افشین شحنه‌تبار، مدیر انتشارات شمع‌ومه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با تاکید به لزوم تجدیدنظر و ایجاد تحول در فضای نشر و رویکرد فعالان این حوزه نسبت به تولید کتاب الکترونیک و فروش آنلاین، اظهار کرد: باید پیشرفت‌های تکنولوژیک را بپذیریم تا بتوانیم از آسیب بیشتر به صنعت نشر جلوگیری کنیم. صنعت نشر در دنیا از نسخه چاپی و فروش سنتی که در چند قرن وجود داشت، عبور کرده‌است، پاندمی کووید 19 باعث تسریع این تحول شده و نشر ایران نباید از تغییرات این صنعت عقب بماند.

درباره زیرساخت‌های نشر ایران و نیازهایش در مواجه با اتفاق‌هایی مانند همه‌گیری بیماری کووید 19 گفت: مهم‌تر از تقویت زیرساخت برای صنعت نشر، ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی در یک کشور است؛ زیرا باعث می‌شود کشور در هر شرایطی؛ حتی اگر اتفاق‌های پیش‌بینی نشده مانند پاندمی کرونا اتفاق رخ‌دهد، کمترین آسیب را ببیند. درواقع پیش‌ از هرچیز، این فرهنگ کشور است که باید آمادگی مواجهه با شرایط بحرانی را داشته باشد.

به گفته این ناشر، فرهنگ کتاب‌خوانی در ایران ضعیف نیست و در مقایسه با دیگر کشورها در شرایط متوسط روبه خوب قراردارد. او ادامه داد: در چنین شراطی باید زیرساخت‌های لازم برای ارائه کتاب وجود داشته باشد؛ زیرا زمانی که مردم از خرید فیزیکی خودداری می‌کنند و ترجیح می‌دهند اکثر فعالیت‌هایشان را به‌صورت آنلاین انجام دهند، باید ناشران و کتاب‌فروشان نسط بتوانند نیاز مشتریان خود را با ثبت اینترنتی و ارسال آثار، محقق کنند.

فروش اینترنتی کتاب هنوز پخته نیست
شحنه‌تبار با اشاره به اینکه نخستین ضعف در نشر به سیستم توزیع کتاب بازمی‌گردد، توضیح داد: توزیع در ایران سیستمی کاملا سنتی دارد. ناشر کتاب را به مرکز پخش می‌دهد و این مراکز کتاب را به کتاب‌فروشی‌ها می‌رسانند. در سال‌های اخیر، اقداماتی برای توزیع الکترونیک کتاب و فروش آنلاین انجام‌شده‌است؛ اما این رویکرد پخته نیست و جواب نیازهای مردم را نمی‌دهد. از طرفی مردم هم با خرید آنلاین آشنا نیستند.

همه‌گیری بیماری کووید 19 باعث شده است، مردم کمتر در جامعه حضور داشته باشند. رعایت فاصله فیزیکی به عنوان یکی از رفتارهای پیشگیرانه در انتقال بیماری، برخی عادات اجتماعی را تغییر داده و تمایل بیشتری به استفاده از امکانات آنلاین فراهم شده است. مدیر انتشارات شمع‌ومه بیان کرد: پیش از این آشنایی مردم با برخی از مسائل مانند فروش آنلاین کتاب‌ها بسیار زمان‌بر بود. به‌عنوان کسی که به خواندن کتاب در نسخه فیزیکی باور دارم، بیشتر از اینکه بخواهم مردم را به‌خواندن کتاب الکترونیک روی تبلت‌ها تشویق کنم، به خرید آنلاین کتاب کاغذی تشویق می‌کنم.

نسبت به استانداردهای جهانی عقب هستیم
ناشران از کاهش خرید بعد از پاندمی بیماری کرونا، آسیب دیدند و این خسارت با برگزار نشدن نمایشگاه کتاب تهران دو چندان شد. بسیاری از آن‌ها فروش آنلاین خود را فعال کردند، برخی امکاناتی برای فروش اینترنتی در نظر گرفتند و کتاب‌فروشی‌ها به فروش اینترنتی و تلفنی اقدام کردند. شحنه‌تبار درباره اقدامات ناشران و کتاب‌فروشان بعد از همه‌گیری بیماری، گفت: این اقدامات باعث شد که مقداری در این حوزه جا بیفتیم، اما هنوز نسبت به استانداردهای جهانی در زیرساخت فروش کتاب به‌صورت آنلاین و در قانون‌گذاری نسخه‌های الکترونیکی عقب هستیم.

او با اشاره به اینکه برخی هنوز کتاب الکرونیک را به‌درستی نمی‌شناسند و آن را با خواندن کتاب در فرمت پی.دی.اف یکی می‌دانند، ادامه داد: بسیاری از افراد امکانات کتاب الکترونیک و سهولت خواندن آن کتاب، اطلاع ندارند. از طرفی؛ ناشران هنوز در تولید نسخه الکترونیک کتاب، اکراه دارند و انتشار آن را به دست رفتن کتاب می‌پندارند که باعث  پخش رایگان آن میان مردم خواهد شد.

ناشران به موسسات تولید کتاب الکترونیک اعتماد ندارند
شحنه‌تبار نگرانی برخی از ناشران را به دلیل غیرشفاف بودن عملکرد برخی از موسسات دانست که در حوزه کتاب الکترونیک فعالیت می‌کنند. او بیان کرد: این نگرانی تا حدی درست است. ناشران به موسسات تولید کتاب الکترونیک اعتماد ندارند یا اینکه هنوز جامعه فرهنگی ایران به‌حدی نرسیده است که بتواند به عملکرد آن‌ها اطمینان کند. این مساله از سمت نویسندگان هم مطرح است؛ آن‌ها می‌پندارند کنترل کتاب با انتشار نسخه الکترونیک غیرممکن خواهد شد. آن‌ها حق دارند؛ زیرا چنین مساله‌ای برای برخی از نویسنگان اتفاق افتاده است.

به‌گفته مدیر انتشارات شمع‌ومه فقدان اعتماد نویسندگان و ناشران به کتاب‌های الکترونیک به‌دلیل ضعف در قانون‌گذاری است. او ادامه داد: قانون از افرادی که در این زمینه آسیب دیده‌اند حمایت نکرده‌است. این روند باعث شکل‌گیری چنین ترسی شده است. اگر بتوانیم این ترس را از صنعت نشر رفع کنیم، می‌توانیم ساده‌تر در این حوزه پیشرفت کنیم.

مدیر انتشارات شمع‌ومه درباره اقدامات دیگر کشورها، در زمانی که با همه‌گیری بیماری کرونه مواجه هستند، گفت: شاهد همکاری خوب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با  نمایشگاه‌هایی که در دیگر کشورها برگزار می‌شود، هستم. در همکاری با نمایشگاه کتاب پکن، مسئولان این نمایشگاه درباره چگونگی امکان شرکت و معرفی کتاب‌ها ناشران ایرانی را راهنمایی کردند. این نوع از فعالیت، شاخه‌ای از نشر الکترونیک است که باید با آن آشنا شویم. همچنین بیشتر تمرکز نمایشگاه فرانکفورت بر حضور مجازی و اینترنتی است. باید با سبک جدید حضور در نمایشگاه‌های جدید آشنا و همراه شویم.