برای مثال روزگاری در زمان اوج قدرت آلمان نازی در دهه چهل میلادی، اردوگاه‌هایی ساخته شد که شرایط دشواری را برای زندانیان رقم زد. زمانیکه یهودیان، مخالفان ضد رژیم نازی، ماسون‌ها، کمونیست‌ها و جنایتکاران از سراسر اروپا و روسیه مجبور به ماندن در این اردوگاه‌های کار اجباری بودند، زندگی رقت‌باری پیدا کردند. اغلب آنها با بدنی برهنه و فاقد امکانات اولیه فقط کار می‌کردند. بسیاری از آنان بر اثر آزمایش‌های پزشکی مرگ‌بار جان خود را از دست می‌دادند و بسیاری دیگر هم در کوره آدم‌سوزی ذوب می‌شدند.
اما چه چیزی باعث شد برخی بازماندگان این اردوگاه‌ها پس از آنکه تنها و بی‌سرپناه در حالیکه اعضای خانواده خود را از دست داده بودند به زندگی طبیعی خود بازگردند؟
دکتر ویکتور فرانکل یکی از افرادی بود که مدت‌ها در اردوگاه‌های کار اجباری اسیر بود. وی که پس از سال‌ها تنها وجود برهنه‌اش برایش باقی مانده بود؛ پدر، مادر، برادر و همسرش یا در اردوگاه جان خود را از دست داده یا به کوره‌های آدم‌سوزی سپرده شده بودند. اما دکتر فرانکل عقایدی را پس از سختی‌های فراوان مطرح کرد که به کمک افراد زیادی آمد. در واقع ویکتور فرانکل بنیانگذار معنادرمانی است؛ این روش نوعی از روان‌درمانی که پس از زنده ماندن اسیران در اردوگاه‌های کار اجباری در دهه ۱۹۴۰ به وجود آمد. او پس از تجربه زندگی در این اردوگاه‌ها، نظریه‌ای را بنیان نهاد که از طریق جستجوی معنا و هدف در زندگی، افراد می‌توانند سختی‌ها و رنج‌هایشان را تحمل کنند.
در همین رابطه کتابی به نوشته این پژوهشگر عرصه روان‌درمانی با عنوان «پزشک و روح» تجربه‌ای را شرح می‌دهد که به کشف معنادرمانی منجر می‌شود. دکتر آلپورت در مقدمه‌ای که خودش در رابطه با این اثر نوشته، آورده است؛ «فرانکل گاهی از بیماران خود که دچار اضطراب‌ها و دردهای کوچک و بزرگ شده‌اند و شکوه می‌کنند؛ می‌پرسد: چرا خودکشی نمی‌کنید؟ او اغلب می‌تواند بر اساس پاسخ بیماران، خط اصلی روان‌درمانی خویش را بیابد. در زندگی هر کسی چیزی وجود دارد. در زندگی یک نفر عشق وجود دارد که او را به فرزندانش پیوند می‌دهد؛ در زندگی دیگری استعداد که بتواند آن را به کار گیرد؛ در زندگی دیگری تنها خاطرات کشداری که ارزش حفظ کردن دارد. یافتن این رشته‌های ظریف یک زندگی فروپاشیده، به شکل یک انگاره استوار از معنا و مسئولیت، هدف و موضوع معنادرمانی است.»
فرانکل خود معتقد است، هر پزشک خوب ناآگاهانه معنادرمانگر است و به این ترتیب است که در کتاب «پزشک و روح» این نویسنده معنادرمانی را وظیفه هر پزشکی می‌داند و رشته دیگری از پزشکی را با آن همراه می‌کند که در اصطلاح روحانیت پزشکی نامیده می‌شود.
اگر بخواهیم تعریف کامل‌تری از معنادرمانی ارائه بدهیم باید به گزارشی از سایت مدیاطب اشاره کنیم؛ « فرانکل معتقد بود که انسان‌ها با چیزی به نام میل به معنا برانگیخته می‌شوند که برابر با میل به یافتن معنای زندگی است. او استدلال کرد که زندگی حتی در بدترین شرایط ممکن هم باید معنایی داشته باشد و انگیزه‌ی زندگی یافتن معنای آن بوجود می‌آید. یک قدم جلوتر از این تعریف، فرانکل نوشت: همه چیز را می‌توان از یک انسان گرفت به جز یک چیز: آخرین آزادی‌های انسانی‌اش، یعنی انتخاب نگرش فرد تحت هر شرایط خاص. این عقیده مبتنی بر تجربیات او از رنج و نگرشش در یافتن معنا از طریق رنج بود. به این ترتیب، فرانکل معتقد بود که وقتی ما دیگر نتوانیم وضعیتی را تغییر دهیم مجبور می‌شویم خودمان را تغییر دهیم.»
آلپورت در بخش دیگری از مقدمه خود در این کتاب معتقد است؛ فرانکل برخلاف بسیاری از هستی‌گرایان اروپایی نه بدبین است و نه ضد مذهب. بلکه برعکس نویسنده‌ای که خودش شاهد همه رنج‌ها و نیروهای شیطانی شکنجه بوده است، به خوبی به توانایی بشر در چیره شدن بر شرایط موجود و کشف حقیقتی روشنگر و بسنده آگاهی دارد.
اندر معنای مرگ
آیا تا کنون از خود پرسیده‌اید که اگر مرگ اتفاق نمی‌افتاد، انسان چه هدف و غایتی را باید برای خود در نظر می‌گرفت. برخی معتقدند مرگ دلیل خوبی برای ابطال زندگی است به این معنا که در پایان، تمام کوشش‌های انسان بی معناست؛ چون مرگ در نهایت آن را ضایع می‌کند. در فصلی از کتاب نویسنده به اهمیت مرگ در زندگی اشاره کرده است. در این فصل آمده است؛
«اگر ما فناناپذیر بودیم، می‌توانستیم هر فعالیتی را به طور رسمی تا ابد به تعویق بیاندازیم، فرقی نداشت که کار می‌کردیم یا نمی‌کردیم. تعلل، پیامدهایی نداشت. به این ترتیب می‌توانستیم هر فعالیتی را به فردا یا روز بعد یا یک سال بعد یا حتی ه سال بعد موکول کنیم. اما در برابر مرگ که پایانی مطلق برای آینده ما و مرزی برای امکانات ما به شمار می‌رود؛ موظفیم که حداکثر بهره را بگیریم.»
کتاب «پزشک و روح» در 360 صفحه به شمارگان چهارصد نسخه و به قیمت 53 هزار تومان از سوی انتشارات لیوسا راهی بازار کتاب شد.
نظر شما