امروز این پرسش مهم مطرح است که آیا آراء و اندیشه‌هایی از این امام(ع) برای اداره فردی و اجتماعی شیعیان وجود دارد؟ این سوألی است که از سده سوم هجری تا به امروز مطرح بوده و در همین باره پاسخ‌های متنوعی در تبیین و تشریح اندیشه ایشان تولید و مطرح شده است. یکی از منابع اصیل درسی قابل تأمل کتاب «عیون اخبار الرضا» از آثار قلمی شیخ صدوق است. به عبارت دیگر ایشان اهم روایات منتسب به امام خویش را یعنی ششصد روایات چشمگیر و مؤثر را انتخاب و در زیر این عنوان برای محصلان مکتب تشیع تهیه کرد. هدف وی از نامگذاری این ششصد روایت و هفتاد و سه باب از امام رضا با عنوان عیون، ارائه چشم اندازهایی در شناسایی اندیشه و رأی و خط مشی فکری ایشان برای پیروانش بوده است. شیخ صدوق این کتاب را به صاحب بن عباد وزیر رکن الدوله دیلمی اهدا کرد.
در اهمیت و گرانقدری این کتاب که از زمان تألیفش همواره مرجع و مستندی برای همه دانشمندان شیعه بوده است شروحی هم نوشته شده که از آن جمله، شرحی است که دانشمند نامی اوایل قرن دوازدهم ،سید نعمت الله جزایری بر آن نگاشته است. در اواخر قرن سیزدهم هجری قمری نیز چاپ سنگی از این اثر به طبع رسید و از آنجا که آن طبع به علت نارسایی‌ها و اغلاطی که در آن بود و در آن چاپ، هیچ اشاره‌ای و توضیح و تفسیری بر بعضی مندرجات نداشت در سال 1316 ه.ق مرحوم میرزا عبدالغفار اصفهانی منجم باشی ملقب به نجم الدوله دانشمندی بسیار جامع و ادیب و مورخی بسیار فاضل با استفاده از شرح سید جزایری چاپ سنگی دیگری فراهم آورده که فواید مهمی از شرح جزایری را در حواشی صفحات نیز منتقل فرموده است.
در سده چهاردهم خورشیدی این اثر در شکل‌های مختلف به زبان‌های فارسی، اردو، انگلیسی،فرانسه، اسپانیایی به طور کامل یا گزیده‌ای از بخش‌های آن منتشر شده است در این سی سال اخیر نیز این کتاب را با ترجمه شیخ عزیز الله عطاردی قوچانی و دیگری با تصحیح و ترجمه علی اکبر غفاری به چاپ رسانده‌اند.
با آنکه خراسانی‌ها از قدیم به دنبال شبیه سازی مقام ابوالحسن علی بن موسی الرضا و ابوالحسن علی بن ابی طالب به یکدیگر بوده‌اند و در کلام رایج شان عبارت این ابوالحسن ما از آن ابوالحسن چیزی کم ندارد وجود دارد، اما نه در کنگره هزاره امام رضا و نه در انتخاب مشهد به پایتخت فرهنگی جهان اسلام عیون اخبار الرضا به عنوان یک میراث فرهنگی عرضه نشد. خانواده مهدوی دامغانی یکی از آن خاندان خراسانی علوی نگار و علوی پژوهی هستند که آثار متعدد منتسب به آن دو امام را از عربی به فارسی و یا به زبان‌های دیگر ترجمه کرده‌اند. در واپسین سالهای این سده، یکی از این تصحیحات، گزیده عیون اخبار الرضایی است که دکتر احمد مهدوی دامغانی استاد ادبیات عرب و کلام اسلامی دانشگاه هاروارد، در پیشگفتار آن مجلد نفیس بر گزینش روایات و بازگردان فارسی برادر خویش دکتر محمود مهدوی دامغانی استادیار گروه الهیات دانشگاه فردوسی مشهد نوشته است: «تاریخ تألیف عیون اخبار الرضا علیه السلام را نمی‌توانیم به طور دقیق معین کنیم شاید صدوق این کتاب را در سالهای پس از 366 و پیش از 385 ه. ق تألیف فرموده باشد.»
کتاب «عیون اخبار الرضا» پس از کتب اربعه، یکی از مهمترین و اصیل ترین کتاب‌های شیعه و از برجسته ترین و جامع ترین و نفیس ترین مواریث علمی و اعتقادی آل محمد علیه السلام است و مؤلفان، آن را رکنی از ارکان دین دانسته‌اند.
کتاب «عیون اخبار الرضا» مشتمل بر هفتاد و سه باب است و این ابواب در بردارنده مطالبی تاریخی و کلامی و حکمی و تفسیری و فقهی و اخلاقی و ادبی است و هر موضوع و مسئله‌ای که در آن ابواب مذکور است بسیار قابل توجه و روشنگر بسیاری از مباحث در اصول اعتقادی و مسائل فقهی و تاریخی است و براستی این کتاب شریف، گلچینی از معارف و فرهنگ شیعه است.
به طور حتم بر این خاندان علوی نگار و علوی پژوه شریف نسب خراسانی فرض است تا کتاب مستطاب عیون اخبار الرضا علیه السلام را ان شاء الله در آینده با قلم ادیبانه شان و تسلط منحصربفردشان بر ادبیات عرب و اطلاع کافی بر موضوعات کلامی و فقهی و حدیثی شان به عنوان منشور فکری امام هشتم شیعیان برای ورود به سده پانزدهم خورشیدی به عنوان یک هدیه نفیس به جهان اندیشه اهدا کنند.
این مجموعه نفیس 180 صفحه ای با مقدمه دکتر علی اکبر تلافی و ترجمه انگلیسی دکتر فریده مهدوی دامغانی انتشارات امام رئوف با قطع رحلی در سال 1398 منتشر نموده است.
نظر شما