به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ابوبکر عتیق ابن محمد هروی نیشابوری نویسنده‌ای قرن پنجمی بود که نامش را در تاریخ ادبیات ایران با تالیف تفسیری از قرآن معروف به تفسیر سورآبادی جادوانه کرد. یک تفسیر از قرآن به زبان فارسی که در روزگار خودش یکی از نمونه‌های کمیاب بود؛ چراکه در قرن‌های اول اسلامی، اکثر کتاب‌ها، مخصوصا تفسیرهای قرآن به زبان عربی نوشته می‌شد. او در آغاز کتاب خود اشاره می‌کند که این تفسیر را به فارسی می‌نویسد، چراکه فهم عوام از قرآن هدف او است. تفسیر سورآبادی اولین و تنها تفسیر کهن قرآن به زبان فارسی نیست. اما یکی از مهم‌ترین‌های این حوزه است. این تفسیر مهم فارسی از ابتدای سوره حمد تا انتهای سوره ناس را شامل می‌شود. تفسیر سورآبادی تنها شامل آیه‌ها و تفسیر آن نیست. کتابی که با عنوان تفسیر سورآبادی برابر ماست، شامل تعداد آیات هر سوره، تعداد کلمات آن، شان نزول و فضیلت آن نیز می‌شود. مفسر گاهی آیه‌ای را یکجا نقل کرده است و گاهی نیز قسمت به قسمت پیش می‌رود.

بهترین قصه‌ها
تفسیر سورآبادی با قصه همراه است. با خواندن هر آیه و هر سوره‌ای، تعداد زیادی قصه مربوط به موضوع آن آیه یا شان نزول آن آورده شده است و آنچه بحث امروز ماست نیز همین قصه‌ها است.
در چند ماه گذشته، نشر مرکز تصمیم گرفت ویرایشی از این تفسیر کهن قرآن کریم روانه بازار کند. جعفر مدرس صادقی نیز عهده‌دار ویرایش و بازبینی این کتاب شد تا متنی پاکیزه، روان و قابل‌فهم برای خواننده امروز تدوین شود. در نهایت این کتاب با نام تفسیر عتیق (قصه‌ها) ذیل مجموعه «بازخوانی متون» نشر مرکز منتشر شد.

جعفر مدرس صادقی خود در مقدمه کتاب اشاره می‌کند که هدف از تالیف این کتاب جمع‌آوری قصه‌های تفسیر سورآبادی درباره آدمیان از ابتدای خلقت تا به قیامت بوده است. او با ویرایش و بازبینی این کتاب کوشیده است تا تسلسلی منطقی به روایات و داستان‌های تفسیر سورآبادی بدهد، تا خواننده اشتیاق بیشتری برای خواندن متن داشته باشد. مدرس صادقی در جایی می‌گوید یکی از علت‌های خوانده نشدن متون کهن فارسی توسط خواننده عمومی، و نه محقق و دانشجوی این رشته، تحمیل جنبه آموزشی به این کتاب‌ها است. بنابراین ضروری است که متونی را انتخاب کرد تا به این شیوه ویرایش و بازبینی شوند و در دسترس عموم مردم قرار بگیرند.

ویراستار
نشر مرکز پیش از این نیز کتاب‌هایی را با این الگو و با ویرایش مدرس صادقی منتشر کرده است. متونی مانند سفرنامه ناصرخسرو، مقالات شمس، مقالات مولانا و عجایب‌نامه از جمله همین کتاب‌ها است.

شیوه کار
مدرس صادقی اصولی را برای ویرایش این کتاب در نظر گرفته، او کوشیده است که فصل‌بندی و پاراگراف‌بندی منظمی را برای متن ایجاد کند تا روال منطقی قصه‌ها حفظ شود. مدرس صادقی رسم‌الخط کتاب را نیز یکدست کرده است تا خواننده با دودستی و تنوع در متن مواجه نشود. پیراستن برخی از جمله‌های معترضه نیز از جمله‌ این کارها است.

مدرس صادقی می‌گوید هدف از تدوین چنین متونی تنها خواندن متون است. بنابراین سعی شده است که از حاشیه‌پردازی خودداری شود. البته فهرستی از واژه‌های دشوار متن در کنار فهرست آیه‌ها و فهرست نام‌ها آمده است که خواننده می‌تواند برای فهم بهتر به آن فهرست رجوع کند.

متنی از دل قرن پنج، سخت یا آسان؟
وقتی که قرار است با چنین متن‌هایی آن هم تفسیر قرآن همراه شویم و آن را بخوانیم، شاید یک سوال ذهن ما را درگیر کند: خواندنش آسان است یا سخت؟ معنی لغت‌هایش را متوجه می‌شوم؟ نیاز است به لغت‌نامه مراجعه کنم؟

باید بدانیم بااینکه این متن برای خواننده عمومی تدوین شده است و ویراستار سعی در ساده ساختن و یکدست کردن متن آن داشته است، اما همچنان هم متن ساده‌ای برای خواندن نیست. از چنین کتاب‌هایی نمی‌شود انتظار یک‌نفس خوانده شدن را داشت. متن تفسیر سورآبادی لغت‌های فارسی دری بسیاری را شامل می‌شود که شاید امروز فهم آن ساده نباشد. اما این نوید را هم باید داد که خواندن برابرنهادهای فارسی این مولف و مفسر برای ترکیبات و عبارات قرآن بسیار شیرین است. با خواندن این کتاب به زیباترین شکل با لهجه و زبانی آشنا شوید که نیاکان ما در قرن پنج هجری با آن تکلم می‌کردند. کمی از متن را که پیش ببرید آن هم آسان می‌شود.

چاپ‌های دیگر
ویرایش جعفر مدرس صادقی از تفسیر سورآبادی که تفسیر عتیق نام گرفته است، تنها چاپ موجود از این کتاب در بازار نیست. یحی مهدوی و مهدی بیانی در دهه سی بخشی از قصه‌ها و ترجمه‌ای این کتاب را منتشر کرده بودند. در سال 1353 پرویز ناتل خانلری و مجتبی مینوی در بنیاد فرهنگ ایران تصمیم به انتشار چاپ عکسی این کتاب گرفتند. البته این چاپ عکسی تمام این تفسیر را در بر نمی‌گرفت و تنها شامل شامل چند سوره، از سوره مومنون تا سوره فتح بود. بخشی از سوره یوسف نیز بعدها توسط خانلری با نام یوسف زلیخا منتشر شد و بارها نیز تجدید چاپ شد. تفسیر سورآبادی برای اولین بار به اهتمام علی‌اکبر سعیدی سیرجانی در سال 1381 و در پنج مجلد توسط انتشارات فرهنگ نشر نو منتشر شد.
 
انتخاب
آنچه در نهایت هر امری منجر به تصمیم می‌شود، داشته‌ها و نداشته‌ها است. کتابی که جعفر مدرس صادقی سعی بر تدوین آن داشته است، متنی متقن، بی‌ایراد و مناسب برای کار پژوهشی نیست. خواننده حرفه‌ای متون کهن فارسی هم هیچ‌گاه به دنبال چنین کتابی نیست. اما اگر خواننده عمومی متون کهن فارسی هستید و دوست دارید ساده، روان و بدون‌ حاشیه‌نویسی‌های تخصصی متنی را بخوانید و از خواندن آن لذت ببرید، ویرایش جعفر مدرس صادقی از تفسیر عتیق نیشابوری می‌تواند وقت شما را خوش کند.

این کتاب را نشر مرکز در یک جلد، طی 474 صفحه و با قیمت 129 تومان منتشر کرده است.