به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، بیست و سومین جلسه از سلسله جلسات پردیس کتاب مشهد با عنوان «مروری بر ادبیات داستانی جهان» ویژه «ولادیمیر ناباکوف» شامگاه دوشنبه 13 بهمن‌ماه به‌صورت برخط برگزار و از صفحه اینستاگرام این مجموعه پخش شد.

این جلسه را احمد آفتابی‌، کارشناس و منتقد ادبی و دبیر این سلسله نشست‌ها، با قرائت و شرح غزلی از سعدی، آغاز کرد و سپس با اشاره به اثری از همایون کاتوزیان، گفت: اخیرا کتابی چاپ شد با عنوان «برگ‌هایی از خاطرات من» شامل خاطرات همایون کاتوزیان که بسیار شیرین و مربوط به دوران دبستان و جوانی ایشان است. کاتوزیان فارغ‌التحصیل مدرسه البرز است و خدمات فراوانی برای گسترش و اعتلای زبان فارسی انجام داده است.
 
وی با بیان اینکه مدتی است به شطرنج علاقه‌مند شده‌ام و در این مدت با مطالعه چند کتاب متوجه شدم، شطرنج سرزمین اسرارآمیز و متفاوتی است، افزود: بازی‌های شطرنج بازان بزرگ تاریخ، داستان‌های ماندگاری هستند و انسان را در برابر نبوغ این‌ افراد مبهوت می‌کنند اما در نهایت پرداختن به شطرنج من را به سمت رمانی از «ولادیمر ناباکوف» سوق داد.
 
دبیر سلسله نشست‌های «مروری بر ادبیات داستانی جهان» در پردیس کتاب مشهد، ادامه داد: «دفاع لوژین» نام کتابی از ناباکوف است که سال 1930 نوشته شده است؛ این کتاب در مورد یک استاد روس‌تبار شطرنج است. یکی از علایق ناباکوف بازی شطرنج بوده است، تا آنجا که در اواخر عمر یکی از تفریحاتش طراحی مسائل شطرنج می‌شود و اتفاقا او در برخی از مجلات شطرنج هم مقاله می‌نوشته است.
 
ناباکوف مهم‌ترین نویسنده روسیه در قرن 20
آفتابی، ولادیمر ناباکوف را مهم‌ترین نویسندگان روسیه در قرن 20 دانست و اظهار کرد: او که در 22 آوریل 1899 و همزمان با زادروز شکسپیر در سن پترزبورگ به دنیا آمده، اصل و نسب اشرافی داشته است و پدربزرگش وزیر دادگستری تزار بوده و پدرش نیز حقوقدان و فرد فرهیخته‌ای بوده است.

وی با بیان اینکه پدر ناباکوف به فرهنگ انگلستان بسیار علاقه‌مند بوده است، افزود: ناباکوف در خاطراتش اشاره کرده که قبل از اینکه زبان روسی را یاد بگیرد، زبان انگلیسی را یاد گرفته است. بنابراین آثار او دوزبانه هستند یعنی هم آثار گرانسنگی به زبان روسی دارد و هم انگلیسی.
 
این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: ناباکوف خودش می‌گوید که در منزل یک کتابخانه بزرگ داشته‌اند. پدربزرگ مادری‌اش معدن طلا داشته است. در 19 سالگی تحصلات متوسطه را تمام می‌کند و با خانواده به انگلستان مهاجرت و بعد از چند سال به برلین نقل مکان می‌کنند اما در برلین پدرِ ناباکوف در حادثه سوءقصدی به وزیر خارجه این کشور کشته می‌شود. ناباکوف قبل از فوت پدرش تصمیم می‌گیرد مجموعه‌ی اشعارش را به چاپ برساند تا اینکه این کتاب در سال 1937 در برلین و به زبان روسی به چاپ می‌رسد.
 
دبیر سلسله نشست‌های «مروری بر ادبیات داستانی جهان» در پردیس کتاب مشهد، با اشاره به رمان «ماری» گفت: «ماری» اولین رمان ناباکوف است که در سال 1926 به رشته تحریر در آمد و او در سال 1928 رمان «شاه بی‌بی سرباز» را به زبان روسی می‌نویسد که توسط رضا رضایی ترجمه شده است. 30 سال بعد وقتی ناباکوف در آمریکا بوده، خودش تصمیم می‌گیرد این رمان را به زبان انگلیسی هم ترجمه کند. ایده‌ی این کتاب تکراری است و یکی از 36 وضعیت نمایشی کتاب ژرژ پولتی است که قبلا به این کتاب هم پرداخته‌ایم. این کتاب در خصوص روابط فرازناشویی است، نظیرِ رمان آناکارنینا. بنابراین ایده و وضعیت دراماتیک این قصه قبلا توسط نویسندگان دیگر نگاشته شده بوده است اما ناباکوف با پرداخت دیگری آن را به تصویر کشید.
 

 

وی بیان کرد: ولادیمر ناباکوف جزو نویسندگانی است که برای آثارش مقدمه می‌نویسد و راجع به ادبیات حرف می‌زند. دو جلد از درس‌گفتارهای او توسط دانشجوهایش به چاپ رسیده است به این خاطر که او 15 سال در آمریکا درس می‌داده است. در بخشی از درس‌گفتارهای ناباکوف، به تنبلی زبانی اشاره شده است. ما انواع تنبلی را داریم یکی از انواع تنبلی‌ها همین تنبلی زبانی است. زبان گنجینه‌ای از واژگان متعدد و متکثر و نحوها ساختار متنوع است. ناباکوف از این تنبلی زبانی فاصله گرفت. در یک کلام جزو نویسندگان نخبه‌پسند است. خیلی از مخاطبانی که برای اولین‌بار با آثار او مواجه می‌شوند، در ابتدا یک پوسته‌ی سخت را مشاهده می‌کنند و تعداد زیادی از آنها در همان چند صفحه اول کتاب‌های او را کنار می‌گذارند اما اگر ما هم به عنوان خواننده بتوانیم بر تنبلی غلبه کنیم، از آن لذت خواهیم برد.

آفتابی، ناباکوف را استاد زبان دانست و افزود: برای خواندن، فهم و درک آثار ناباکوف انسان باید عرق بریزید، او بر زبان روسی و انگلیسی خیلی مسلط است و در آثارش هم پیچیدگی در زبان و هم پیچیدگی در روایت را مشاهده می‌کنیم.

وی با اشاره به رمان «شاه بی‌بی سرباز» گفت: «شاه بی‌بی سرباز» داستان نمایشنامه‌ای است در خلال داستان اصلی این رمان، که گاهی به آن اشاره می‌شود. شاه انسان متمول 50 ساله‌ای است که مارتا همسر او همان بی بی است و فرانتس هم جوانی 34 ساله است. راوی علاوه بر گزارش دادن اتفاقات عینی زندگی این سه شخصیت، وارد رویاها و خاطرات آن‌ها نیز می‌شود و این رفت و برگشت‌ها بدون دادن آلارم به خواننده به کرات اتفاق می‌افتد.
 
ناباکوف سال‌ها زمان خود را وقف نوشتن کرده است
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: این شیوه از نوشتن تنها می‌تواند کار نویسنده‌ای باشد که سال‌ها زمان خود را وقف نوشتن کرده است. ناباکوف در درس‌گفتارهای خود درخصوص شیوه خلق و نوشتن آثار مطرح ادبی هم حرف زده است. اینکه «مادام بوآری» چگونه نوشته شده است، اینکه چه اتفاقاتی در ذهن نویسنده‌ی این اثر افتاده که این رمان خلق شده است.
 
دبیر سلسله نشست‌های «مروری بر ادبیات داستانی جهان» در پردیس کتاب مشهد، با اشاره به اینکه ناباکوف در سن در 78 سالگی فوت کرده است، ادامه داد: اثر دیگر ناباکوف «دفاع لوژین» است، در این کتاب شخصیت اصلی یک نابغه شطرنج به نام لوژین است که داستان از زمان کودکی او روایت می‌شود و ظاهرا مابه‌ازای واقعی این شخصیت هم وجود دارد. بیش از پنجاه درصد این کتاب در ذهن لوژین می‌گذرد تا ما با وسواس‌های فکری، رابطه‌ی عاطفی عجیبش و... رو به رو شویم.
 
آفتابی با اشاره به مجموعه داستان کوتاه «بازگشت چورب» گفت: این اثر هم به قلم ناباکوف و ترجمه آبتین گلکار روانه بازار شده است. در این اثر آبتین گلکار مقدمه‌ای برگرفته از تاریخ ادبیات روسیه نوشته است. یکی از ویژگی‌های برتر آثار ناباکوف پرداختن به دنیای ذهنی شخصیت‌هاست. خوانش کتاب‌های او سخت است اما اگر بتوانیم بر تنبلی خود غلبه کرده و وارد جهانِ ناباکوف شویم، قطعا برای ما برکات و مزایای زیادی دارد.
 
اضافه می‌شود، سلسله جلسات «مروری بر ادبیات داستانی جهان» هر هفته دوشنبه‌ها به صورت بر خط از صفحه‌ی اینستاگرامی پردیس کتاب مشهد پخش می‌شود.