در این میان، کتابخانه‌ها با رسالت آگاهی‌رسانی که برعهده دارند، باید به شناسایی جامعه مخاطبان خود پرداخته و وظایف خود را در این زمینه به‌روزرسانی کنند. یکی از وظایف کتابداران بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌ها، همراه شدن با کودکان برای استفاده از فناوری‌ها برای رشد آن‌هاست.
فناوری‌های جدید در کنار نگرانی‌هایی که برای دوری کودکان از خواندن کتاب‌های سنتی و توجه به روش‌های قدیمی مطالعه و آگاهی ایجاد می‌کنند، دارای قابلیت‌های زیادی برای ارائه اطلاعات به کودکان هستند. قابلیت‌هایی که اگر به‌صورت حرفه‌ای شناخته شده و با برنامه‌ریزی مناسب و هدفمند به کار گرفته شوند، بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌ها را به همراهانی پرطرفدار برای آنها و خانواده‌هایشان بدل می‌کنند.
کتابداران کتابخانه‌های کودک در مواجهه با فناری‌های نوین، نیازمند ارتقاء سطح اطلاعات خویش و استفاده از آموزش‌هایی برای آشنایی و توانمندشدن برای استفاده از فناوری‌ها هستند. کتابداران بخش کودک کتابخانه‌ها بنا بر اقتضائات هر رده سنی و نیز ابعاد روانشناسی، جامعه‌شناسی، اقتصادی و فرهنگی خانواده‌هایی که جامعه هدف کتابخانه‌هایشان را تشکیل می‌دهند، نیاز به آگاهی از نتایج پژوهش‌های جدید دارند تا بتوانند خدماتی متناسب با ویژگی‌های کودکان و نوجوانان مراجعه‌کننده به کتابخانه فراهم آورند.
در دنیای کنونی، کمتر خانواده‌ای وجود دارد که دسترسی به تلویزیون، رایانه، گوشی‌های همراه هوشمند و اینترنت نداشته باشد. برهمین اساس پژوهش‌های زیادی در سالیان اخیر انجام شده و جنبه‌های مختلف استفاده از فناوری‌ها برای کودکان و نوجوانان در سنین مختلف بررسی شده است. ارائه خدمات کتابخانه‌ای به کودکان باید متناسب با ویژگی‌های شخصیتی، خانوادگی و جامعه‌ای باشد که در آن رشد می‌کنند. براساس پژوهش‌های انجام گرفته، ویژگی‌های تخصصی و حرفه‌ای برای کتابداران کتابخانه‌های کودک و نوجوان در دنیای دیجیتال ارائه شده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
سواد اطلاعاتی: با تعریفی که یونسکو از سواد دارد، کتابداران کودک و نوجوان لازم است دارای سواد اطلاعاتی متناسب با مقتضیات دنیای دیجیتال باشند تا بتوانند در زندگی کودکان و نوجوانان تغییرات مثبت و مؤثری ایجاد کنند. آشنایی با امکانات فناورانه نوین برای آگاهی‌رسانی به خانواده‌ها و فرزندانشان از وظایف مهم و اصلی این کتابداران است. شناخت ملزومات فناورانه نیز یکی از زیرمجموعه‌های سواد اطلاعاتی محسوب می‌شود که کتابداران را در آشنا کردن کودکان و نوجوانان با کتابخانه، مطالعه منابع چاپی و دیجیتال و نیز ارزیابی و ارائه بازخورد یاری می‌رساند. علاوه برآن با افزایش حجم اطلاعات و رشد فناوری‌ها در دنیای کنونی، نیازهای اطلاعاتی کتابداران را افزایش می‌یابد که نیازمند افزایش خودآموزی و توسعه حرفه‌ای در آنها است.
مهارت‌های ارتباطی: یکی از معضلات استفاده از فناوری‌ها برای کودکان و نوجوانان ورود به انزوا و دوری از جمع خانواده و دوستان است. مهارت‌های ارتباطی کتابداران در مواجهه با کودکان و نوجوانانی که در چنین شرایطی رشد می‌کنند بسیار موثر است. ایجاد ارتباط با آنها و تشویق به ورود به کتابخانه و استفاده از امکانات آن نیازمند وجود مهارت‌های ارتباطی قوی در کتابداران است.
کار گروهی: ایجاد گروه و فعالیت گروهی ازجمله مهارت‌هایی است که در فضای سنتی کتابخانه‌ها و فضای دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرد. کتابداران با داشتن این مهارت می‌توانند کودکان و نوجوانان را در برنامه‌های تفریحی که به مطالعه و آگاهی بیشتر برای آنها منتج خواهد شد مشارکت داده و باعث جذب آنها در برنامه‌های جمعی کتابخانه شوند. برنامه‌ریزی برای انجام کارهای گروهی در بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌ها نقش مؤثری در ایجاد جذابیت و مراجعه آنها به کتابخانه دارد. فناوری‌های نوین امکان ارائه کارهای گروهی را ایجاد می‌کند و آشنایی با قابلیت‌های آنها می‌تواند به کتابداران در این زمینه کمک کند.
توانایی ارزیابی محتوا و آگاهی از منابع آنلاین قابل اعتماد: این دو مهارت در ارائه اطلاعات به کودکان و نوجوانان توسط کتابداران بسیار حائز اهمیت است. در دنیای دیجیتال که منابع گوناگون به صورت آنلاین و توسط هر فرد یا سازمانی ممکن است منتشر شود، کتابداران کودک و نوجوان باید توانایی ارزیابی محتوا و تشخیص منابع قابل اعتماد و مفید برای مخاطبان خود در گروه‌های سنی مختلف را داشته باشند. کتابدار باید بتواند اعتبار پدیدآور و ناشر منبع آنلاین را ارزیابی کرده و کیفیت محتوای انتخاب‌شده برای کودک و نوجوان را بررسی کند.
این مسأله علاوه بر کمک‌گرفتن از مهارت سواد اطلاعاتی، به داشتن مهارت شناخت محتوای متناسب با گروه‌های سنی مختلف نیز وابسته است که از ویژگی‌های مهم کتابداران بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌هاست. کتابداری که دارای دانش منابع الکترونیکی و آگاهی از توسعه مجموعه باشد می‌تواند مجموعه منابع در دسترس را توسعه داده و امکان دسترسی خانواده‌ها و فرزندانشان به منابع مختلف و مفیدرا به‌صورت چاپی و دیجیتال فراهم کند.
در این زمینه، لازم است توسعه منابع کتابخانه با توجه به دانش کتابدار از نیازهای اطلاعاتی کاربران خود باشد. کاربرانی که در گروه‌های سنی مختلف و با نیازهای اطلاعاتی گوناگون به کتابخانه مراجعه می‌کنند و مجموعه کتابخانه باید باعث افزایش آگاهی و رفع نیازهای اطلاعاتی آنها شود.
تغییرات مداوم و به رورسانی رابط وبسایت: وبسایت کتابخانه‌ها در دنیای دیجیتال، ویترین آنها هستند. نوع طراحی، رنگ‌بندی، ارائه اطلاعات و ایجاد جذابیت در آنها می‌تواند نقش معرفی‌کننده بخشی از وظایف یک کتابخانه دیجیتال را برای مخاطبان خود بازی کند. طراحی وبسایتی متناسب با ویژگی‌های کودک و نوجوان و به روزرسانی آن مسأله مهمی است که علاوه بر استفاده از توانمندی‌های کتابداران باید مشاورانی در زمینه فناوری، روانشناسی کودک و متخصصان گرافیک نیز به کار گرفته شوند.
مهارت‌های ذکرشده برای کتابداران بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌ها از جمله مهارت‌هایی هستند که باید برای ایجاد و ارتقاء آن برنامه‌ریزی شده و به مرحله عمل برسد. لازم است متولیان بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌ها به نقش بسیار مهم کتابداران به عنوان متخصصینی که دانش، مهارت‌ها و ویژگی‌های حرفه ای به روزشده آنها بر روند رشد آگاهی نسل جدید جامعه موثر است، توجه داشته باشند. توجه به ایجاد شرایط مناسب شغلی برای این کتابداران می‌تواند در ایجاد زمینه مناسب یادگیری های مداوم و ایجاد انگیزه در ارائه خدمات به خانواده‌ها و فرزندانشان در کتابخانه‌ها مؤثر باشد. بخش کودک و نوجوان کتابخانه‌ها در دنیای دیجیتال به کتابدارانی نیاز دارند که هم در عرصه کتابخانه سنتی، فعال و دارای تخصص باشند و هم در عرصه کتابخانه دیجیتال.»
[1] دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی- معاون سیاستگذاری منابع علمی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران
[2] Hamada, Dalia and Stavridi, Sylvia. (2013). Required skills for children and youth librarians in the digital age. IFLA WLIC 2013. In: https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0340035214529733
Virginia Walter. 2001. “Future Libraries and Future Kids Some Alternative Visions.” In Children and Libraries: Getting it Right. Chicago: American Library Association.
YALSA’s Competencies for Librarians Serving Youth: Young Adults Deserve the Best. 2010. Young Adult Library Services Association.(accessed May 22nd, 2013). http://www.ala.org/yalsa/sites/ala.org.yalsa/files/content/guidelines/yadeservethebest_201.pdf (accessed May 22nd, 2013).
Virginia Walter. 2001. “Future Libraries and Future Kids Some Alternative Visions.” In Children and Libraries: Getting it Right. Chicago: American Library Association.
YALSA’s Competencies for Librarians Serving Youth: Young Adults Deserve the Best. 2010. Young Adult Library Services Association.(accessed May 22nd, 2013). http://www.ala.org/yalsa/sites/ala.org.yalsa/files/content/guidelines/yadeservethebest_201.pdf (accessed May 22nd, 2013).
[3] Information Literacy
[4] Self-learning and Professional Development
[5] Communication
[6] team Work
[7] Ability to Evaluate Content
[8] Aware of Reliable Online Resources
[9] knowledge of Emerging Electronic Resources and Collection Development Awareness
[10] Knowledge of User’s Needs
[11] Continual Change & Update of Website Interface
نظر شما