به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در گلستان، «عبدالصالح پاک» نویسنده فعال حوزه کودکان، اهل روستای قره‌قاشلی و ساکن بندر ترکمن در استان گلستان است. از او آثار متعددی چون زنبیلی پُر از آواز گنجشک، افسانه‌های صحرا، جاده بی‌انتها، آن سوی پرچین خیال، گرگ آواز خوان، روباه دم‌بریده، شکارچیان شب، پنجاه و پنج افسانه برای نوجوانان، کلاه پوستی، موی سفید و ... در سالیان گذشته روانه بازار شده است. «عبدالصالح پاک» که اکنون بازنشسته شده و سی سال به عنوان مسئول آفرینش‌های ادبی کانون پرورش فکری و مربی ادبی در شهرستان ترکمن فعالیت داشته است، در حال حاضر در حال جمع آوری افسانه‌های ترکمن است. با او درباره ادبیات کودکان و نوجوان، سِری‌کاری و کتابسازی در این حوزه و فرم و محتوا کتاب کودک به گفت‌وگو نشستیم.
تعریف شما از ادبیات کودک و نوجوان چیست و آیا می‌توان به هر چیزی که برای کودکان و نوجوان نوشته می‌شود، نام ادبیات کودک گذاشت؟
ادبیات کودک ادبیاتی است که علاوه بر پُر کردن اوقات فراغت کودکان و سرگرم کردن، آموزش و دانش‌افزایی او را نیز فراهم کند. البته نیازی نیست کتاب یا شعر همه این موارد را یک‌جا داشته باشد؛ همین‌که لحظه‌های خوبی برای کودک ایجاد کند و بتواند او را به نحوه احسن و سالم سرش را گرم کند، کافی است. حالا اگر بتواند دید او را نسبت به دنیا و اطرافیان بازتر و از او انسانی مهربانتر بسازد چه بهتر است.
این روزها کتاب‌های زیادی با عنوان ادبیات کودک تولید می‌شود که نمی‌توان همه، آنها را به‌عنوان کودک و نوجوان قبول کرد؛ ادبیاتی که حتی نتواند کودک را سرگرم کند، نمی‌تواند آن را ادبیات کودک قلمداد کرد. به‌خصوص ادبیاتی که ترویج خشونت کند و باعث شود کودک نسبت به اطرافیان خود بدبین شود و با خشونت رفتار کند، ادبیات مردود است.
سِری‌کاری و کتابسازی یکی از چالش‌های جدی ادبیات کودکان و نوجوانان است. نظر شما در این باره چیست و برای برون رفت از آن باید چه کنیم؟
کتابسازی یکی از پدیده‌های شوم ادبیات است که مختص ادبیات کودک و نوجوان نیست. این پدیده به‌خاطر پول‌سازی و اقتصاد در همه گروه‌های سنی دیده می‌شود. ولی در ادبیات کودک چشمگیر است. برای جلوگیری از این پدیده ضدفرهنگ یکی از راه‌ها حمایت از نویسندگان و شاعران واقعی ادبیات کودک و نوحوان است که کارنامه آنها نشان‌دهنده اهمیت آنهاست.
همچنین می‌توان با سختگیری‌های درست و منتقدانه و تشکیل گروه‌های بررسی از نویسندگان و شاعران می‌توان حتی ادبیات بازاری را هر چند اندک ولی مفید برای کودکان کرد. حداقل می‌توان با نقد و بررسی آنها باعث شد حداقل یکی از جنبه‌های ادبیات کودک را داشته باشد که سرگرم کردن از حداقل آنهاست.
چرا در بین برخی از نویسندگان و حتی مسئولان حوزه کودک خصوصا ادبیات کودک جدی گرفته نمی‌شود؟ راه برون رفت از آن چیست؟
یکی از مشکلات ادبیات کودک مسئولانی است که در ارگان‌های مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان مسئولیت دارند. دیده شده مدیر یکی از ارگان‌های مرتبط با ادبیات کودک و جوان حتی یک کتاب در عمر پُربرکت خود نخوانده است. حتی نمی‌داند تفاوت ادبیات کودک و بزرگسال چیست؟! تنها دغدغه این نوع مدیران پُز دادن برای دیگران است. آنها حتی نویسندگان کودک و جوان را نمی‌شناسند و اگر هم بشناسند رغبتی برای حمایت ندارند. اصلاً نمی‌دانند حمایت از نویسنده و شاعر یعنی چی. با وجود مدیران ناآگاه به ادبیات کودک این نوع ادبیات آسیب فراوان دیده و در آینده نیز خواهد دید.
یکی دیگر از مشکلات ادبیات کودک گروه خودی و غیرخودی سازی است. باید این تفکر باندبازی از بین نرود ادبیات کودک همیشه به بی‌راهه خواهد رفت.
طرح محتوا و اندیشه در کنار زیبایی‌های بصری و فرمی برای کتاب کودک حائز اهمیت است. نظر شما در این باره چیست و برای شکل گیری این دو چه راهکارهایی را می‌توان انجام داد و پیشنهاد می‌کنید؟
محتوای ادبیات کودک همانطور که در اول مصاحبه بیان کردم مهم است و این امر مهم را نویسندگان واقعی ادبیات می‌توانند انجام دهند. ولی دیده شده هر کس در ادبیات بزرگسال موفق نشده رو به ادبیات کودک آورده است. در حالی که اهمیت ادبیات کودک شاید بیشتر از ادبیات بزرگسال باشد. همچنین تصویرهای ادبیات کودک باید از تصاویری تشکیل شود که نویسنده متن آن را ننوسته است. وظیفه تصویر پر کردن خلاء‌های شعر و داستان است که باید آن را به کاردانش سپرد.
وضعیت ادبیات کودک و نوجوان را در استان گلستان چگونه ارزیابی (نقاط قوت و ضعف) می‌کنید و برای ارتقاء آن چه راه کارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
وضعیت ادبیات کودک و نوجوان استان گلستان را می‌توان خوب ارزیابی کرد. آن هم صرفا بخاطر زحمات تک به تک نویسندگان و شاعران ادبیات کودک و نوجوان است وگرنه در استان هیچ ارگانی هیچ حمایتی چه مادی و چه معنوی از آنها نمی‌کنند. برخی از نویسندگان و شاعران اصلا در استان تمایل به کار ندارند و بیشتر در رابطه با نویسندگان و شاعران تهران هستند و از آنجا حمایت و پشتیبانی می‌شوند وگرنه استان گلستان در این زمینه بسبار غنی و پربار است.
تعریف شما از ادبیات کودک و نوجوان چیست و آیا می‌توان به هر چیزی که برای کودکان و نوجوان نوشته می‌شود، نام ادبیات کودک گذاشت؟
ادبیات کودک ادبیاتی است که علاوه بر پُر کردن اوقات فراغت کودکان و سرگرم کردن، آموزش و دانش‌افزایی او را نیز فراهم کند. البته نیازی نیست کتاب یا شعر همه این موارد را یک‌جا داشته باشد؛ همین‌که لحظه‌های خوبی برای کودک ایجاد کند و بتواند او را به نحوه احسن و سالم سرش را گرم کند، کافی است. حالا اگر بتواند دید او را نسبت به دنیا و اطرافیان بازتر و از او انسانی مهربانتر بسازد چه بهتر است.
این روزها کتاب‌های زیادی با عنوان ادبیات کودک تولید می‌شود که نمی‌توان همه، آنها را به‌عنوان کودک و نوجوان قبول کرد؛ ادبیاتی که حتی نتواند کودک را سرگرم کند، نمی‌تواند آن را ادبیات کودک قلمداد کرد. به‌خصوص ادبیاتی که ترویج خشونت کند و باعث شود کودک نسبت به اطرافیان خود بدبین شود و با خشونت رفتار کند، ادبیات مردود است.
سِری‌کاری و کتابسازی یکی از چالش‌های جدی ادبیات کودکان و نوجوانان است. نظر شما در این باره چیست و برای برون رفت از آن باید چه کنیم؟
کتابسازی یکی از پدیده‌های شوم ادبیات است که مختص ادبیات کودک و نوجوان نیست. این پدیده به‌خاطر پول‌سازی و اقتصاد در همه گروه‌های سنی دیده می‌شود. ولی در ادبیات کودک چشمگیر است. برای جلوگیری از این پدیده ضدفرهنگ یکی از راه‌ها حمایت از نویسندگان و شاعران واقعی ادبیات کودک و نوحوان است که کارنامه آنها نشان‌دهنده اهمیت آنهاست.
همچنین می‌توان با سختگیری‌های درست و منتقدانه و تشکیل گروه‌های بررسی از نویسندگان و شاعران می‌توان حتی ادبیات بازاری را هر چند اندک ولی مفید برای کودکان کرد. حداقل می‌توان با نقد و بررسی آنها باعث شد حداقل یکی از جنبه‌های ادبیات کودک را داشته باشد که سرگرم کردن از حداقل آنهاست.
چرا در بین برخی از نویسندگان و حتی مسئولان حوزه کودک خصوصا ادبیات کودک جدی گرفته نمی‌شود؟ راه برون رفت از آن چیست؟
یکی از مشکلات ادبیات کودک مسئولانی است که در ارگان‌های مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان مسئولیت دارند. دیده شده مدیر یکی از ارگان‌های مرتبط با ادبیات کودک و جوان حتی یک کتاب در عمر پُربرکت خود نخوانده است. حتی نمی‌داند تفاوت ادبیات کودک و بزرگسال چیست؟! تنها دغدغه این نوع مدیران پُز دادن برای دیگران است. آنها حتی نویسندگان کودک و جوان را نمی‌شناسند و اگر هم بشناسند رغبتی برای حمایت ندارند. اصلاً نمی‌دانند حمایت از نویسنده و شاعر یعنی چی. با وجود مدیران ناآگاه به ادبیات کودک این نوع ادبیات آسیب فراوان دیده و در آینده نیز خواهد دید.
یکی دیگر از مشکلات ادبیات کودک گروه خودی و غیرخودی سازی است. باید این تفکر باندبازی از بین نرود ادبیات کودک همیشه به بی‌راهه خواهد رفت.
طرح محتوا و اندیشه در کنار زیبایی‌های بصری و فرمی برای کتاب کودک حائز اهمیت است. نظر شما در این باره چیست و برای شکل گیری این دو چه راهکارهایی را می‌توان انجام داد و پیشنهاد می‌کنید؟
محتوای ادبیات کودک همانطور که در اول مصاحبه بیان کردم مهم است و این امر مهم را نویسندگان واقعی ادبیات می‌توانند انجام دهند. ولی دیده شده هر کس در ادبیات بزرگسال موفق نشده رو به ادبیات کودک آورده است. در حالی که اهمیت ادبیات کودک شاید بیشتر از ادبیات بزرگسال باشد. همچنین تصویرهای ادبیات کودک باید از تصاویری تشکیل شود که نویسنده متن آن را ننوسته است. وظیفه تصویر پر کردن خلاء‌های شعر و داستان است که باید آن را به کاردانش سپرد.
وضعیت ادبیات کودک و نوجوان را در استان گلستان چگونه ارزیابی (نقاط قوت و ضعف) می‌کنید و برای ارتقاء آن چه راه کارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
وضعیت ادبیات کودک و نوجوان استان گلستان را می‌توان خوب ارزیابی کرد. آن هم صرفا بخاطر زحمات تک به تک نویسندگان و شاعران ادبیات کودک و نوجوان است وگرنه در استان هیچ ارگانی هیچ حمایتی چه مادی و چه معنوی از آنها نمی‌کنند. برخی از نویسندگان و شاعران اصلا در استان تمایل به کار ندارند و بیشتر در رابطه با نویسندگان و شاعران تهران هستند و از آنجا حمایت و پشتیبانی می‌شوند وگرنه استان گلستان در این زمینه بسبار غنی و پربار است.
نظر شما