به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ همه‌گیری بیماری کووید19 در ابتدا تلنگری بود برای توجه بیشتر به بازار کتاب و حتی کتاب‌خوان‌ها؛ چراکه وقت بیشتری برای مطالعه در محیط امن خانه برایشان ایجاد شده بود. البته مردم در ایران به اندازه دیگر کشورها امکان خانه‌نشینی و مطالعه پیدا نکردند و زندگی عادی سریع بازگشت. با این وجود؛ به‌دلیل منتفی شدن بسیاری از تفریحات که پیش از همه‌گیری با خیال آسوده انجام می‌شد، امید به مطالعه بیشتر کتاب زنده شد. همه این مسائل درحالی اتفاق افتاد که مردم کمتر از قبل تمایل دارند به کتابفروشیها مراجعه کنند و از طرفی؛ برای مدت طولانی فعالیت چاپخانه‌ها تعطیل شد. همچنین شرایط اقتصادی بعد از این همه‌گیری امکان توجه به کتاب و مطالعه را کمتر از قبل کرد. درباره وضعیت چرخه نشر و آسیب‌هایی که در ماه‌های اخیر بر اثر پاندمی بیماری کووید19 بر آن وارد شد، گفت‌وگویی با کاظم علمی، مدیر شرکت توزیع گسترش فرهنگ و مطالعات داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
صنعت نشر آسیب دید اما ورشکسته نشد
شیوع بیماری کووید 19 و محدودیت‌های بعد از آن، روند فعالیت ناشران و کتاب‌فروشان را تحت تاثیر قرار داد؛ تا جایی که برخی مجبور به توقف فعالیت خود شدند. به نظر شما ضعف در کجای این چرخه موجب چنین آسیبی به حلقه‌های آن شده است؟
همه اصناف از پاندمی شدن این بیماری آسیب دیدند. میان ناشران، تفاوت‌هایی در میزان آسیب میان مثلا ناشران دانشگاهی و عمومی وجود داشت اما هیچ گروهی بدبخت نشد؛ زیرا صنف متعهدی داریم که در دوارن همه‌گیری کرونا هم، نسبت به قرار خود با توزیع‌کنندگان پایبند بودند. البته در این دوره ناشران مقداری در تامین نقدینگی مشکل پیدا کردند. باید توجه داشت، این تورم است که صنف ما را روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌کند. موجودی کتاب ناشران روزبه‌روز کمتر می‌شود و نمی‌توانند کتاب را به قیمت روز بفروشند. برخی از ناشران اقدام به لیبل‌گذاری روی کتاب‌های خود -متناسب با قیمت روز- برای فروش آنها می‌کنند و البته من به‌شخصه در این کار، عیبی نمی‌بینم.
به نظر شما اگر روند فعالیت کدام قسمت این چرخه تفاوت داشت، ناشران و کتاب‌فروشان تا این اندازه آسیب نمی‌دیدند؟
به نظر من این ناشران حوزه کتاب‌های عمومی بودند که بیشتر از همه آسیب دیدند اما همانطور که گفتم، این آسیب موجب ورشکستگی آنها نشد؛ چراکه هنوز هم استقبال مردم از کتاب زیاد است. کتاب نسبت به کالاهای دیگر، رشد قیمت پایینی دارد و خیلی از کتاب‌ها در بخش عمومی به قیمت سال‌های گذشته به‌فروش می‌رسند؛ به‌همین دلیل، ناشران باید سرمایه بیشتری برای تولید کتاب صرف کنند. این درحالی است که هنوز بیشتر ناشران از کاغذ با قیمت دولتی استفاده می‌کنند و اگر این امکان قطع شود، قیمت کتاب حداقل 50 درصد افزایش خواهدیافت.
هرچه تورم پایین‌تر بیاید صنف پویاتر می‌شود
در طول دهه‌های قبل ارائه تسهیلاتی مانند کاغذ دولتی و خدماتی مانند برگزاری نمایشگاه کتاب، به ناشران برای ادامه فعالیت کمک کرده‌است. برگزار نشده این دوره از نمایشگاه فیزیکی چه تاثیراتی بر صنعت نشر گذاشته است؟
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران امسال برگزار نشد و ناشران از این اتفاق آسیب جدی دیدند اما باید پذیرفت که در چنین شرایطی، نمایشگاه قابل اجرا نبود. ناشران نتوانستند در نمایشگاه فروشی داشته باشند و به‌همین دلیل قادر به پرداخت تعهدات مالی خود نبودند، اما تا جایی که اطلاع دارم، تولید و فروش کتاب ادامه دارد و خسارات به اندازه‌ای نبود که صنف را به ورشکستگی برساند. مشکل اصلی تورم است که به صنف آسیب می‌زند. هرچه تورم پایین‌تر بیاید صنف پویاتر می‌شود.
وضعیت شرکت‌های پخش به چه صورت است؟ آیا در میزان کارکرد آنها بعد از همه‌گیری بیماری کووید19 تغییری به‌وجود آمد؟
شاید در تعداد سفارش درصدی افت داشتیم. این کاهش در همه کالاها به غیر از کالاهای ضروری اتفاق افتاد اما فکر می‌کنم افت در صنف ناشران و کتاب‌فروشان نسبت به صنف‌های دیگر کمتر باشد. باید توجه داشت فعالیت در حوزه کتاب اصولا فعالیت اقتصادی نیست؛ به‌همین دلیل افت و خیز کمتری دارد. همانطور که خیز ندارد، افت کمتری هم دارد. در کل، اقتصاد قابل توجهی را تشکیل نمی‌دهد.
اگر این فعالیت اقتصادی نیست، چگونه ناشران به‌صورت حرفه‌ای به این کار مشغول هستند؟
البته اگر اقتصاد پشت این کار نباشد، پیشرفت نمی‌کند، اما بیشتر افراد بر اساس علاقه در این صنف کار می‌کنند. معضل مهم ما مساله تخفیف است که موجب ایجاد رقابت ناسالم میان سایت‌ها و کتابفروشیها شده‌است. به‌نظرم کتابفروشیها اصلی‌ترین حلقه چرخه نشر و عامل عرضه این کالا هستند. کتاب‌فروشان با خواننده ارتباط دارند و می‌توانند کالا را به آنها عرضه و آنها را برای خرید ترغیب کنند. اگر تخفیف از روند فعالیت صنف برداشته شود، رقابت سالم می‌تواند میان سایت‌هایی که کتاب می‌فروشند و کتابفروشیها وجود داشته‌باشد. از طرفی هستند ناشرانی که برای کتاب‌هایشان قیمت‌های بالا تعیین می‌کنند و با تخفیف 50 درصد کتاب می‌فروشند.
آیا اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان باید بر مساله فروش و میزان تخفیف‌ها نظارتش را بیشتر کنند؟
اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان و ارگان‌های دولتی به این مساله توجه دارند و اقدامات لازم را انجام می‌دهند، اما هنوز نتوانستند مانع این روند شوند.
نباید از توزیع‌کننده توقع معرفی کتاب داشت
برخی از کتاب‌فروشان از کمبود آگاهی موزعان درباره کتابی که تحویل می‌دهند، ناراضی هستند، این درحالی است که پیش از این موزعان کتاب‌ها را می‌شناختند و با ارائه توضیحات لازم، آنها را به کتاب‌فروشان تحویل می‌دادند. به نظر شما چرا موزعان درباره کالایی که توزیع می‌کنند، اطلاعات کمی دارند؟
عناوینی که 30 سال پیش منتشر می‌شد، شاید یک صدم تعداد کتاب‌هایی نبود که این روزها منتشر می‌شود. توزیع کننده وظیفه خدمات را بر عهده دارد و بازاریابی، وظیفه ناشر است. ناشر باید کتاب را به مردم معرفی کند.
ارتباط توزیع‌کننده با کتاب‌فروشان است. ویزیتورها اطلاعاتی دارند که به کتاب‌فروش منتقل می‌کنند اما تصمیم‌گیرنده اصلی، خود کتاب‌فروش است. آن‌قدر عناوین زیاد است که نباید از توزیع‌کننده‌ها توقعی داشت. ناشر هم باید به مخاطبان خود اطلاعات را منتقل و کتاب را معرفی کند. در نهایت مخاطب باید کتاب را از کتابفروشی تهیه کند و انتقال اطلاعات به خواننده از طریق کتاب‌فروش انجام می‌شود.
جایگاه فروش تا اندازه‌ای به هم ریخته‌است
بعد از پاندمیک شدن بیماری کووید19 بسیاری از ناشران از طریق سایت و گاهی با تخفیف بالا، کالای خود را می‌فروشند. آیا این روند به کتاب‌فروش و پخش آسیب می‌زند؟
متاسفانه جایگاه فروش تا اندازه‌ای به هم ریخته‌است. اطلاع دارم که اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان برنامه‌هایی دارد و رایزنی‌هایی انجام می‌دهند تا جایگاه فروش مشخص شود. همچنین باید رویکرد به مساله تخفیف در صنف مشخص شود. اگر تخفیف به کتاب تعلق می‌گیرد، سراسری باشد؛ مانند آنچه به صورت فصلی در طرح‌های حمایت از کتاب‌فروشان توسط خانه کتاب و ادبیات ایران انجام می‌شود؛ چراکه اجرای این طرح‌ها بر عملکرد هر سه حلقه چرخه نشر تاثیر می‌گذارد و در کشور سراسری هم هست. اما اینکه سایت فروش کتاب تخفیف دهد، درست نیست. به‌نظرم فروش کتاب با تخفیف بالا، به کتاب‌فروش در دراز مدت لطمه خواهدزد.
دوشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۹ - ۱۰:۴۳
نظرات