اعظم کیان‌افراز، مدیر انتشارات افراز در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، با بیان این‌که مشکلات متعدد در صنعت نشر موجب شد تا نهال صنعت نشر نحیف شود بیان کرد: دو یا سه سال اخیر به‌ویژه با وجود همه‌گیری کرونا بسیاری از ناشران مجبور شدند، محل کار خود را تعطیل کنند. در مجموع شیوه کار تغییر کرد. همه‌گیری کرونا بر همه مسائل تاثیر گذاشت، این بحران جهانی، بر صنعت نشر هم تاثیر‌ گذاشت و دیدیم فعالان فرهنگی زودتر از سایر بخش‌ها، از شیوع ویروس کرونا متاثر و آسیب‌های جدی را متحمل شد؛ از‌جمله این‌که خانواده‌ها در این شرایط اقتصادی برای امرار معاش دشواری دارند و کالای فرهنگی کمتری مصرف می‌شود.

وی افزود:  دو دهه 70 و 80 را دوره اوج نشر کتاب در ایران بعد از انقلاب دانست و ادامه داد: شمارگان کتاب در دهه ۷۰ بسیار بالا بود و به پنج تا ۱۰ هزار نسخه می‌رسید؛ در حالی‌که در سال‌های اخیر شمارگان کتاب به استثناء چند ناشر که موفق شدند کتاب با شمارگان بالا منتشر کنند، شمارگان به ۷۰۰ و بعد به ۲۰۰ و ۱۰۰ نسخه رسید. شمارگان فعلی کتاب، برازنده جمعیت بیش از 80 میلیونی ایران نیست. قبل از انقلاب، جمعیت ایران بسیار کمتر از جمعیت دهه حاضر بود اما به گفته کارشناسان، شمارگان کتاب چندین برابر بود و به 30 هزار نسخه می‌رسید.

وی با اشاره به این‌که هیچ وقت کتاب و کتاب‌فروشی جایگاهی را که باید، نداشته‌ است، بیان کرد: به نظر می‌رسد با وجود همه دشواری‌ها، آگاهی در سطح جامعه بیشتر شده‌ و کتابخوان‌ها کمتر نشده‌اند. همه‌گیری کرونا فرصتی شد تا تعداد زیادی از مخاطب‌ها از کتاب‌های الکترونیکی و صوتی استفاده کنند، اما مساله این است که چرخه نشر درصورتی می‌چرخد که کتاب در شمارگان زیاد چاپ شود.

کیان‌افراز درباره تاثیر پیشرفت فناوری بر روند فعالیت نشر در ایران بیان کرد: فناوری به کمک ناشر و مخاطب آمد و کتاب به شکل‌های الکترونیکی و صوتی منتشر می‌شود. باید توجه داشت که این‌ نوع کتاب‌ها، در کنار کتاب کاغذی تولید می‌شوند، اما هنوز هویت کتاب به کاغذی بودن آن است و درباره کتاب کاغذی صحبت می‌کنیم.
 
نویسندگان شناخته شده، ویترین بیشتری دارند
کیان‌افراز با تاکید بر لزوم بهبود زیرساخت‌های توزیع و ارائه کتاب گفت: روش‌هایی که ناشر خودش کتابش را عرضه کند یا فناوری جدید مانند صفحه در فضای مجازی و سایت طراحی کند، اقداماتی موقت است و با این روش‌ها فقط می‌توان به شکل مقطعی دوران را سپری کرد.

وی افزود: کتاب باید در سطح کشوری توزیع شود، البته همیشه ویترین کتاب‌فروشی‌ها نسبت به عنوان‌ها محدود بوده‌ است. معمولا کتاب‌های پرفروش و نویسندگان شناخته شده، ویترین بیشتری دارند؛ این در حالی است که ناشران خوبی که در ابتدای کار هستند باید بتوانند وارد فرآیند پخش و توزیع شوند و کتابشان به دست مخاطب برسد.
 
در این دو سال کاغذ دولتی دریافت نکردیم
کیان‌افراز درباره لزوم رعایت عدالت در تقسیم کاغذ با یارانه دولتی میان ناشران، توضیح داد: پیش از این کاغذ در قالب سامانه‌ای بین ناشران توزیع می‌شد، ناشر برای دریافت کاغذ دولتی باید در سامانه ثبت‌نام می‌کرد. در انتشارات کیان افراز کتاب با شمارگان پایین منتشر می‌شود البته  هر هفته و هر ماه کتاب‌های تازه و تجدید چاپ داشتیم؛ اما در این دو سال کاغذ دولتی دریافت نکردیم. این در حالی است که ثبت‌نام برای دریافت کاغذ دولتی انجام‌ شده‌ است. البته همیشه ترجیح دادم مستقل کار کنم.

به گفته او برای ثبت‌نام و سهمیه‌بندی کاغذ براساس فعالیت ناشر، باید بروکراسی طولانی طی شود. این در حالی است وزارت فرهنگ و ارشاد باید به این روند و فعاليت ناشر نظارت کند، زیرا گاهی در شناسنامه کتاب شمارگان ۳۰۰۰ نسخه درج می‌شود، در حالی‌که ناشر فقط هزار نسخه منتشر کرده‌ است.

این ناشر افزود: به این موضوع که کاغذ چگونه میان ناشران تقسیم می‌شود، وارد نمی‌شوم، زیرا هیاتی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روی این مساله بررسی می‌کنند. بحث عدالت توزیع کاغذ در میان همه ناشران و همچنین در میان همه دولت‌ها مهم است. برای این مساله و تقسیم عادلانه کاغذ دولتی، اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان می‌تواند بهترین کمک را به دولت ارائه دهد. اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان و صنف می‌توانند کاغذ را به شکل عادلانه و براساس فعالیت‌ ناشران تخصیص بدهند.
 
کتاب هیچ وقت قیمت ثابتی نداشت
کیان‌افراز درباره قیمت‌گذاری کتاب و  چک‌های بلند‌مدتی که توزیع‌کنندگان به نارشران می‌دهند، بیان کرد: تورم و چک‌های هفت تا هشت ماهه، باعث می‌شود قیمت کتاب خیلی بالاتر از چیزی که در این روزها تعیین می‌شود، باشد. این درحالی است‌ که ناشران هنوز قیمت کتاب را بالا نبردند؛ البته تولید و عرضه کالای فرهنگی حتما باید از طرف دولت حمایت شود و با قیمت پایین‌تری به مخاطب تعلق بگیرد. اما در این شرایط، کتاب هیچ وقت قیمت ثابتی نداشته است.

وی پیشنهاد حذف تمام یارانه‌های دولتی را داد تا ناشرها بتوانند برای فعالیت خود برنامه‌ریزی کنند و افزود: با این روش ناشر می‌داند که تنها است و باید کتاب را با کاغذ آزاد چاپ کند. ناشر باید این مساله را بداند تا بتواند برنامه‌ریزی کند، اما این احتمال که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کتاب را می‌خرد یا این‌که کاغذ دولتی به آن کتاب تعلق می‌گیرد، باعث می‌شود ناشر آن کتاب را با قیمت پایین منتشر کند.

این ناشر با اشاره به این‌که تولید کتاب با چاپ دیجیتال و نسخه اندک، برای ناشرانی که کاغذ دولتی دریافت نمی‌کنند سود خیلی پایینی دارد، بیان کرد: ناشران این کار را می‌کنند تا فقط چرخه نشر بچرخد و بتوانند تعهدی را که داشتند، عمل کنند. کار و صنعت نشر به شکلی نیست که سود داشته‌ باشد، البته به استثنا پرفروش‌ها، ناشران کتاب‌های کمک درسی و ... که در شمارگان بالا چاپ می‌شوند. باید مشخص شود که وضعیت ۲۰ هزار ناشری که مجوز دریافت کردند در سال‌های آینده چیست؟ چه برنامه‌ریزی و چشم‌اندازی برای صنعت نشر در نظر گرفته شده‌ است تا ناشران بتواند راحت‌تر کار کنند.