به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «درآمدی بر اندیشه سیاسی امام موسی صدر» عنوان تازه‌ترین کتاب شریف لک‌زایی، دانشیار گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که از سوی انتشارات این پژوهشگاه روانه کتابفروشی‌ها شد.

شریف لک‌زایی درباره این کتاب به ایبنا گفت: از زمان آشنایی با آرا و اندیشه‌های امام موسی صدر، علاقه خاصی به آن پیدا کردم و اندیشه ایشان برایم بسیار جذاب بود. در سال‌های 1383 و 1384 در سه شماره از فصلنامه علوم سیاسی در قم برای نخستین بار گزیده‌ فکر سیاسی امام موسی صدر را به منظور جلب توجه نگاه پژوهشگران به اندیشه سیاسی امام صدر منتشر کرده بودم.

وی ادامه داد: اگرچه پیش از آن دانشگاه مفید همایشی را در شناخت آرا و اندیشه امام صدر برگزار کرده بود. با این اوصاف اما امام صدر در فضای قم چهره‌ای ناشناخته بود. حتی کتاب «اسلام و فرهنگ قرن بیستم» که با ترجمه مرحوم حجتی کرمانی توسط یکی از ناشران به صورت مستقل منتشر شده بود، عکس امام موسی صدر را روی جلد داشت ولی نام نویسنده را شهید سیدمحمدباقر صدر درج کرده بودند!



این پژوهشگر افزود: «درآمدی بر اندیشه سیاسی امام موسی صدر» هفت فصل دارد که عناوین آن به ترتیب به این شرح است؛ «شرح حال، فعالیت‌ها و آثار»، «بنیان‌های اندیشه»، «آزادی»، «عدالت»، «انسجام و همبستگی»، «ولایت» و «حکومت». روند نگارش کتاب در سال 1395 به اتمام رسید و برای مطالعه و سنجش به برخی از دوستان و اساتید ارائه شد. عنوان کتاب نیز صرفا درآمدی بر اندیشه سیاسی این چهره سرشناس جهان تشیع است، امیدوارم بعدها بتوان مباحث فقه سیاسی و همینطور دیدگاه‌های اقتصادی او را به صورت مستقل مورد بحث و بررسی قرار داد.

لک‌زایی در توضیح بیشتر محتوای کتاب اشاره کرد: به دلیل آنکه محتوای کتاب مبتنی بر رویکرد فلسفه سیاسی بود، ابتدا قصد داشتم عنوان آن را «فلسفه سیاسی امام موسی صدر» بگذارم، اما در مشورت با برخی از اساتید و صاحب نظران عنوان «درآمدی بر اندیشه سیاسی» با تم فلسفه سیاسی نهایی شد. در این کتاب دو مفهوم کلیدی «آزادی» و «عدالت» به عنوان دو مفهوم فربه در حوزه فلسفه سیاسی مورد بحث قرار گرفته است.

نویسنده کتاب «درآمدی بر اندیشه سیاسی امام موسی صدر» در پاسخ به این سوال که آیا بحث حکومت از دیدگاه امام صدر نیز در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است یا خیر؟»، گفت: بله، دو بحث مهم «حکومت» و «ولایت» نیز در این کتاب مطرح و نظر امام موسی صدر نسبت به این دو مفهوم شرح شده است که برای نخستین بار مورد بحث قرار گرفته‌اند و به نظرم جذاب و خواندنی است. امام صدر بحث مستقلی درباره حکومت ندارد، اما از مجموعه محتوای کتاب «سفر شهادت» و برخی دیگر از آثار منتشره ایشان می‌توان به حکومت مطلوب از نظر او دست یافت.



این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تفاوت میان مفاهیم «ولایت» و «رسالت» در اندیشه سیاسی امام صدر نیز به این شرح توضیح داد: در فصل «ولایت» دیدگاه‌ها و مباحث امام صدر درباره مفهوم ولایت مطرح شده است، اما مهم‌ترین نکته در نگاه صدر این است که ایشان ولایت را از رسالت در حوزه سیاست و اجرا از همدیگر تفکیک می‌کند.

به عبارتی از نظر امام صدر ما یک رسالت داریم که برعهده نبی است و یک ولایت که برعهده امام است و این بخش دوم کاملا سیاسی و اجتماعی و اجرایی و عملیاتی است. بنابراین ولایت بخش اجرایی و عملیاتی حکومت اسلامی است. این نگاهی عمیق و مهم است و به نظر پیشتر در هیچ کتابی درباره این نوع نگاه امام صدر به حکومت بحثی انجام نشده بود.

لک‌زایی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به اهمیت اجتماع در اندیشه سیاسی امام صدر نیز اشاره کرد: در فصل پنجم کتاب نیز انسجام و همبستگی اجتماعی از منظر امام صدر مطرح شده است. معمولا در اکثر منابع درباره امام صدر به نقش مهم او در همبستگی اجتماعی در لبنان اشاره شده است، اما اینکه چه اتفاقی رخ می‌دهد که جامعه لبنان به سمت این همبستگی پیش می‌رود، مهم و قابل خوانش است. به همین دلیل در این بخش به راه‌حل‌های امام صدر برای همبستگی و انسجام اجتماعی توجه کرده‌ام.

نویسنده کتاب «درآمدی بر اندیشه سیاسی امام موسی صدر» در پاسخ به این سوال که فصل نخست کتاب چه تفاوتی با منابع مشابه درباره شرح‌ حال امام در دارد؟ توضیح داد: شرح‌ حال امام صدر در این فصل به صورت خیلی مختصر ارائه شده است و در عوض چند بحث مهم را مطرح کرده‌ام. به عنوان مثال در این فصل درباره این نکته که آیا امام صدر انقلابی بود یا اصلاح‌گرا بحث شده است. همچنین نسبت امام صدر با انقلاب ایران و امام خمینی(ره) نیز بررسی شده است.

وی یادآور شد که در بخش دیگری از مباحث مقدماتی کتاب وجه اندیشگی امام موسی صدر بررسی شده و تأکید شده است که ایشان فقط یک فعال سیاسی و اجتماعی و مذهبی نبوده است و وجه اندیشمندی ایشان از اهمیت بیشتری برخوردار است و بر وجه عمل ایشان هم اثرگذار بوده است.

لک‌زایی در پایان سخنانش اشاره کرد: ریشه‌یابی سلوک اجتماعی و سیاسی امام صدر نیز از بخش‌های مهم این کتاب است. حجت‌الاسلام سیدهادی خسروشاهی از امام صدر نقل کرده که «من تداوم سیدجمال الدین اسدآبادی هستم.» در این بخش من علل این تداوم را بررسی کرده و سعی کردم در این بررسی وجه فلسفی امام صدر را واکاوی کنم.

به عبارتی نشان دادم که بن‌مایه نظام فکری و سلوک عملی امام صدر به‌جز آموزه‌های دین از یک نگاه فلسفی متعالی نیز ریشه گرفته شده است. از این رو به نظر من خاستگاه مباحث و نوع نگاه امام صدر، مبتنی بر فلسفه و حکمت متعالیه است. همچنین تلاش کرده‌ام تا شرح دهم که این نوع نگاه تا چه میزان بر فهم امام صدر در مسائل سیاسی و اجتماعی تاثیرگذار بوده است.