قلم شاعرانه و حضور مستقیم در جنگ، پشتوانه و گنجینه‌ای است که سال‌های سال می‌تواند آثار «ناصر صارمی» را سیراب کند.
در اردیبهشت 1394، «خرداد که می‌شود» همزمان با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در دانشگاه ملایر با حضور نویسنده و تنی چند از اساتید دانشگاه و اعضای هیأت علمی و هنرمندان رشته‌های مختلف رونمایی شد. این کتاب یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های بخش جنگ و بخصوص نشر پیام آزادگان در نمایشگاه بیست و هشتم بود. در ادامه گفت‌وگو با نویسنده این کتاب را می‌خوانید.
لطفاً درباره آثاری که در عرصه ادبیات و خاطره‌نگاری دفاع مقدس نگاشته‌اید، توضیح بدهید تا برسیم به کتاب «خرداد که می‌شود» که قرار است به عنوان موضوع محوری این گفت‌وگو درباره آن صحبت کنیم.
«جنگ را ما شروع کردیم» نخستین کتابی است که در حوزه دفاع مقدس با موضوع اسارت تألیف کردم. این کتاب، شامل 7 داستان مستند است. عنوان این کتاب برگرفته از خودنوشت یک اسیر عراقی بر دیوار درمانگاه یکی از اردوگاه‌های ایران در سال‌های اول جنگ است. اسیر عراقی، پس از خودزنی با خون خودش نوشت: «نحن بَدانالحرب» یعنی جنگ را ما شروع کردیم.
کتاب «خیمه‌های قومس» نیز در برگیرنده یک گزارش داستانی مستند است که در سال‌های ۶۱ و ۶۲ در اردوگاه بزرگ سمنان رخ میدهد، در خیمه‌های قومس به دلیل ارتباط ویژه روایتها با موقعیت مکانی، بیش از همه می‌تواند برای اهالی سمنان، شاهرود، دامغان، سرخه، شهمیرزاد و آن حوالی خواندنی باشد. کتاب صوتی خیمه‌های قومس با اقبال زیادی روبرو شد.
یادداشت‌های دیگری در همین محتوا و فرم در قالب یک داستان پیوسته و مستند نگاشته‌ام که مرحله پایانی ویرایش را طی می‌کند.
تألیف کتاب «خرداد که می‌شود» چگونه شکل گرفت و نخستین جرقه‌های آن چگونه و کجا زده شد؟
من شاعرم، داستان‌نویس نیستم، اما در دوران دفاع مقدس اسیربان بودم و این خاطرات 29 سال با من بود، گاهی که بخشی از این خاطرات را برای دوستان تعریف می‌کردم، از من می‌خواستند تا این خاطرات را در قالب کتاب ثبت و ماندگار کنم. کتاب «خرداد که می‌شود»، شامل 29 گزارش داستانی کوتاه، مستند و بدون اغراق به همراه چند دست‌خط و سند مربوط به سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲است.
اکثر کتاب‌های دفاع مقدس را یکی روایت می‌کند و دیگری می‌نویسد و نویسنده خواه‌ناخواه یکسری ایده‌آل های خود را درج می‌کند، اما از ویژگی‌های این کتاب، این است که راوی و نویسنده یکی است.
در نگارش آثار سعی کرده‌ام نه قدیس بسازم و نه ابلیس، من خاطره‌نگاری نکرده‌ام، بلکه واقعیت بخشی از جنگ را نوشته‌ام چون اسارت بخش گمشده‌ای از جنگ است. نه فقط جنگ ایران و عراق همه جنگ‌ها بخش گمشده‌ای بنام اسارت دارند که خیلی به این قسمت توجه نمی‌شود. هدفم در آثاری که منتشر شده این بوده که آغازگر جنگ را معرفی کنم و رفتار انسانی ایرانی‌ها با سربازان عراقی را به نمایش بگذارم.
.jpg)
به نظر شما امروزه در عرصه خاطره‌نویسی بزرگترین ضرورت چیست؟
بزرگترین ضرورت در خاطره‌نویسی صداقت است، اگر هیچ ننویسیم بهتر از این است که اغراق کنیم. قلم زدن در حوزه دفاع مقدس کار دشواری است، زیرا باید منافع ملی را نیز در نظر گرفت. ممکن است خیلی موارد برای بیان کردن وجود داشته باشد، اما مطرح کردن آنها ضرورتی ندارد، مهم این است که آنچه نگاشته می‌شود، صادقانه باشد و به گونه‌ای ننویسیم که مورد سرزنش نسل‌های بعد قرار گیریم.
مهمترین درسی که می‌توانیم از خاطرات اسرا و رزمندگان دوران دفاع مقدس برای تدبیر جامعه امروز و مشکلاتی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم بگیریم، چیست؟
بر اساس اطلاعات بدست آمده، بیش از 70 هزار عراقی در ایران اسیر بودند و حدود 50 هزار نفر ایرانی در اسارتگاه‌های عراق به سر می‌بردند. بعید می‌دانم جنگی در دنیا روی دهد که اینقدر اسیر بین آنها مبادله شود، آزا‌ده‌ها خیلی مرارت کشیده‌اند و وقتی به وطن بازگشته‌اند دیگر همان آدم قبلی نبوده‌اند.
بنابراین پیام مهم کتاب این است که جنگ را لعن و نفرین کنیم. جنگ پدیده منفوری است و تبعات بدی دارد. هدف کتاب نیز این است که خواننده متوجه شود جنگ پدیده خوبی نیست. یکی از تبعات جنگ، اسارت است و اسیر وضعیت بدتری نسبت به زندانی دارد، زیرا اسیر، ملاقات ندارد، محاکمه نشده، دوران محکومیتش معلوم نیست و نگهبانان هم‌زبانش نیستند.
تفکری که در پی این خاطره‌ها می‌تواند شکل بگیرد، چیست و چگونه می‌توان نسبت به عمق‌بخشی بیشتر آن در جامعه کمک کرد؟
در رابطه با موضوع اسارت خیلی کم نوشته شده است. مسئولیت نگهداری اسرای عراقی بر عهده ارتش بود و خیلی هم خوب اداره می‌شد، اما آثار مکتوبی درباره آن دوران وجود ندارد و کسی دست به قلم نبوده و یادداشت‌برداری صورت نگرفته است. یکی از نقاط حساس تاریخ ایران، جنگ 8 ساله است، زیرا هم مدتش طولانی بود و هم افراد بسیاری در این جنگ اسیر شدند. بعد از جنگ، وظیفه ما نویسندگان است که این بخش از تاریخ را با صداقت در اختیار آیندگان قرار دهیم.
قصد ترجمه کتاب‌ها را هم دارید؟
کتاب‌هایی که با موضوع اسارت منتشر شده نه تنها برای ایرانیان، بلکه برای عراقی‌ها هم می‌تواند جالب و مفید باشد به همین دلیل مترصد این هستم که به زبان‌های دیگر نیز چاپ شوند، البته گزیده‌ای از هر دو کتاب «جنگ را ما شروع کردیم» و «خرداد که می‌شود» را به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌ام، اما مثل همیشه مشکل ناشر داریم.
در تألیف، تدوین و جمع‌آوری خاطرات مربوط به دفاع مقدس با چه مشکلاتی مواجه‌اید؟
متأسفانه حوزه دفاع مقدس متولی مشخصی ندارد و به همین دلیل در زمینه انتشار کتاب با مشکلات زیادی مواجه می‌شویم، ولی با حمایت مؤسسه پیام آزادگان که جای تقدیر دارد، دو کتاب من چاپ شد.
شما در سه کتابی که تألیف کرده‌اید به داستان‌هایی با موضوع اسارت به عنوان حقایق جنگ پرداخته‌اید، با توجه به اینکه پرداختن به فلسفه جنگ و عمق و حقایق جنگ اهمیت ویژه‌ای دارد. آیا ادبیات دفاع مقدس طی این مدت توانسته از عهده این رسالت برآید؟
در حوزه هنرهای تجسمی، سینما و بعضی تألیفات، کارهای خوبی انجام شده است، اما دفاع مقدس هنوز جای کار دارد زیرا جنگ 8 ساله بخش عظیمی از تاریخ ایران را شامل می‌شود.
برخی معتقدند افرادی باید در حوزه دفاع مقدس قلم بزنند که در زمان جنگ در جبهه‌ها حضور داشته‌اند و جنگ را از نزدیک حس کرده‌اند، نظر شما در این باره چیست؟
برخی افراد و مسئولان که متولی این حوزه در مراکز مختلف هستند، جنگ را ندیده‌اند و برای آنها ملموس نیست، افراد برای اینکه بتوانند در این حوزه موفق باشند، یا باید در این زمینه مطالعات زیاد داشته باشند یا دوران جنگ را از نزدیک دیده باشند.
این کتاب برای عراقی‌ها نیز با ارزش است، زیرا عراقی‌ها بعد از جنگ با ایران وارد جنگ‌های بعدی شدند و تقریباً خاطره‌ای از جنگ ایران برای آنها نمانده و ما وظیفه داریم بنویسیم تا از تحریف جلوگیری کنیم.
نظر شما