ها و تکمیل کتابشناسی و منابع و مآخذ، کار یک نفر نیست. تنها تحقیقِ بخش قرن چهاردهم، 16 سال زمان برد. این پروژه بسیار کلان است و نیاز به حمایت و همکاری دارد. تاکنون مکاتباتی که در این راستا با نهادهای مختلف داشتم، پاسخی دربر نداشته است؛ چنانکه پاسخ کتابخانه ملی بدین طرح این بود که اگر شما حامی مالی بیاورید، طرحتان را می‌پذیریم؛ گویا از حضرتشان اجازه خواسته بودم.
وی درباره دیگر پژوهش خود گفت: «مستدرکات الذریعه» دل‌مشغولی دیگر من است؛ یعنی معرفی میراث ناشناخته شیعه و تکمیل دائره‌المعارف کتابشناسی شیعه که «الذریعه» است. سال‌هاست به دنبال عناوینی هستم که به دلایل مختلف در «الذریعه» نیامده است. عناوینی که جدید کشف شده‌اند به حدود 20 هزار می‌رسد که به‌اندازه یک کتاب «الذریعه» دیگر است. دو جلد از این مجموعه را بنام «الشریعة الی استدراک الذریعه» در انتشارات کتابخانه مجلس چاپ کردم. برای بار دوم همان دو جلد را با ویرایش جدید و افزودن 800 مدخل برای چاپ به انتشاراتی بنام «مجمع ذخائر اسلامی» سپردم که به‌طور مشترک با «عتبه حسینیه» چاپ کرد و البته حق مؤلف را هم باکمال دیانت نوش جان فرمودند.
طباطبائی بهبهانی بیان کرد: آغابزرگ، تنها و در فقر و نداری، در گوشه کتابخانه‌اش در نجف «الذریعه» را نوشت و ما هم تقریباً بهمان شیوه کار ایشان را ادامه می‌دهیم. میراث مکتوب شیعه کما فی السابق متصدی و دلسوز ندارد. الی الله المشتکی و الی ولیه الملتجی.
نظر شما