به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، قیام حضرت سیدالشهدا امام حسین(ع) و واقعه عاشورا یکی از عظیم‌ترین رخدادهای تاریخ بشری است که در طول تاریخ مورد بحث و بررسی اندیشمندان، مورخان، ادیبان و دیگر چهره‌ها بوده است.

واقعه کربلا هرچند برای عامه شیعیان قابل فهم و درک است و ارزش‌های آن همیشه مورد ترویج قرار گرفته، اما برای فقها ابهاماتی در مسائل فقهی آن وجود داشته و بنابراین سعی کرده‌اند که با ارائه تحلیل‌های مختلف آن ابهامات را در قالب قواعد فقهی درآورده و در جنبه‌های استثنایی آن را توجیه کنند.

فقها در فقه به احکامی ملتزم هستند که واقعه عاشورا در ظاهر با برخی از آن احکام ناسازگار است. به همین دلیل باید توضیح دهند که آیا فعل امام (ع) مطابق با همان قواعد است و یا مطابق با قواعد دیگری است؟ به عنوان مثال اگر وظیفه امر به معروف و نهی از منکر با احتمال خطر و ضرر ساقط می‌شود، چرا امام(ع) بدان اقدام کرد؟ و اگر اقدام به قتل نفس، حرام بوده چگونه امام با علم به شهادت به این امر مبادرت ورزید؟ و اگر در آن شرایط مقاومت و ایستادگی واجب بود، چرا حضرت سیدالشهدا(ع) در شب عاشورا اصحاب خود را برای بازگشت از کربلا آزاد گذاشت؟

سوالات و ابهامات بسیاری از این دست در واقعه عاشورا دیده می‌شود که پژوهشگران تاریخ و مورخان از پاسخ به آن‌ها در می‌مانند و تلاش آنها صرفا برای روشن شدن اصل واقعه است، اما فقها که به استنباط احکام شرعی می‌پردازند تا تکلیف مکلفان را معلوم کنند و از سوی دیگر آنها عمل امام معصوم را نیز حجت می‌دانند، نمی‌توانند این پرسش‌ها را نادیده گرفته و درباره آن بحث نکنند. بنابراین به قول نویسنده کتاب از زمان شیخ مفید تا زمان صاحب جواهر و پس از آن همواره فقها درباره این پرسش‌ها بحث کرده و درباره آن تحقیق کرده‌اند. در قرن حاضر نیز طیف مهمی از فقها به این امر مهم پرداخته‌اند و پرونده این پروژه تحقیق باز است.



حجت‌الاسلام والمسلمین محمد سروش محلاتی، استاد دروس خارج فقه حوزه علمیه قم یکی از مهم‌ترین اندیشمندانی است که در گفتارها و نوشتارهای خود به بررسی ابعاد مختلف فقهی واقعه عاشورا پرداخته است.

«فقاهت در عاشورا» در اصل متن پیراسته و تحقیق شده چند سخنرانی استاد سروش محلاتی در این موضوع است که 10 فصل دارد. عناوین این فصول دهگانه کتاب به ترتیب عبارتند از: «فقه عاشورا(1)»، «فقه عاشورا(2)»، «شهادت، حق یا تکلیف»، «فاجعه عطش در عاشورا»، «انقلاب، ارزش یا روش؟»، «چارچوب گرته‌برداری از قیام حسینی»، «تعمیم‌پذیری واقعا عاشورا»، «کناره گیری از قدرت»، «نسبت جهاد بیرون و جهاد درونی» و «مواجهه پذیری با دشمن یا مواجهه گریزی».

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سروش محلاتی فقه تمدن‌ساز و نسبت اسلام با مقتضیات زمان است. به همین دلیل نگاه او به واقعه عاشورا نیز یک «نگاه عصری» مساله محور است. بر این اساس مهم‌ترین مباحث این کتاب درباره چگونگی بهره‌برداری از قیام و مفاهیم آن برای جامعه امروز است. ما چگونه می‌توانیم از قیام حضرت سیدالشهدا در جامعه امروز بهره ببریم و اصولا نسبت تعمیم‌پذیری این قیام چگونه است؟

به باور نویسنده رخداد عاشورا در جزئیات مسائل و پرسش‌های زیادی را برای مخاطبان به همراه دارند که برخی از آنها مربوط به گذشته است. به عنوان مثال آیا در اربعین یعنی پس از گذشت چهل روز از واقعه آیا کاروان اسرای اهل بیت از شام به کربلا رسیدند یا خیر؟ درباره این ابهامات کتاب‌ها و پژوهش‌های مهمی انجام شده و اصولا این قبیل مسائل جنبه تاریخی دارند و تاثیری بر زندگی و عمل و تکلیف امروز ما ندارند.

اما در این میان پرسش جدی این است که آیا قیام حضرت سیدالشهدا(ع) و روش ایشان در مواجهه با حکومت اموی یزیدی، امروزه واقعا برای ما نیز الزام آور است یا خیر؟ آیا ما هم باید با همان شعارها و همان حرکات را تکرار کنیم؟ سروش محلاتی در این کتاب به بررسی و تحلیل این مسائل پرداخته و راه‌های برداشت امروزیان از واقعه عاشورا را ارائه کرده است.

انتشارات میراث اهل قلم «فقاهت در عاشورا» اثر محمد سروش محلاتی را با شمارگان 500 نسخه، 200 صفحه و بهای 20 هزار تومان روانه بازار اندیشه کرده است.