به گزارش خبرگزاری کتاب تهران(ایبنا)، چند روز پیش در حال گشت و گذار در میان نمایشگاه بودم و غرفه‌های متنوع و رنگارنگ از کتاب‌های گوناگون را از نظر می‌گذراندم که در میان یکی از راهروها چشمم به تصویر علی رضاقلی افتاد، همان‌جا متوقف شدم و بغض به گلویم چنگ زد، یک دفعه تصویر چندین تن از اهالی قلم و فرهنگ از ذهنم گذشت، روزهایی که پی‌در‌پی یکی از بزرگان فرهنگ پیر یا جوان فوت می‌کرد و ما نتوانستیم در مراسم تشییع آنها شرکت کنیم و فضا به شکلی بود که حتی مراسم درست و حسابی برای آنها به دلیل ترس از کرونا برگزار نشد. 

وقتی تصاویر هر کدام از اهالی فرهنگ را در نمایشگاه می‌بینم به این فکر می‌کنم که اگر زنده بودند به نمایشگاه کتاب می‌آمدند و درباره جدیدترین کتاب‌شان حرف می‌زدند یا در مراسم رونمایی کتابی شرکت می‌کردند یا تنها به قصد بازدید از نمایشگاه می‌آمدند. 

در جای جای نمایشگاه تصاویری از رفتگان نصب شده یا ناشران یادی از آنها کردند و تصویرشان را در غرفه آویخته‌اند یا مسئولان نمایشگاه در سرای اهل قلم با تصاویری از آنها یاد و نامشان را زنده نگه داشتند. 

محمدرضا باطنی
در غرفه انتشارات فرهنگ معاصر تصویری از دکتر محمدرضا باطنی، زبان‌شناس نامی است که کتاب‌هایش از سوی این انتشارات چاپ می‌شد. حال تصویر روی دیوار غرفه به ما می‌گوید باطنی دیگر زنده نیست اما آثارش همیشه او را زنده نگه می‌دارد. 

«فرهنگ معاصر پویا: اصطلاحات و عبارات رایج فارسی (فارسی - انگلیسی)» از جمله آثاری است که هر بار که ورق بخورد، نام و یاد باطنی در ذهنمان نقش می‌بندد و همین نشان می‌دهد که او زنده است و هنوز در کلمه کلمه آثارش نقس می‌کشد.

اسماعیل سعادت
در غرفه انتشارات هرمس هم تصویر زنده‌یاد اسماعیل سعادت در بلندای غرفه گذاشته شده است و آن نگاه مهربان در عین حال اندیشناک او را به نمایش گذاشته است. وقتی گردن می‌افرازید و او را تماشا می‌کنید یاد مرگ آرامش می‌افتید که چه بی‌صدا و در سکوت درگذشت و چه آرام به دل خاک سفر کرد، وقتی هنوز چشمش میان سطور کتاب‌ها در حال جست‌وجوی معنای دیگری از حیات بود.

سعادت مرد آرام اندیشه بود و غرق در کتاب و کشف دنیای دیگری بود، دنیایی که وقتی پا به آن می‌گذاشت در نهایت ذوق و سلیقه به زبان فارسی می‌کشاندش و به جهان فارسی ارائه‌اش می‌کرد. برای او زندگی در کاغذ و قلم و کتاب‌هایی خلاصه می‌شد که او را وارد دنیای دیگری می‌کرد دنیایی که رنگ و بوی فلسفه داشت و پشت هر کلمه‌اش دنیایی از معنا خفته بود. حالا آن مرد مهربان آرام دیگر نیست و کتاب‌هایی که نامش بر جلد آنها نقش بسته و یاد او در این فضا و در کتاب «در آسمان» آکنده است. 

روح‌الله حسینیان
روی میز غرفه انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی کتابی با تصویر زنده‌یاد حجت‌الاسلام روح‌الله حسینیان به چشم می‌خورد. شاید کمتر کسی تصور می‌کرد که مولف مجموعه «تاریخ سیاسی تشیع» در سن 65 سلالگی چشم از جهان فرو ببندد. درگذشت او هم در بحبوحه کرونا بود و یکی از سیاستمداران و مولفان تاریخ سیاسی با کمترین تشریفات به خاک سپرده شد و حالا در نمایشگاه سی‌وسوم کتاب تهران کتابی که تازه از تنور درآمده حضور او را در نمایشگاه پررنگ کرده است. 

داوود فیرحی
وقتی خبر فوت حجت‌الاسلام داوود فیرحی، نظریه‌پرداز و پژوهشگر علوم سیاسی منتشر شد، اهل تاریخ و سیاست در بهت فرو رفتند. او تازه در حال شکفتن و پویایی بود و هنوز راه زیادی برای رفتن و نوشتن داشت، اما مرگ بیرحمانه او را در ربود. آن‌قدر سریع و ناگهانی درگذشت که چاپ آخرین کتابش را به چشم ندید. 

حالا پس از آن مرگ زودهنگام تصویری از زنده‌یاد فیرحی بر دیوار سرای اهل قلم نقش بسته است که او را با آن نگاه مهربان و متفکرش به نمایش می‌گذارد، نگاهی که یادمان می‌اندازد که اگرچه در نمایشگاه حضور ندارد اما یاد و آثارش در این فضا متبلور است و هر گاه سخن از مشروطیت، قانون و تجدد به میان بیاید، یک گوشه از ذهنمان نام او را تداعی می‌کند. 

جلال ستاری
چند روز به تولد جلال ستاری مرد آرام فرهنگ مانده بود که خبر درگذشت او پخش شد. ستاری هم رفت در بحبوحه کرونا و هیچ مجالی برای برگزاری مجالس بزرگداشت در حد و اندازه نام و قلم او نگذاشت. باورش دشوار بود که ستاری هم ایران را تنها بگذارد و برود، اما درست بود او هم دیگر بیماری را تاب نیاورد و درگذشت تا در دنیایی که هماره در پی کشف آن بود، پای بگذارد و دفتر جستجوگرش را ببندد.

جلال ستاری با همه دفترهایی که نوشته بود و انبوهی از فیش‌هایی که بر جای گذاشت و کتاب‌هایی که منتشر کرد، دفتر زندگی را بست تا امروز یادش با کتاب‌های انبوهی که نوشت، در دل غرفه سروش جاری باشد و هر گاه که از کنار این غرفه می‌گذریم یادش را تداعی کنیم.

علی رضاقلی
مرگ در چشمانش نبود، وقتی از کتاب سخن می‌گفت و در برگ برگ کتاب‌هایش به دنبال شکوه ایران بود. آن‌قدر در ایران غرق بود که تصور رفتن و سفری به این دوری و بی‌خبری قابل هضم نبود. او رفت، وقتی همه در شکوه نوروز سرگرم لمس لحظه لحظه بهار بودیم و با همه تقلا و تکاپو هر خبری بدی را ناشنیده می‌گرفتیم. تلخ بود و گزنده مرور آن نگاهش که در رونمایی کتابش در ذهنمان جا گذاشت وقتی آواز سالار عقیلی با تلخی از گذشته پر درد ایران می‌خواند و او با چشمانی پر اشک در رونمایی کتابش گریست و این تصویر خاص را در قاب ذهن ما حک کرد و رفت.

حالا وقتی در نمایشگاه کتاب غرفه‌ها را می‌بینم او را می‌بینم که با چشمانی پرتمنا نمایشگاه را برانداز می‌کند، هر چند دیگر نمی‌تواند تاریخ را در جامعه‌شناسی بیامیزد و از گره‌های گذشته بگوید و تاریخ را با زبانی ساده روایت کند. حالا هر بار که «جامعه‌شناسی خودکامگی و جامعه‌شناسی نخبه‌کشی» را به دست بگیریم از میان سطورش مولفی را تصور می‌کنیم که مشکلات ایران امروز را وابسته به تغییر نگاه مانده در دهلیز گذشته می‌دید. 

چه سنت خوبی است که ما از تکریم یاد اهل فرهنگ دور نماندیم و در جشن فرهنگ و کتاب آنها را هم با خود همراه کردیم. نمایشگاه سی‌و سوم کتاب تهران نام و آثار بسیاری از اهل فرهنگ را با خود یدک می‌کشد، اهل قلم و فرهنگی که ما واژگان و دنیای به روز شده‌مان را به آنها و قلم‌شان مدیونیم. یادشان مانا و روحشان شاد. 

سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «با کتاب سلامتیم» از 21 اردیبهشت تا 31 اردیبهشت به صورت فیزیکی و مجازی در حال برگزاری است.