این روزها اما انتشار خبری درباره احتمال تعطیلی این کتابفروشی به رغم تلاش‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موجب نگرانی تعداد زیادی از اهالی فرهنگ شده است. طی سال‌های اخیر، به‌دنبال تعطیلی چندین کتابفروشی در نقاط مختلف شهر ازجمله راسته خیابان انقلاب، بسیاری از فعالان و دست‌اندرکاران فرهنگی کشور نگران که این موضوع فقط به یکی‌دو کتابفروشی محدود نباشد و سایر کتابفروشان فعال در این راسته هم به این سرنوشت دچار شوند.
سال‌های سال است که خیابان انقلاب با توجه به فعالیت کتابفروشیها در این خیابان به‌عنوان راسته‌ای فرهنگی شناخته می‌شود که هر روز پذیرای دانشجویان و اهالی کتابخوان هستند، به همین دلیل موضوع ایجاد «راسته کتاب» در سومین دوره شورای اسلامی شهر تهران به تصویب رسید؛ طرحی که فاز نخست آن شامل خیابان‌های فخر رازی، 16آذر و خیابان قدس است و فاز دوم، تا چهارراه کالج ادامه پیدا می‌کند.
در طول این سال‌ها اما اگرچه بارها خبرهایی درباره لزوم ایجاد این راسته، حمایت شورای شهر از این طرح، سپرده شدن کار به شرکت توسعه فضا‌های فرهنگی و ... منتشر شده است اما خروجی کار تقریبا صفر بوده است و عملیاتی شدن طرح راسته کتابفروشان در حد ایده و حرف باقی مانده است.
این در حالی است که طرح راسته کتاب ازجلمه طرح‌ها و برنامه‌هایی بود که اگر تا امروز اجرایی می‌شد، شاید مالکان ترجیح می‌دادند به جای اجاره ملک‌های خود به صاحبان مشاغل پردرآمدتر و برگزاری مناقصه، کمی هم به هویت این راسته فرهنگی اهمیت می‌دادند؛ چراکه به‌طور طبیعی کتابفروشان نمی‌توانند با رستوران‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای رقابت کنند.
پیگیر راسته کتاب هستیم
علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران درباره سرنوشت راسته کتاب با اشاره به جایگاه رفیع کتاب، گفت: وقتی که به عرصه فرهنگ نگاه می‌کنیم جایگاه کتاب بسیار خاص و ویژه است؛ به‌طوری که هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین آن شود. در این میان بحث کتاب و بالا بردن سرانه مطالعه نیز همواره مورد توجه اهالی فرهنگ و رهبر معظم انقلاب بوده است و به دنبال آن جایگاه نشر و انتشارات نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
وی ادامه داد: مساله اینجا است که سال‌ها طول کشید تا متناسب با آرایه‌های گفتمان انقلاب اسلامی شاهد ناشرانی در قد و قامت حرفه‌ای و تاثیرگذار در فضای کتاب و کتابخوانی کشور باشیم، اکنون مجموعه‌های حرفه‌ای بسیار خوبی در حوزه نشر فعال هستند که با نگاه انقلاب اسلامی، دینی و ارزشی به تولید اثر مشغول هستند.
نادعلی با بیان اینکه نشر «اسم» یکی از این مجموعه‌های موفق و حرفه‌ای است که سال گذشته در ایام هفته کتاب از آن بازدید کردم، گفت: این نشر طی این سال‌ها پرمخاطب و موفق ظاهر شده و از اعضای موثر اتحادیه ناشران و مجمع ناشران انقلاب اسلامی به شمار می‌آید.
وی تاکید کرد: این نشر در راسته کتاب مقابل دانشگاه تهران، فروشگاه خوبی دارد که با حجم زیادی از مخاطبان روبه‌رو است، اما چند ماهی است که دچار مساله شده، ملک این کتابفروشی به بانک تجارت تعلق دارد و به دلایلی خواسته‌اند که فعالان اسم نشر از این مکان بلند شوند.
نادعلی با اشاره به شرایط کنونی کسب و کار در حوزه نشر و کتاب به‌خصوص پس از کرونا، گفت: شرایط کار، بعد از کرونا برای بسیاری ازجمله حوزه فرهنگ که طی این مدت دچار ضرر و زیان بسیار زیادی شد دشوار شده است. دوستان نشر اسم نیز اکنون در شرایط مالی خوبی نیستند و جابه‌جایی آنها از این محل همچنین تمدید نکردن قراردادشان شرایط سختی برای آنها ایجاد کرده و حتی ممکن است به اضمحلال این مجموعه منجر شود.
وی با بیان اینکه طی ماه‌های گذشته در کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا تلاش کردیم با مسئولان بانک تجارت، ارتباط بگیریم متاسفانه این امکان فراهم نشد، گفت: مسئولان باید نسبت به این مباحث، به دغدغه‌های حوزه فرهنگ توجه کنند، از مجموعه‌های اقتصادی و خدماتی انتظار داریم که نسبت به وظایف اجتماعی خود به مسئولان فرهنگی کمک بدهند، در این میان حتما مدیرعامل بانک تجارت با این دغدغه‌ها آشنا است و امیدوارم که در این زمینه تجدید نظر داشته باشند.
به گفته نادعلی، به زودی نیز نامه‌نگاری‌ای از کمیسیون فرهنگی اجتماعی صورت می‌گیرد، امیدوارم دوستان فعال در این حوزه هم کمک و اقدام کنند؛ زیرا شرایط نشر خیلی سخت است و اگر کمک‌های بخش‌های مختلف نباشد ممکن است لطمه‌های زیادی به آن وارد شود.
وی همچنین در بخش دیگر صحبت‌های خود، گفت: مطمئنم دوستان بانک تجارت با تعدد شعب و توفیقاتی که در کار خود دارند، بر مبنای کمک به یک مجموعه فرهنگی وارد می‌شوند. در این میان اهالی فرهنگ هم حتما از این رویکرد استقبال می‌کنند.
وی در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار ایبنا درباره وضعیت کنونی راسته کتاب، گفت: بر‌اساس بازدیدی که سال گذشته انجام شد، در راسته فرهنگی آنچه مهم است بحث دستفروشان است که فعالیت کتابفروشان رسمی را که سال‌های طولانی سابقه کار فعالیت دارند، تحت تاثیر قرار می‌دهند.
نادعلی با بیان اینکه حضور دستفروشان، کسب و کار کتابفروشان را مختل کرده است، افزود: درگذشته تعداد کمی از این افراد ـ دستفروشان ـ فعال بودند اما طی سال‌های اخیر روند فعالیت آنها تغییر کرده و به عرضه کتاب‌های جدید بازار که به‌صورت زیرزمینی منتشر شده آن هم با قیمت غیرواقعی و با با حمایت باندها مشغولند.
وی یادآور شد: حضور این دستفروشان بازار اصلی کتاب و فروش کتاب را به‌شدت دچار اغتشاش کرده است و باید راهکاری برای آنها پیدا کرد.
نادعلی در پایان صحبت‌هایش گفت: به زودی برای راسته کتاب و نظم دادن به آن اقدام می‌کنیم، البته هنوز طرح منسجمی از شهرداری تهران و شهرداری مناطق مطالبه نکردیم اما این کار وظیفه دوستان مدیران شهری است و در شورای شهر نیز از این موضوع حمایت می‌کنیم تا این راسته ایجاد شود.
مسئولیت اجتماعی یک وظیفه یا پز روشنفکری؟
در پایان باید گفت به نظر می‌رسد اجرای طرح راسته کتاب که حالا برای اجرا بین شهرداری‌های مناطق 6 و 11 تهران پاسکاری می‌شود، همچنان ابتر باقی مانده است، این موضوع در حالی رخ می‌دهد که با وجود تخصیص اعتبار، هنوز برنامه‌ای برای اجرای طرح وجود ندارد.
پشت گوش انداختن اجرای این طرح با همه مزایا و کاربردهایی که می‌تواند برای کتابفروشان و فعالان این حوزه به همراه داشته باشد، آسیب‌های فرهنگی زیادی به همراه داشته و دارد و به نظر می‌رسد که در آینده نزدیک، سایه تغییر کاربری کتابفروشیها به دلیل سود پایین و گردش مالی محدودی که نسبت به دیگر شغل‌ها در این حرفه وجود دارد، به زودی روی سر سایر کتابفروشیها هم بیفتد. بخش زیادی از ملک‌های کتابفروشان، استیجاری است و دور از تصور نیست که در آینده‌ای نزدیک شاهد رونق رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و نهادهای تجاری و اقتصادی باشیم که همه هویت فرهنگی این راسته را زیر سوال می‌برند.
آن وقت است که دیگر حتی استفاده از ترکیب‌هایی مثل «مسئولیت اجتماعی» یا توجه به مسائل فرهنگی که نهادهای تجاری و اقتصادی باید در کنار فعالیت‌های خود ایفا کنند، در حد یک پز روشنفکری و اصطلاحی دهان پرکن باقی می‌ماند و به جز مواردی که منفعت مالی موسسات در میان نباشد، مطرح نمی‌شود.
نظر شما