محمدرضا هراتی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌‌های عمومی کشور در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره همکاری نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با نهادها و موسسات مختلف با هدف عمل به مسئولیت اجتماعی اظهار کرد: نهاد با موسسه‌ها و نهادهای مختلفی در این زمینه همکاری می‌کند، ازجمله این نهادها، بانک پاسارگاد است و تاکنون اقدامات عملی و بزرگی در زمینه احداث 20 باب كتابخانه انجام داده است. ساير دستگاه‌ها، سازمان‌ها و بانك‌ها نيز علاوه بر تكميل و تجهيز كتابخانه‌هاي عمومي، به منظور محرومیت‌زدایی نسبت به ايجاد کتابخانه‌های سیار در مناطق فاقد كتابخانه اقدام كرده‌اند؛ البته نهاد کتابخانه‌های عمومی كشور بر مبنای «آمایش سرزمینی» ضمن تعیین اولویت در زمینه تجهیز و ایجاد کتابخانه‌ در مناطق محروم با نهادها و موسسه‌های مختلف، نسبت به تجهيز كتابخانه‌هاي احداث شده، تامين منابع و نيروي انساني آن‌ها، همکاری می‌کند.
 
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی درباره ساخت کتابخانه جدید در روستای «سردوش» از توابع شهرستان مریوان در نقطه صفر مرزی استان کردستان بر مبنای توافق با بانک پاسارگاد و چشم‌انتظاری اهالی این روستا برای اعطای مجوز ساخت کتابخانه در این منطقه گفت: در بحث ايجاد كتابخانه استانداردهایی از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی در مناطق مختلف کشور اعم از موقعيت زمين يا ساختمان، جمعيت منطقه، فاصله با ديگر كتابخانه‌هاي عمومي در شعاع خدمت و آمايش سرزميني در نظر گرفته می‌شود. در كنار این شاخص‌ها، استانداردهاي ایفلا (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها موسسات کتابداری) در خصوص سرانه كتابخانه نسبت به جمعيت نيز مدنظر قرار مي‌گيرد. در خصوص پروژه يادشده نيز موارد فوق مورد بررسي قرار گرفته است. البته اين موضوع را بررسي و دنبال خواهم كرد تا در صورت دارا بودن شرايط ساخت كتابخانه، مشكل مرتفع شود.

کتابخانه‌های عمومی بعد از انقلاب پیشرفت چشم‌گیری داشتند
هراتی اظهار کرد: البته ایران در حوزه کتابخانه‌ای بعد از انقلاب اسلامی رشد چشمگیری داشته است و این وضعیت را آمار فعالیت 373 کتابخانه پیش از انقلاب اسلامی و وجود 3721 کتابخانه بعد از انقلاب اسلامی، شامل 2744 باب نهادی و 847 باب مشارکتی و 135 باب خودگردان (مستقل)، اثبات می‌کند.
 
وي افزود: درباره افزايش منابع اطلاعاتي كتابخانه‌هاي عمومي، تعداد نسخه كتاب موجود در کتابخانه‌های عمومی کشور قبل از انقلاب 2 میلیون و 424 هزار و 500 نسخه بود كه در حال حاضر به 48 میلیون و 6 هزار 62 نسخه رسیده و پيشرفت 1850 درصدي داشته است. تعداد اعضای کتابخانه‌های عمومی کشور از 123 هزار و 270 نفر  قبل از انقلاب، به 2 میلیون  203 هزار و 512 نفر در حال حاضر رسيده است كه رشد 1688 درصدي داشته است.

معاون توسعه كتابخانه‌ها و ترويج كتابخواني نهاد گفت: ميزان امانت كتاب كتابخانه‌هاي عمومي، قبل از انقلاب اسلامي، 2 میلیون و 913 هزار و 908 نسخه بود که به 23 میلیون و 784 هزار و 236 نسخه در حال حاضر و رشد 716 درصدي داشته است.

وی افزود: البته وضعیت کتابخانه‌های عمومی از نظر نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور هنوز با شرایط ایده‌آل و مطلوب  فاصله دارد. امیدواریم با شعار «هر ايراني؛ يك عضو كتاب‌خوان»، بتوانیم به عضويت همه ايرانيان در کتابخانه‌های عمومی دست پیدا کنیم.

عضویت 2 میلیون نفر در کتابخانه‌های عمومی کشور
هراتی درباره تعداد اعضای کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: اکنون نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بیش از 2 ميليون نفر عضو فعال دارد. این اعضا به کتابخانه مراجعه می‌کنند، کتاب امانت می‌گیرند و از فضای مطالعه و کتابخانه‌ای و برنامه‌هاي فرهنگي و آموزشي استفاده می‌کنند.

برای پرداخت سهم نیم‌درصد قانون وجود دارد، مهم اجرای آن است
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور درباره مصوبه مجلس شورای اسلامی درباره الزام شهرداری‌ها برای پرداخت سهم نیم‌درصدی کتابخانه‌ها از درآمد شهرداری‌ها و افزایش 10 درصدی حقوق کتابداران براساس مصوبه کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: در بحث سهم نیم‌درصدی کتابخانه‌ها از درآمد شهرداری‌‌ها قانون وجود دارد؛ اما بحث الزام شهرداری‌ها، نکته مهمی است که باید به آن توجه شود.

وی افزود: براساس سخنان عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در هیئت امنای کتابخانه‌های عمومی کشور که در مصاحبه با ایبنا فرمودند، تلاش می‌شود، پرداخت نیم‌درصد با ضمانت‌های قانونی پیگیری شود؛ البته کمیسیون فرهنگی این مبحث را با جدیت پیگیری کرده است.

معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی در پاسخ به این پرسش که ضمانت اجرایی پرداخت نشدن سهم نیم درصد کتابخانه‌ها از درآمد شهرداری‌‌ها، به ماده 64 قانون «الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت(۲)» که به عنوان یک تبصره به ماده (6) «قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور» الحاق شده است، اشاره كرد و افزود: طبق اين ماده در صورت امتناع هر یک از شهرداری‌ها از تأدیه نیم (5/0) درصد مذکور، وزارت امور اقتصادی و دارایی (خزانه‌داری کل کشور) مکلف است براساس فهرست اعلامی از طرف دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور مبالغ مربوطه را از سرجمع اعتبارات مربوط به درآمد شهرداری‌ها (سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور) و یا درآمد موضوع مواد (38) و (39) قانون مالیات بر ارزش افزوده از سهم همان شهر کسر و نسبت به پرداخت آن در وجه کتابخانه‌های عمومی همان شهر اقدام کند.

سهم نیم‌درصد کتابخانه‌ها و هزینه‌کردی که محل بحث بوده است
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در پاسخ به این پرسش که بر اساس برخی نقل قول‌ها، سهم نیم‌درصد کتابخانه‌ها از محل درآمد شهرداری‌ها که باید به حساب انجمن کتابخانه‌های واریز شود، شفافیت وجود ندارد و گویا این اعتبار و بودجه صرف امور دیگری می‌شود، اظهار کرد: دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بارها در سخنان خود این مسئله را مطرح و درباره آن با عدد و رقم توضیح دادند و اين نكته صحيح نيست. با توجه به تصريح قانون، نیم‌درصد کتابخانه‌ها از درآمد شهرداری‌ها، صرفاً برای اداره امور كتابخانه‌هاي عمومي صرف مي‌شود.

هراتی با بیان اینکه این اعتبار حتی برای حقوق و مزاياي كاركنان در استان‌ها کافی نیست، افزود: مطمئن باشید حتی استان‌‌ها قبول نمی‌کنند با این رقم مدیریت کتابخانه‌ای در بخش استانی را انجام دهند. این رقم، يعني سهم نیم درصد کتابخانه‌ها از درآمد شهرداری‌ها به جز کلان‌شهرها، در ديگر شهرها آنقدر ناچیز است که برای هزینه‌كرد در بخش حقوق و دستمزد، عمرانی و سایر امور پشتیبانی اصلاً قابل اتکا نیست.

انتشار اسامی شهرداران خوش‌حساب در پرداخت سهم نیم‌درصد قابل بررسی است
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور درباره انتشار اسامی شهرداری‌های خوش‌حساب و بد‌حساب در پرداخت سهم نیم‌درصد کتابخانه‌ها، گفت: این پیشنهاد را می‌توان با دبیرکل نهاد مطرح، بررسی و تصمیم‌گیری کرد.

مشکل نهاد کتابخانه‌ها با تغییر کلمه‌ها حل نمی‌شود
هراتی درباره برخی گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال تغییر وضعیت نهاد به «سازمان» با هدف حل مشکل کمبود بودجه نهاد کتابخانه‌‌های عمومی کشور گفت: حل مشکل اعتبارات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، لزوماً با اين دست پیشنهادها حل نمي‌شود و باید قانون تأسيس و آیین‌نامه اجرايي اصلاح شود؛ بنابراین اقدامات خوبي انجام شده و موضوع به همت مجلس شوراي اسلامي در دست اقدام قرار دارد و براساس همین هدف بهتر است اعتبار نهاد متناسب با نیازهای حقوقی، قانونی و اختیارات نهاد تعریف و اصلاح شود.

اصلاح قانون نهاد دغدغه دبیرکل است
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه آقای رمضانی، در دوران سرپرستی و دبیرکلی تمام عزم خود را برای اصلاح قانون تاسیس و نحوه اداره کتابخانه‌های عمومی کشور در کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی داشته که به تصویب رسیده و منتظر طرح در صحن علنی مجلس هستیم.

هراتی در پاسخ به این پرسش که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با توجه به گستردگی فضا و مسئولیت اجتماعی که دارد چطور می‌تواند فضای فرهنگی کشور را در بخش کتابخانه‌ای به سمت آرامش ببرد و مدیریت کند؛ با توجه به اینکه همه کارشناسان معتقدند که ریشه ناآرامی‌ها در کشور بی‌توجهی یا کم‌توجهی به مسائل فرهنگی است، گفت: سیاست دبیرکل نهاد حتی در زمانی که در معاونت توسعه نهاد کتابخانه‌ها بودند، حضور میدانی بود و این عزم وجود داشت. بعد از انتصاب در سمت دبیرکلی با تراکم بیشتری به حضور میدانی و سفرهای استانی پرداختند.

وی در پاسخ به بخش دیگری از این پرسش با این مضمون که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با توجه به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور مبنی بر ایجاد «خانه‌های گفت‌‌و‌گو» چطور می‌تواند در اجرای این مصوبه کمک کند، گفت: سفرهای استانی زیادی در همین دوره اغتشاشات انجام شد و در جریان آن با کتابداران در استان‌های مختلف و حتی اعضای کتابخانه‌های استانی گفت‌و‌گو شد.

هراتی با بیان اینکه نسل جدید نیاز به شنیده شدن دارد و باید با آن‌ها گفت‌و‌گو کرد، گفت: یکی از مأموریت‌های کتابخانه‌ها عمل به مسئولیت اجتماعی است و نهاد کتابخانه‌ها در این زمینه وارد شده است. این اعضا در این دیدارها انتظاراتی از کتابخانه‌ها داشتند و در عین حال دیدگاه و سؤال‌ و نظرات خود را درباره وضعیت سطح کلان کشور مطرح می‌کردند، ظرفیت تعامل با جوانان اکنون در کتابخانه‌ها ایجاد شده است.
 
 دیدارهای رهبری و تسلط در کلامشان نشان‌دهنده مطالعات زیاد است
هراتی با تأکید بر اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی (مد ظلّه العالي)، پرچمدار مطالعه در ایران است، افزود: این حد از تسلط حضرت آقا‌، برای بسیاری از مقامات سیاسی دنیا از جمله رئیس‌جمهور روسیه، مایه حیرت و تعجب بود.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه باید فضای فرهیختگی در کشور را ارتقا داد، اظهار کرد: کتابخانه فقط محلی برای عضویت و امانت کتاب نیست و باید محلي براي ارتقاي فضای فرهنگی در کشور باشد.

وی در واکنش به این پرسش که دیدگاه کارشناسان البته بر پیشگیری استوار است تا درمان و به نظر می‌رسد باید در سطح کلان و در درازمدت به مسائل فرهنگی توجه کرد، گفت: امکان برقراری ارتباط، تعامل و گفت‌و‌گو، مهارت مهمی است که باید برای ورود به دنیای جوانان آن را کسب کرد تا مشخص شود، نسل جدید چه نیاز و خوراک فکری نیاز دارد و بر اساس آن نیاز‌سنجی کرد.

هراتی افزود: قطعاً نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، بعد از آموزش و پرورش، دومین شبکه گسترده فرهنگی کشور است و با همه مردم از هر گرایشی ارتباط مستقیم دارد. ظرفیت ارائه خدمت گسترده‌تر را دارد و با 60 نوع خدمتی که برای همه مردم و گروه‌های خاص در کتابخانه‌های عمومی در نظر گرفته شده، امکان تبدیل این مراکز به پایگاه‌های اجتماعی و فرهنگی وجود دارد.

معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه داد: کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان یک مجموعه فرهیخته باید خوراک فرهنگی، اجتماعی و حتی تفریحی مناسبی به جوانان ارائه کند؛ چنانکه کشورهای پیشرفته اهتمام زیادی به کتاب دارند و کتاب با مسئولان سیاسی رده بالای آن‌ها پیوند زیادی دارد. در کشور مقام معظم رهبری (مد ظلّه العالي)،  نمونه کتاب‌خوان حرفه‌ای و متبحر در سطح مسئولان هستند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا این فضا اکنون در کشور وجود دارد، گفت: اگر حمایت‌های لازم در زمینه اعتبار و مصوبات قانونی محقق شود، قطعاً جوانان می‌توانند نیاز‌های مطالعاتی و خوراک فرهنگی‌‌شان را بیشتر در دنیای کتابخانه‌‌ها، جست‌وجو کنند. به‌طور حتم، سرمایه انسانی و نیروی متخصص نیز نقش مهمی در پیشبرد این هدف دارد که این سرمایه اکنون در نهاد وجود دارد.