عباس حق‌روستا، مدیر پخش کتاب سرزمین در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به تبعات فروش اینترنتی کتاب با تخفیف‌های غیرمتعارف از سوی ناشران، عنوان کرد: هر کالایی در هر صنفی ارکانی دارد که باید در آن چرخه و ارکان به‌فروش برود، قیمتی که پشت کتاب نوشته شده، قیمت مصرف‌کننده کتاب است که مخاطب باید آن را بپردازد.
وی افزود: این قیمت با قیمت تمام شده و مناسب برای توزیع‌کننده و خرده‌فروش متفاوت است. قطعا مبلغی به این قیمت افزوده شده برای اینکه کتاب به دست مخاطب و مصرف‌کننده برسد تا در این فاصله توزیع‌کننده عمده و خرده‌فروش بتوانند سود کافی ببرند.
حق‌روستا با بیان اینکه وقتی تولیدکننده کتاب را با تخفیف به مصرف‌کننده می‌دهد، رکن‌های دیگر آسیب می‌بینند، گفت: با این اقدام بخش‌هایی که باید کتاب را در شبکه توزیع و تک‌فروشی کنند، به‌مرور هزینه‌هایشان بالا می‌رود، نمی‌توانند واحدهای صنفی خود را اداره کنند و حذف می‌شوند؛ واحدهایی که هزینه‌های بالایی چون حقوق کارگران دارند و در این حرفه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
وی تاکید کرد: زمانی که توزیع‌کننده و فروشنده حذف می‌شوند، به‌مرور دیگر خود ناشر هم نمی‌تواند تخفیف بدهد؛ زیرا باید همه کارهایی را که موزع و کتابفروش متحمل می‌شدند، خودش انجام دهد و در نهایت یک پروسه طولانی‌تر و آسیب‌رسان را تجربه می‌کند.
حق‌روستا با اشاره به آثار این روند در چرخه نشر کتاب توضیح داد: فروش مستقیم کتاب از طریق سایت توسط ناشر با تخفیفی که باید به توزیع‌کننده و کتابفروش می‌داد، از نظر روانی تاثیر منفی در جامعه خواهد داشت؛ زیرا فردی که کتاب را با ۳۰ درصد تخفیف خریداری می‌کند، بعد از مدتی می‌گوید اصلا چرا این ۳۰ درصد را روی قیمت کتاب محاسبه کردید و قیمت‌گذاری را کمتر از این میزان انجام دهید.
وی با تایید نظر مخاطبان و مصرف‌کنندگان کتاب گفت: مخاطب درست مي‌گوید زیرا اگر قرار باشد ناشر به‌صورت مستقیم و بدون واسطه کتاب را به‌دست مخاطب برساند، ۳۰ یا ۴۰ درصد بهایی که روی آن محاسبه شده، یک قیمت زاید است و قیمتی است که با احتساب هزینه‌های دیگر این پروسه در نظر گرفته شده.
حق‌روستا یادآور شد: با این روند ناشر باید هر کتاب را ۴۰ درصد زیر قیمت پشت جلد کتاب بفروشد که البته این کار منجر به تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها می‌شود. از سوی دیگر هزینه‌های ناشر هم بالا می‌رود و در نهایت باید خودش بدون تخفیف کتاب‌ها را بفروشد تا هزینه‌های کارگر، دفاتر، پیک و ... را متقبل شود.
سوءاستفاده از بحران پیش‌آمده
مدیر پخش کتاب سرزمین با بیان اینکه وضعیت اقتصادی کنونی نمی‌تواند دلیلی برای فروش کتاب با تخفیف‌های بالا باشد، گفت: اگر کسی می‌گوید این دو سه ماه به‌دلیل وضعیت اقتصاد اخیر ناشران مجبور به این کار شدهاند، به‌نظرم فرافکنی موضوع است. این مساله به یکی دو ماه اخیر ارتباطی ندارد؛ بلکه از چند سال پیش آغاز شده است.
حق‌روستا با اشاره به ورود ناشران به فضای مجازی عنوان کرد: از زمانی که فروش از طریق دنیای مجازی به وجود آمد و انواع سایت‌ها و شبکه‌های مجازی نسبت به فروش کتاب اقدام کردند، ما شاهد عرضه کتاب با تخفیف بودیم، زیرا عده‌ای به‌دنبال این رفتند که کتاب‌ها را از تولیدکننده و ناشر تهیه کنند تا بتوانند تخفیف بیشتری به مخاطب بدهند.
وی افزود: این موضوع چندین سال است که به زنجیره صنعت نشر آسیب وارد کرده است و موضوع جدیدی نیست. اکنون شیوع بیماری کرونا بهانه‌ای شده است برای اینکه از فرصت استفاده کنند. قیمتی که ناشر بعد از تولید کتاب روی آن می‌گذارد با زمان برگشت سرمایه محاسبه شده است؛ به‌طوری که اگر در یک پروسه چند ماهه و یک ساله پول برگردد، باز ناشر به پول خودش برگشته است.
به گفته حق‌روستا، ما اگر بخواهیم عرضه‌کننده کتاب را خود ناشر بدانیم، قیمت کتاب به‌طور طبیعی باید ده درصد از قیمت تمام شده بالاتر برود و ۳۰ درصد دیگر معمولا به توزیع‌کننده و کتابفروش اختصاص دارد.
وی با بیان اینکه متاسفانه عده‌ای از این فرصت پیش‌آمده به دنبال کرونا استفاده می‌کنند، گفت: آنها بر این باور هستند که ما فروش اینترنتی داریم اما همه که به این شیوه از ما خریداری نمی‌کنند؛ اما در پاسخ به آنها باید گفت اگر همه به این سمت آمدند و قصد خرید اینترنتی کتاب با بهای پایین‌تر را داشتند، تکلیف موزع و کتابفروش چه می‌شود؟
حق‌روستا با طرح این سوال که چرا در کالاهای دیگر این اتفاق رخ نمی‌دهد، عنوان کرد: شما برای سایر کالاها چنین رخدادی را شاهد نیستید؛ زیرا رقابت‌ها عادلانه است. برای خرید از تولیدکننده و فروشنده کتاب نیز باید یک رقابت برابر وجود داشته باشد. کسی نمی‌تواند به مخاطب بگوید شما حق ندارید خرید اینترنتی کنید ولی این کار باید با فرصت برابر برای موزع و کتابفروش باشد؛ نه ارائه تخفیف‌های بالا.
وی در این زمینه توضیح داد: اگر فردی با ناشر تماس بگیرد و بگوید یک جلد کتاب برای من بفرست، ایرادی ندارد؛ می‌تواند با قیمت پشت جلد برای مشتری ارسال کند. اما نباید تخفیف بدهد؛ زیرا تولیدکننده نباید با توزیع‌کننده و کتابفروش رقابت داشته باشد.
حق‌روستا همچنین تاکید کرد: فروش اینترنتی کتاب با تخفیف‌های بالا شاید در کوتاه‌مدت نقدینگی با سود بیشتر از موزع و کتابفروش به ناشر بدهد اما در درازمدت هر یک از این مراکز که تعطیل شوند، ناشر باید به تعداد کارمندان خود اضافه کند و تشکیلات دفتری خود را افزایش دهند تا کتاب را با تخفیف بفروشند.
وی با بیان اینکه استمرار این روند در یک پروسه طولانی‌تر، قیمت کتاب از وضعیت کنونی بالاتر می‌رود، گفت: هزینه تولید کتاب برای ناشران متفاوت است. ممکن است هر صفحه از کتاب برای یک ناشر ۳۰۰ تومان محاسبه شود و برای ناشر دیگر بالاتر یا پایین‌تر از این مبلغ باشد. همه این‌ها به صنعتی و حرفه‌ای بودن یک ناشر بستگی دارد؛ زیرا هزینه‌های ناشر صنعتی در مقایسه با ناشری که در خانه کار می‌کند تفاوت دارد.
به گفته وی، قیمت تمام شده کتاب هم برای هر یک از آنها متفاوت خواهد بود و در این پروسه زمانی که قیمت کتاب بالاتر رفت غیر از موزعان و کتابفروشان، ناشران کوچک‌تر هم حذف می‌شوند.
اتحادیه وارد عمل شود
مدیر پخش کتاب سرزمین درباره لزوم نظارت بر فعالیت سایت‌های اینترنتی فروش کتاب گفت: به‌نظرم اتحادیه ناشران و کتابفروشان اولین نهادی است که می‌تواند در این حوزه وارد شود. اگر به تاریخچه اتحادیه نگاه کنیم می‌بینیم که این تشکل صنفی برای کتابفروشان بوده است و ناشران بعدا به آن اضافه شدند. در یک مقطعی ناشر و کتابفروش یکی بودند که در قالب کتابخانه فعالیت می‌کردند؛ مانند کتابخانه طهوری یا نیلوفر.
حق‌روستا ادامه داد: الان ناشران و کتابفروشان مجزا شدهاند و حتی برخی کتابفروشی مجزا راه‌اندازی کرده‌اند و به‌نوعی با کتابفروشی‌هایی که ناشر نیستند رقابت می‌کنند اما قاعدتا این مساله صنفی فقط باید از طریق اتحادیه حل شود.
وی با اشاره به یکی از مشکلاتی که موجب حل نشدن این موضوع می‌شود، عنوان کرد: مساله اینجا است که ما ناشر–کتابفروش داریم. اگر کتابفروش یک کتابفروش صرف باشد که فقط از طریق فروش کتاب ارتزاق کند، می‌تواند با کتاب‌فروشی‌های دیگر متحد شود و به این موضوع رسیدگی کند اما زمانی که ناشر–کتابفروش داریم که چند منفعت دارند تا هم تولیدکننده، توزیع‌کننده و کتابفروش باشند کار دشوار می‌شود.
حق‌روستا یادآور شد: در جلسات گروهی ناشر–کتاب‌فروش‌ها باید بیایند، عدم ارائه تخفیف در فروش کتاب را بپذیرند و به عواقب این موضوع فکر کنند اما چون منافع آنها هم در نشر است و هم در کتابفروشی این موضوع را نمی‌پذیرند.
وی با بیان اینکه شرط رقابت سالم بین کتابفروش و ناشر در این است که هر دو با یک قیمت ثابت کتاب را بفروشند، گفت: فروش کتاب در اینترنت و فروش کتاب در کتابفروشی ایرادی ندارد اما باید قاعده‌ای وجود داشته باشد که همه به یک قیمت کتاب را بفروشند اما ناشر–کتابفروش شدن‌ها یا ناشر–موزع و کتابفروش شدن‌ها کار را برای اتحادیه هم دشوار کرده است.
حق‌روستا در پایان گفت: برای حل این مشکل ناشر باید به این مساله پی ببرد که در درازمدت اگر تمام ویترین کتاب‌فروشی‌ها جمع شود. او نمی‌تواند به تنهایی کتابش را بفروشد و شاید یک فرد با حضور در سه رکن ناشر، موزع و کتابفروش فعالیت کند اما باید بداند در یک چشم‌انداز طولانی این موضوع به نتایج خوبی نمی‌رسد.
به گفته وی، بحث درباره این موضوع باید در قالب جلسات مستمر در اتحادیه پیگیری شود. برخی از ناشران آینده این موضوع را قبول کردند و به عرضه کتاب با تخفیف وارد نمی‌شوند؛ اما برخی دیگر هنوز منافع فردی را به جمعی ترجیح می‌دهند؛ زیرا فقط به‌دنبال سود کوتاه مدت هستند و این کار را انجام می‌دهند که یک بخش این موضوع فرهنگی است اما بخش دیگر آن این است که باید درباره عواقب این موضوع بحث و گفت‌وگو شود.
حق‌روستان با بیان اینکه در این زمینه اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و اتاق اصناف می‌تواند وارد شود، یادآور شد: باید قانون جامع و کاملی در این زمینه پیش‌بینی شود و جلوی عرضه کتاب با تخفیف‌های غیرمتعارف گرفته شود؛ زیرا وقتی کتابی در چرخه توزیع و کتابفروش وارد شد؛ ناشر دیگر نمی‌تواند وارد عرصه شود و در رقابت با موزع و کتابفروش قیمت کتاب را بشکند زیرا صنف آسیب می‌بیند.
شنبه ۱۴ تیر ۱۳۹۹ - ۰۹:۲۰
نظر شما