خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) با شیوع ویروس کرونا و شکل‌گیری پاندمی این ویروس در سراسر جهان، نوع دیگری از تعاملات برای بشر آغاز شد. با توجه به اینکه اغلب رویدادهای حضوری به دلیل جلوگیری از شیوع بیشتر کووید نوزده برچیده شد، صاحبان این رویدادها به راه‌اندازی کسب و کار خود به شکل مجازی و آنلاین پرداختند و از ادامه راه باز نماندند.
 
اگر بخواهیم به طور دقیق در حوزه کتاب به این روند دقت کنیم، پس از تاخیر چند هفته‌ای، افراد و موسسات، با برگزاری نشست‌های آنلاین در فضای مجازی و در بستر اینترنت به فعالیت‌های خود ادامه دادند. از نشست‌های نقد و بررسی کتاب گرفته تا میزگردهای مجازی.
 
اکنون صحبت از برگزاری نمایشگاه‌ بین‌المللی کتاب تهران به صورت مجازی است.
 
راه‌اندازی این رویداد آن هم در بستر فضای مجازی مخالفان و موافقانی دارد و در شرایط فعلی هنوز تصمیم جدی برای برگزاری نمایشگاه مجازی بین‌المللی کتاب تهران از سوی مدیران فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفته نشده است. اما در این گزارش می‌خواهیم بدانیم که باید چه زیرساخت‌های فنی برای برگزاری چنین رویدادی به کار گرفته شود؟ یا به عبارت دیگر برای برگزاری نمایشگاه مجازی بین‌المللی کتاب تهران به لحاظ بسترهای نرم‌افزاری باید چه ساز و کاری را تدارک ببینیم؟  نمایشگاه مجازی چیست؟
در بررسی‌های صورت گرفته و با توجه به تجربه‌های موجود در فضای بین‌الملل و بر اساس پژوهشی با عنوان «مفاهیم و ملاحضات طراحی نمایشگاه مجازی آنلاین» که با همکاری جمعی از کارشناسان دانشگاه صنعتی نانیانگ سنگاپور انجام شده است، در تعریف نمایشگاه مجازی باید گفت؛ «مجموعه‌ای پویا مبتنی بر وب است که به موضوع، محتوا و ایده خاص اختصاص دارد». پژوهشگران این مقاله معتقدند، «نمایشگاه‌ مجازی می‌تواند جزئیات بیشتری از یک رویداد را به مخاطبان بدهد. در واقع کاربران در حالیکه در خانه نشسته‌اند می‌تواند از تمامی بخش‌های یک نمایشگاه بازدید و از امکانات و اخبار آن به طور کامل آگاهی کسب کنند.»
 
در گذشته نه چندان دور به دلیل عدم توانایی، چنین نمایشگاه‌هایی از سوی صاحبان صنعت، هنر و فرهنگ برگزار نمی‌شد، اما امروزه این نمایشگاه‌ها به کاربران اجازه می‌دهد بیشتر از یک نمایشگاه فیزیکی یا واقعی فرصت یادگیری و آموزش را پیدا کنند.

ارتباط اشیای دو بعدی و سه بعدی
بر اساس پژوهش مذکور و با توجه به تجربه جهانی، «این نمایشگاه‌ها معمولا در زمینه نمایش و ارائه هنرهای تجسمی یا موزه طراحی و برگزار شده‌اند.» گفتنی است، «محصولات اصلی به صورت دیجیتالی در قالب اشیاء دو بعدی یا سه بعدی که در کنار یکدیگر چیده شده‌اند، عرضه می‌شود. در حقیقت این اشیا با استفاده از هایپرلینک به یکدیگر مرتبط هستند تا امکان استفاده غیر خطی (غیرمستقیم) و چند خطی (مستقیم) از سوی کاربران (بازدیدکنندگان نمایشگاه) فراهم شود.»
 
مهمترین نکته در روند فعالیت یک نمایشگاه مجازی این است که اساسا این نوع نمایشگاه‌ها دروازه‌ای برای به نمایش گذاشتن مجموعه‌هاست و نباید محدودیت فیزیکی، زمانی و مکانی برای بازدیدکنندگان وجود داشته باشد؛ بنابراین طراحان باید بستری را فراهم کنند که در هر مکان و زمانی کاربران وارد نمایشگاه شوند و از آن استفاده کنند.
 
با توجه به  آنچه که در این پژوهش آمده است، «به طور معمول بازدیدکنندگان از آنچه که آگاهی نداشته باشند دیدن نمی‌کنند. بنابراین نقش آموزش و اطلاع‌رسانی در نمایشگاه‌های مجازی در ابتدای ورود اهمیت زیادی دارد؛ چنین فرایندی می‌تواند از سوی چهره‌های شناخته شده برای مردم صورت بگیرد. همچنین انواع دیگری از فعالیت‌های تبلیغاتی مانند انتشارات، وب سایت‌ها، تورهای اطلاعاتی، گفت‌وگوها و سایر فعالیت‌ها را می‌توان در یک نمایشگاه مجازی به کار بست تا تأثیر بگذارد و نتایج مطلوب را بدست آورد.»
 
ترجمه و دوباره‌خوانی متن‌ها
پژوهشگران در این پژوهش به این نتیجه رسیده‌اند که «بسترهای مجازی مانند نمایشگاه‌های مجازی و وبسایت‌ها دارای مزیت‌های بیشتری نسبت به فرمت فیزیکی آن‌ها در دنیای واقعی هستند، به طور معمول افزودن یا بارگزاری امکانات یا محصولات جدید در این نوع نمایشگاه‌ها آسان است؛ همچنین وجود سه مولفه در زمان استفاده کاربر از نمایشگاه مجازی مهم است؛ اینکه در یک صفحه قابلیت ترجمه و بازگشت و دوباره‌خوانی متن‌ها برای گروه‌های سنی مختلف وجود داشته باشد.»
 
ابرداده‌ها مولفه‌ای دیگر
هنگامی که بسترهایی مانند نمایشگاه‌های مجازی راه‌اندازی می‌شود ابرداده‌های بیشتری برای تشریح مدیریت محتوای صفحه اطلاعات مورد نیاز است تا برای مخاطبان قابل دسترسی باشد. تحقیقات انجام شده درباره ابر داده‌هایی مانند SPECTRUM و EAD اهمیت داشتن ابرداده را برای تامین نیازهای مختلف تایید می‌کنند.  
 
صفحات نمایشگاه مجازی شامل یک سری اشیاء نمایشگاهی است که می‌تواند به صورت منظم در یک مدل  مفهومی hypermedia مبتنی بر XML باشد. لازم به ذکر است XML نوعی زبان نشانه‌گذاری قابل توسعه است که برای انتقال داده‌ها به فضای وب و نرم‌افزارها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این داده‌ها متن، گرافیک، تصاویر ، لینک‌های ارتباطی و سایر عناصر را شامل می‌شود. به همین ترتیب، داده‌های اطلاعات اشیا می‌توانند بر اساس ساختار XML به طور مرتب تنظیم شوند.
 
از دیگر قابلیت‌هایی که یک نمایشگاه مجازی باید دارا باشد نمایش تصاویر در ابعاد و وضوح مختلف است و هر کدام باید بر اساس نیاز کاربر در سنین مختلف از کودک تا بزرگسال نمایش داده شود.

طراحی شکل صفحات
در ادامه  XSL که آن هم ابزاری برای طراحی صفحات وب و شکل ظاهری برگه‌هاست، وظیفه طراحی صفحات را بر عهده دارد. این ابزار به تیم طراحی نمایشگاه اجازه می‌دهد تا انواع صفحات از جمله موسیقی، تصویر و تصاویر رسانه‌ای را تعریف کنند. سپس توسط پردازنده XSLT ارائه می‌شود تا صفحات نمایشگاه مجازی به مرحله نهایی برسد.
 
و اما پهنای باند
کاربران در نهایت از طریق نقشه‌های آدرس‌یابی که آنها را به صفحات مختلف نمایشگاه مجازی هدایت می‌کند، با سیستم تعامل دارند.  XSL در سیستم و در سه دسته طبقه‌بندی می‌شوند: «نسخه بزرگسالان با پهنای باند بالا»، «نسخه کودک با پهنای باند بالا» و «نسخه‌هایی با پهنای باند کم». پهنای باند بالا برای بزرگسالان به طور معمول به صورت نمایش اسلایدهای آنلاین چندرسانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد و پهنای باند مورد استفاده برای صفحات کودک، از رابط‌های گرافیکی جالب‌تر با فونت‌های بزرگ‌ و سرگرم کننده‌ استفاده می‌شود.