به گزارش خبرگزای کتاب ایران(ایبنا) «تفکر در باب توسعه» کتابی است به قلم «بیورن هتنه» که با ترجمه محمدمهدی دهدار توسط انتشارات «پگاه روزگار نو» در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است. توسعه از مهم‌ترین مفاهیمی است که در چند دهه اخیر به یکی از متداول‌ترین واژگان در سپهر سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بسیاری از کشورها از جمله کشور ما بدل شده است. بحث و اندیشه در مورد توسعه همواره با چالش‌های متعددی روبه‌رو بوده است، از تفاوت دیدگاه‌ها و عوامل موثر بر آن تا نحوه پیاده‌سازی و به‌ثمرنشستن نظریه تا عمل و همینطور جغرافیای فرهنگی و اقتصادی که نظریه‌های توسعه در آنها مطرح می‌شود. کتاب «هتنه» استاد بازنشسته مطالعات صلح و توسعه در مدرسه مطالعات جهانی دانشگاه گوتنبرگ نیز به دنبال تئوری برای توسعه در شرایط جهانی شده امروزی است.
همانطور که در معرفی پشت جلد کتاب آمده است: «کتاب حاضر به دنبال کاوش در تفکر در باب توسعه از ابتدای عصر مدرن بوده و نتیجه آن طرح بحثی برای جست‌و‌جوی «تئوری اجتماعی جهانی» در شرایط جهانی شده امروز است. بر خلاف «تئوری توسعه»، که به طور معمول با کشورهای در حال توسعه سرو کار دارد، «تفکر توسعه» همه حوزه‌های علوم اجتماعی را در بر می‌گیرد و درباره توسعه به طور کلی و همه کشورها تئوری پردازی می‌کند.»
یکی از ویژگی‌های این اثر که باید به آن توجه کرد بهره‌گیری از اندیشه کارل پولانی، تاریخدان و متفکر بزرگ علوم اجتماعی است که روش‌شناسی مطالعات توسعه و همچنین درک تئوریک پویایی‌های توسعه را با کارهای خود تحت تأثیر قرار داده است. وجه تشابه این کتاب با اندیشه او در این است که هتنه نیز مانند پولانی به «دومین دگرگونی بزرگ» اشاره می‌کند، دگرگونی که بر بستر پدیده جهانی شدن به معنای جنبش بازاری در مقیاس جهانی از دهه 1980 و ضد جنبش های انتقادی در جست و جوی بدیل‌های توسعه از سال 2000 در حال ظهور است. به باور هتنه دیالکتیک جریان اصلی و جریان بدیل در تفکر توسعه، مبتنی بر مفهوم «جنبش مضاعف» در پولانی منجر به اصلاح فکر جریان اصلی و رام ساختن جریان بدیل می‌شود؛ لذا به جای آنکه مکاتب مختلف فکری توسعه را همچون تکامل انباشتی ایده‌ها به سوی یک تئوری توسعه جهانشمول بفهمیم بایستی آنها را در زمینه تاریخی خود درک کنیم، که این امر موجب نمایان شدن همزیستی مکاتب متضاد و انباشت موازی آنها در طول تاریخ می‌شود.
در حقیقت این کتاب را بیش از هر چیز باید اثری در باب تاریخ توسعه به شمار آورد که نویسنده نیز از چشم‌اندازی تاریخی به چند و چون توسعه می‌اندیشد و به عبارتی بر نقش شرایط تاریخی تاکیدی ویژوه می‌ورزد و همانطور که در پیشگفتار کوتاه کتاب به قلم «جهانگیر معینی علمداری» اشاره شده است: «این اثر از مطالعه صرف توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه فراتر می‌رود و دستیابی به یک درک کلی در یک دورنمای گسترده تاریخی را دنبال می‌کند.»
کتاب هنته از یک مقدمه و هشت فصل اصلی و یک نتیجه‌گیری تشکیل شده است. نویسنده در مقدمه اثر به توضیح مطالعات توسعه و تفکر توسعه می‌پردازد و ذهن مخاطب را با مقدماتی برای مواجهه با نحوه خوانش نظریات مرتبط با توسعه آشنا می‌کند. در فصل اول یا همان چارچوب نظری او به نسبت میان توسعه با سه مفهوم اساسی می‌پردازد: توسعه و تاریخ، توسعه و ارزش‌ها و توسعه و امنیت. در فصل دوم با عنوان «گذار اصیل» هنته پیشینه‌ای تاریخی از پروژه مدرن توسعه را برای خوانندگان شرح می‌دهد و در این مسیر به سراغ به زوال رفتن نظم قرون وسطایی اروپا می‌رود. فصل سوم با عنوان«در جست و جوی آزادی» به توصیف تولد تفکر توسعه اروپایی در قرن هجدهم و دوران روشنگری اختصاص دارد و در فصل چهارم با عنوان «ضرورت مدرنیزاسیون» اهمیت صنعتی‌شدن و نسبت آن با توسعه مورد توجه قرار می‌گیرد.
از بین رفتن نظام امنیتی قرن نوزدهمی و تشدید نزاع‌های سیاسی در این بستر از جمله موضوعاتی است که در فصل پنجم(برنامه‌ریزی در عصر تاریکی) به آنها اشاره شده است و در اثرات مخوف جنگ‌جهانی در پس عصر روشنگری موضوع مورد بررسی در فصل ششم کتاب(ژئوپولوتیک فقر) است. نویسنده در فصل هفتم با عنوان «جهانی شدن و بی‌نظمی» نشان می‌دهد چگونه ایده‌های توسعه‌گرا و تقاضا برای عدالت جهانی بعد از 1980 با سیاست تعدیل ساختاری و جهانی‌گرایی جایگزین شد و در ادامه چگونه نئولیبرالیسم پیروز خیلی سریع با آشفتگی‌های اجتماعی و جنگ‌های داخلی همراه شد. نویسنده در ادامه این بحث در فصل هشتم(در جست و جوی توسعه جهانی) به توسعه جهانی به عنوان گفتمان در حال ظهور می‌پردازد که با چالش‌هایی چون تغییرات اقلیمی، بحران‌های امنیتی و ورشکستگی مالی روبه‌روست. در بخش نتیجه‌گیری با عنوان «به سوی یک نظریه اجتماعی جهانی» نویسنده کتاب خود را با طرح بحثی از «تئوری اجتماعی جهانی» و «مطالعات جهانی» به‌عنوان زمینه‌ای ممکن برای مطالعات توسعه در آینده‌ای که از بحران جهانی 2008 آغاز شده است به پایان می‌برد.
«تفکر در باب توسعه» به قلم بیورن هتنه با ترجمه محمد مهدی دهدار در 218 صفحه، شمارگان 500 نسخه و قیمت 54 هزار تومان توسط انتشارات پگاه روزگار نو در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
چهارشنبه ۱۷ آذر ۱۴۰۰ - ۰۸:۱۰
نظر شما