خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)؛ شاید گاه‌شمار زندگی هر فرد سیاسی که در تاریخ اثرگذار بوده، شامل بریده‌های مهمی از زندگی‌اش باشد. بریده‌هایی بدون توضیح اضافه که رویدادهای مهم تاریخ او را نشان می‌دهد و برجسته می‌سازد.
با حسین صدیقی خلیل‌آبادی درباره «گاهشمار زندگی و مبارزات امام خمینی» که به تازگی از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده، گفت‌و گویی داشته‌ایم که در پی می‌آید؛


-از چه منابع و اسنادی برای تهیه و نگارش این روزشمار استفاده کرده‌اید؟
اسناد و مدارک موجود در مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شامل اسناد ساواک و شهربانی، اسناد مربوط به سال‌های دوران حصر و تبعید و مهاجرت ایشان به پاریس و تطبیق این اسناد با کتاب «امام خمینی به روایت اسناد» که از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ و منتشر شده است. و دوره بیست و دو جلدی صحیفه امام خمینی‌(ره) و خاطرات یاران و نزدیکان حضرت امام و افراد موثق، همراه با کتاب سه جلدی «نهضت امام خمینی» تالیف آقای حمید روحانی و نشریات، شامل روزنامه‌ها، مجلات و سالنامه‌ها، به ویژه بولتن‌های خبرگزاری‌های داخلی و به ویژه روزنامه اطلاعات، کیهان و جمهوری اسلامی، از جمله منابع مورد استفاده برای تهیه و نگارش روزشمار زندگی امام‌خمینی (ره) بوده است.

-تا کنون دو مجلد از گاهشمار زندگی امام خمینی (ره) منتشر شده است  که یکی از ولادت تا پیروزی انقلاب و دیگری از پیروزی تا شروع جنگ تحمیلی را در برمی‌گیرد. چند جلد دیگر از این گاهشمار باقی مانده و تقسیم‌بندی‌های مجلد‌های آن بر چه اساسی انجام شده است؟
این مجموعه در سه جلد تالیف شده است که جلد سوم این گاه‌شمار در مرحله ارزیابی نهایی است و به زودی منتشر می‌شود  که از شروع جنگ تحمیلی تا رحلت حضرت امام را در بر می‌گیرد. و دارای یک مقدمه و پنج فصل هست؛ 1) رهبری و مدیریت جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و احیای روحیه حماسی و شهادت طلبی در ملت 2) اتحاد علیه آشوب‌گری بنی‌صدر و منافقین 3) پیام‌های عزت آفرین 4) منشور حقوق شهروندی 5) تدبیر و قاطعیت در برخورد با انحرافات و منشور سازندگی

• با توجه به بررسی ریشه‌های خانوادگی و اتفاقات اجتماعی، آیا از دوره کودکی ایشان، در زندگی و حیات‌شان نشانه‌هایی مبنی بر رهبری یک حرکت اجتماعی دیده می‌شود؟... اصلا چه دلیلی باعث بررسی حیات او و وقایع اجتماعی از هنگام زندگی اجدادش شد؟

با توجه به رهبری‌های حاج مصطفی، پدر بزرگوار امام در منطقه خمین، در مبارزه با خوانین و افراد ظالم می‌توان تصور کرد که میان فرزندان ایشان، این رویه رهبری نهادینه شده بود. اما در میان فرزندان سید مصطفی، روح‌الله از ظرافت‌ها و حساسیت‌های ویژه‌ای برخوردار است که توان بهره‌گیری از رویدادها و حوادث پیرامون خود را دارد. ایشان از نزدیک با مبارزه و روش‌های سرسختانه آن اشنا می‌شود و روحیه ظلم‌ستیزی در وی تقویت می‌شود. در واقع باید به طور طبیعی انتظار داشت که در چنین خانواده‌ای، چنین فرزند برومندی ظهور کند.
 

موارد متعدد وجود داشته است که با رجوع به اسناد و خاطرات نزدیکان امام و یا بااستناد به فرمایشات خود حضرت امام برطرف شده است. مثلا در جلد اول صحیفه؛ از خانم همدم هندی به عنوان خواهر حضرت امام یاد شده است که با توجه به خاطرات آیت‌الله پسندیده، برادر گرامی حضرت امام، آن خانم همسر دوم آیت‌الله پسندیده بوده است. و یا از سید احمد خمینی به هنوان دمین فرزند پسر حضرت امام در برخی از منابع یاد شده که علی دومین فرزند ذکور حضرت امام بوده که در سنین کودکی فوت کرده است.
همچنین تاریخ چند تا از سخنرانی‌های امام در صحیفه، به نظر بنده اشتباه آمده که در پاورقی همان صفحه توضیح داده شده است.
 

• اسناد مربوط به مبارزات مسلحانه انقلاب و فتنه‌های گروهک ها در هنگام انقلاب و بعد از آن به چه میزان موجود است؟

به دلیل این که کار بنده بیشتر با اسناد موجود در آرشیو در آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی بوده است، اسناد مربوط به غائله کردستان،چریک‌های فدایی خلق و منافقین، حزب خلق مسلمان و اتفاقات بعد از انقلاب تا فتنه 88 در آرشیو موجود است که بر اساس سیاست‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی در اختیار پژوهشگران قرار می‌گیرد.
 

• با توجه به گاهشمار زندگی امام خمینی و بررسی وقایع آن روزگار، چه دلیل اجتماعی منجر به شکل‌گیری یک قیام اجتماعی بر علیه حکومت پهلوی با رهبریت مذهبی  می‌شود؟

با توجه به حمایت‌های خارجی از رژیم شاه و تسلط فرهنگ غرب بر حکومت‌گران پهلوی، آنان در صدد بودند تا یک آمیختگی بین فرهنگ غربی و فرهنگ ایرانی ایجاد کنند و سامان اجتماعی را با این رویکرد رقم بزنند.
اما فرهنگ ایرانی مورد نظر تئوریسین‌های رژیم شاه به نوعی اسلام‌ستیزی و اسلام زدایی را تداعی می‌کرد. فرهنگ باستان‌گرایی و شوونیستی در نهایت، ایده‌آل رژیم پهلوی بود که امام خمینی در ابتدا با چند نصیحت و سپس با قهر انقلابی وارد مبارزه شدند. تکیه امام خمینی بر فرهنگ اسلامی قطعا از سوی مردم مسلمان ایران، مورد حمایت و پشیمانی قرار گرفت و مردم به عنوان یک جنبش اجتماعی و مذهبی، تنفر خود را از فرهنگ شاهنشاهی نشان دادند. در واقع شاه کلید و رمز واقعی حضور مردم در این جنبش اجتماعی، مسلمان بودن مردم و اعتماد به روحانیت و مرجعیت شیعی بود.

 اسناد دوره تبعید را چطور ارزیابی و طبقه بندی کرده‌اید؟
اسناد دوره تبعید امام خمینی (ره) به دو دوره تقسیم شد؛ از 13 آبان 1343 تا مهر 1357 و از مهر 1357 تا 11 بهمن 1357 که در هر کدام از این دوره‌ها، فعالیت‌های حضرت امام خمینی بر اساس سیر زمانی در مجموعه درج شده است. امام خمینی زمانی که در خارج از کشور به صورت یک تبعیدی به سر می‌برد، علی‌رغم فشارهای سیاسی، اجتماعی، تبلیغلاتی و امنیتی نهضت را رهبری کرد و محمدرضا پهلوی در مغزش هم خطور نمی‌کرد که این رادمرد در 14 سال بعد بتواند با پشتیبانی مردم، حکومت 2500 ساله شاهنشاهی را از بیخ بکند و حکومت دلخواه ملت که همان جکومت الله باشد را مستقر سازد. در واقع دوران تبعید امام را می‌توان دوره شکوفه زدن انقلاب اسلامی و دوره سست شدن بنیان‌های ستم‌شاهی به شمار آورد.
 
-آیا از منابع اسنادی در کتابخانه‌های خارج از کشور هم در این زمینه استفاده کرده‌اید؟
خیر. فقط از منابع خارجی که به فارسی ترجمه شده، استفاده شده است.
 

• به احکام سیاسی، پیام‌ها و مصاحبه‌های امام هم در این کتاب توجه شده است. آیا امکان دارد که موردی بنا بر مصلحت در این کتاب نیامده باشد،یا این کتاب تمام آنچه هست را در بر می‌گیرد؟

فرمان‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها که در ارتباط با وقایع مهم کشوری و لشکری بوده، تماما به صورت مختصر و مفید، عینا و بدون هیچ گونه دخل و تصرفی آورده شده است و شرح آن و شرح نزول موضع‌گیری‌های حضرت امام هم از منابع موثق گردآوری شده است تا خواننده بتواند علت بعضی از زمینه‌ها و علل آن حادثه که مواضع امام خمینی را به دنبال داشته، بهتر درک کند.
مگر حضرت امام در دوران حیات پربرکت‌شان، مصلحتی صحبت می‌کردند و یا تصمیم می‌گرفتند که ما مصلحتی فرمایشات و نوشته‌های امام را تغییر دهیم یا حذف کنیم؟
بنده سعی کردم که این مجموعه، دوره کاملی باشد ولی دارای نقایصی هم هست که انشاءالله برطرف خواهد شد.

من تقریبا حدود 10 هزار برگ، اسناد شهربانی و ساواک را دیده‌ام و به خداوندی خدا قسم می‌خورم که در این اسناد، کوچک‌ترین نکته‌ای که نشانه ضعف امام در برابر رژیم باشد یا دست‌مایه مخالفان شود یا بتواند مورد بهره‌برداری رژیم واقع شود، ندیده‌ام. ساواک و شهربانی  هم نتوانسته پیدا کند تا به مقام بالاتر گزارش کند.
 
چرا در این گاهشمار از عکس استفاده نکرده‌اید؟ عکس به عنوان یک سند تاریخی بر جذابیت این کتاب نمی‌افزود؟
حجم کتاب زیاد می‌شد و البته پرداخت هزینه عکس‌ها برایم مقدور نبود. از سوی دیگر، برخی از عکس‌ها هم از کیفیت مطلوب برخوردار نبودند، به خصوص عکس‌هایی که به کار جلد یک و دو می‌آمد.
 
حضور امام خمینی را در عرصه‌های بین‌المللی چطور بررسی کرده‌اید؟ ارتباطی که با رهبران سیاسی جهان داشتند مثل حافظ اسد یا عرفات و...
به رغم فشارهای بین‌المللی بر امام و انقلاب اسلامی و تلاش برای به انزوا کشاندن امام و انقلاب، حضرت امام به عنوان یک رهبر محبوب در جهان اسلام و میان مستضعفان جهان مطرح بودند. در این میان، علاوه بر ملت‌های مسلمان که از امام و انقلاب اسلامی الگو گرفتند، رهبران انقلابی جهان اسلام به شدت به امام و راه وی علاقمند بودند و وابستگی داشتند. امام که دور از تفرقه‌های شیطانی ابرقدرت‌ها و بر محور وحدت جهان اسلام حرکت می‌کردند، قطعا از پذیرش بیشتری بهره‌مند بودند. لذا رهبرانی چون اسد و عرفات به وجود امام افتخار می‌کردند و خود را تابع راه و مرام وی می‌دانستند.
 

دلیل انتشار روزشمار زندگی ایشان چیست و روزشمار چه جایگاهی در برسی تاریخی دارد؟
اگر چه طی چند سال اخیر، کتاب‌های مختلف و با ارزشی تحت عنوان روزشمار و گاه‌شمار از دوران حیات حضرت امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، منتشر شده است، اما در همین کتاب‌های مرتبط یا موضوعی که به صورت تشریحی، وقایع و رویدادهای مرتبط با مبارزات و فعالیت‌های امام خمینی در عرصه‌های فردی، خانوادگی، اجتماعی، اخلاقی، سیاسی، حکومتی و... را تا پایان عمر پربرکت ایشان به رشته تحریر درآورده، می‌توان به شناخت زمینه‌های رخدادها و فهم ماهیت بحران‌ها رسید و من هم به همین دلیل تصمیم به نگارش این کتاب گرفتم.
روزشمار با هدف خلاصه‌نویسی و ساده‌نویسی و بار پرهیز از زیاده‌نویسی، در مقابل کتاب‌های مفصل و طولانی، در عصر کامپیوتر و اینترنت و برای استفاده بیشتر از وقت، مورد استقبال قرار می‌گیرد. البته اگر به دور از جانبداری نوشته شود.