هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره جایگاه کتاب در دنیای کنونی عنوان کرد: اگر بخواهیم بحث کتاب را در جهان بررسی کنیم، می‌بینیم که طی دوره‌های مختلف فعالیت خود را با فراز و فرودهایی دنبال کرده و در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ بحث کوچ کتاب‌های کاغذی به کتاب‌های دیجیتال در کشورهای پیشرفته که فناوری در آن‌ها زودتر گسترش پیدا کرد، به‌وجود آمد.
 
وی با بیان اینکه این کوچ در یک مقطع زمانی نسبتا کوتاه رخ داد، افزود: درحال‌حاضر اما این معادلات معکوس شده است، ذائقه مخاطبان تغییر کرده و شرکتی مثل آمازون که بر پایه فروش دیجیتال طراحی شده بود و ساختار فروش دیجیتال داشت کتابفروشی تاسیس کرده و به مخاطبان خود خدمات فروش کتاب کاغذی می‌دهد.
 
حسن‌پور با بیان اینکه داستان کتاب طی این کوچ، خلائی داشت که هیچ تکنولوژي و فناوری نتوانست آن را پر کند، گفت: رابطه‌‌ای که بین کتاب و مخاطب برقرار می‌شد، رابطه نزدیکی بود و هیچ‌چیزی آن را مخدوش نکرد، زیرا وقتی کتاب کاغذی در اختیار شما بود، در هر شرایط زمانی و مکانی از آن بهره می‌گرفتید.
 
وی تاکید کرد: بسیاری بر این باور بودند که با ورود فناوری‌های نوین، ارتباط با کتاب کاغذی قطع می‌شود؛ در‌حالی‌که این ارتباط نه‌تنها قطع نشد، بلکه برگشت؛ زیرا رشد و تولید این کتاب‌ها در فضای دیجیتال مخاطراتی برای بسیاری از فعالان و دست‌اندرکاران این حوزه به همراه داشت.
 
حسن‌پور با اشاره به این موضوعات افزود: به‌عنوان مثال در مباحث حقوقی، موضوعاتی مطرح شده که آیا یک سند دیجیتیال در مراجع قضایی قابل استناد است و می‌توان به آن استناد کرد؟ این مساله هنوز هم از سوی حقوق‌دانان بر روی این موضوعات کار می‌شود.
 
وی با بیان اینکه کتاب تنها سند مکتوبی است که همیشه باقی می‌ماند و قابل استناد است، گفت: همان‌طور که گفتم در یک دوره زمانی بحث کتاب الکترونیک به شدت فراگیر شد اما اکنون دنیا از این کتاب‌‌ها عبور کرده و دوباره به کتاب کاغذی برگشته است و حتی در دوره‌ جدید به نسلی با عنوان نیوزبوک(‌‌news book) برگشته‌ایم.
 
حسن‌پور در این زمینه توضیح داد: در این شیوه ناشران مطالب و تولیدات خود را بر اساس فضای دیجیتال و فناوری‌های جدید کوتاه تولید می‌کنند؛ زیرا خوانندگان هم به دنبال مطالب کوتاه و در این سیستم سطح آموزش با کوتاه بودن یا عمیق بودن تعریف می‌شود و اگر شخصی نیاز دارد با بحثی به صورت عمیق آشنا شود، به‌سراغ کتاب کاغذی می‌رود.
 
وی با بیان اینکه ما در ایران کمی عقب‌تر از سایر کشورها در مرحله گذار از این مرحله و دچار دوگانگی هستیم، عنوان کرد: اکنون در میان ناشران ما عد‌ه‌ای کلا به گذشته فکر می‌کنند و برخی دیگر فکر می‌کنند ما باید کاملا به‌روز و دیجیتال باشیم؛ اما مساله اینجا است که هر دو بخش نشر باید همراه با هم پیش روند؛ زیرا هر کدام از آن‌ها یک کارایی دارند.
 
به گفته حسن‌پور، یک کتاب فلسفی عمیق یا رمان طولانی را نمی‌توان در تبلت مطالعه کرد؛ بلکه تنها می‌توان گزیده‌ای از اطلاعات کتاب را در این فرمت‌ها خواند. البته ساختار هر یک از این موارد نیز به مخاطب برمی‌گردد؛ زمانی شما یک مخاطب معمولی هستید که به اطلاعات متوسط و محدودی نیاز دارید اما گاهی یک متخصص هستید که به کل مطالب تخصصی نیاز دارید و آن‌وقت به‌سراغ نسخه کاغذی می‌روید تا کل مبحث را درک کنید.
 
آسیب اصطلاحات جدید و عجیب
وی با اشاره به راهکارهای تقویت و ارتقای دو بخش نشر دیجیتال و کاغذی، یادآور شد: در بحث تولید محتوا اگر فعالان نشر دیجیتال ذوق‌زدگی و تحول‌خواهی و طرح مباحثی مثل اینکه دوران کتاب کاغذی گذشته را کنار بگذارند، می‌توانند زمینه گفتمان بهتری در این حوزه ایجاد کند.
 
حسن‌پور تاکید کرد: به عنوان مثال در بحث لغت‌نامه، یک کاربر معمولی در حد معنی یک کلمه به سراغ آن می‌رود اما وقتی یک زبان‌شناس به‌سراغ آن می‌رود، نمی‌تواند به هر چیزی که در اینترنت می‌بیند استناد کند؛ زیرا اگر ایراد یا اشتباهی باشد، کل کار او زیر سوال می‌رود؛ بنابراین مجبور است از نسخه کاغذی بهره بگیرد، به‌همین دلیل می‌توان نتیجه گرفت که شکل استفاده این موضوع را تعریف می‌کند.
 
حسن‌پور هچنین درباره طرح موضوعات و مباحثی در این حوزه گفت: ما در بحث آینده کتاب با برخی اصطلاحات و موضوعات جدید و عجیب روبه‌رو هستیم؛ به‌عنوان مثال طرح واژه‌ای مثل «کتاب سنتی» یک اصطلاح خام و خطرناک است. زمانی که بحث سنتی و صنعتی مطرح می‌شودT اصل موضوع زیر سوال می‌رود و باید در استفاده از این تعابیر و اصطلاحات دقت شد.
 
وی ادامه داد: به نظر من نتیجه طرح چنین موضوعاتی این می‌شود که در برخی جاها تولید محتوا ضعیف شده و کار عمیق انجام نمی‌شود. ناشری که اثر دیجیتال تولید می‌کند می‌گوید مخاطب من سطحی شده و بر این اساس محتوا تولید می‌کنم. hین موضوع ضربه بزرگی به تولید محتوا در کشور است و زمینه‌ساز افراط و تفریط می‌شود.
 
حسن‌پور با بیان اینکه داستان به همین سادگی نیست و ذائقه مردم را باید در نظر گرفت، عنوان کرد: باید دید که مخاطبان بیشتر به سمت کتاب کاغذی می‌روند یا دیجیتال. از سوی دیگر کتاب کاغذی نیز باید با بازاریابی دیجیتال هماهنگ شود زیرا مردم دنبال تبلیغات و بازاریابی هستند و به نظرم در هر دو بخش باید در نظر گرفته شود.
 
آموزش‌های تخصصی به ناشران
وی همچنین در پاسخ به سوال ایبنا درباره وظیفه اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در این زمینه توضیح داد: ما در کلاس‌های آموزشی در اتحادیه، تلاش می‌کنیم به این مباحث بپردازیم و تفکیک هر یک از این بخش‌ها را به‌صورت کامل برای ناشران و دست‌اندرکاران این حوزه بیان کنیم؛ زیرا اگر این تفکیک‌ها به درستی انجام نشود، نتیجه خوبی به همراه ندارد.
 
حسن‌پور افزود:‌ به‌عنوان مثال اگر بگوییم نشر دیجیتال را قبول نداریم، یک اشتباه است ما تلاش داریم در این کلاس‌ها به مخاطبان آموزش دهیم صنعت نشر در ایران و دنیا در چه شرایطی قرار دارد و تصمیم‌گیری آن‌ها به عنوان ناشر چه تاثیری می‌تواند بر صنعت نشر داشته باشد.
 
وی با بیان اینکه یکی از مواد درسی ما نشر دیجیتال است، گفت: استادان ما در این کلاس‌ها درباره مفهوم نشر دیجیتال و همسو بودن آن با نشر کاغذی برای کسانی که با این مفهوم آشنایی ندارند، صحبت می‌کنند و به آن‌ها می‌گویند که پس از آشنایی می‌توانند خود را با شرایط تطبیق دهند.
 
لزوم تقویت کتابفروشی‌های محلی
حسن‌پور همچنین در پاسخ به سوال دیگر ایبنا درباره آینده حرفه‌ای کتابفروشان گفت: وقتی درباره آینده کتابفروشان صحبت می‌کنیم یکی از موضوعاتی که می‌توانیم روی آن کار کنیم، کتابفروشی‌های محلی است که فعالیت آن‌ها در تضاد با کتابفروشی‌های بزرگ نیست و کارکرد خود را دارند.
 
وی ادامه داد:‌ اهمیت کتابفروش‌های محلی به این دلیل است که آن‌ها ارتباط محلی و پیرامونی قوی با مخاطب خود دارند و می‌توانتد تولید مخاطب کند و مشتریان خود را داشته باشد؛ البته اینکه می‌گوییم کتابفروشی محلی و کوچک به این معنا نیست که باید ساختار قدیمی داشته باشد؛ بلکه یک کتابفروشی کوچک هم باید به‌روز باشد و بتواند ارتباط مناسبی با مخاطب خود داشته باشد.
 
حسن‌پور در این زمینه توضیح داد: یک کتابفروش محلی با بهره‌مندی از یک دستگاه کامپیوتر و اتصال به اینترنت می‌تواند حتی اگر کتابی را در کتابفروشی‌اش نداشته باشد، بلافاصله با یک جستجوی ساده پیدا کرده و به موزع سفارش دهد تا برایش بیاورد و اینگونه ساختار خود را زنده نگه دارد.
 
وی درباره تبعات این موضوع گفت:‌ این شیوه ارتباط‌ داشتن با مخاطب و سایر همکاران موجب می‌شود مردم حس کنند کتابفروشی کوچک محله‌شان هم می‌تواند همان کاری را کند که کتابفروشی بزرگ می‌کند و از آنجایی که در محله آن‌ها قرار دارد، ارتباط و تعامل بیشتری با آن داشته باشند و این از مزایای دنیای دیجیتال و فناوری است که نباید از آن غفلت کرد.