به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بوشهر، سی و چهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی تهران روزهای آینده دیگر کار خود را رسما در مصلای امام خمینی (ره) تهران با حضور ناشران سراسر کشور و همچنین برخی از کشورهای خارجی در 180 غرفه آغاز می‌کند.

به گفته متولیان برگزاری این رویداد، این دوره با اهدافی چون شناساندن بهتر ظرفیت‌های صنعت نشر ایران، گسترش مراودات فرهنگی در عرصه بین‌الملل، زمینه‌سازی برای برقراری ارتباطات حرفه‌ای بین ناشران ایرانی و خارجی و بررسی مشکلات و راهکارهای توسعه نشر بین‌الملل برپا می‌شود.

بی‌شک نمایشگاه کتاب 1402 با رفتن به سمت گفتمان‌سازی در حوزه نشر و کتاب و موضوعات روز جامعه و همچنین زمینه‌سازی برای تولید آثار هنری بر اساس کتاب‌ می‌تواند از شکل سنتی خود فاصله گرفته و به یک نمایشگاه با استانداردهای جهانی تبدیل شود. نمایشگاهی که تنها مکانی برای معرفی و فروش آثار ناشران به‌ویژه ناشران مرکزنشین نباشد و در آن دیگر حلقه‌های صنعت نشر شامل موزعان کتاب و کتابفروشان و نویسندگان و مؤلفان نمود و حضور موثر و پررنگی داشته باشند.

طبیعی است تجربه حضور در چنین رویدادی برای ناشران شهرستانی به‌ویژه آن دسته از ناشرانی که از مرکز و شبکه پخش کتاب کشور دور هستند،  فرصت مغتنمی برای تجربه‌اندوزی و وصل شدن به حلقه‌های نشر است.

با وجود این‌که ناشران بوشهری در دوره‌های پیشاکرونا، حضور فعال‌تری در نمایشگاه‌ بین‌المللی کتاب تهران داشتند اما در دوران پساکرونا به‌دلیل ضربان مهلک این ویروس کشنده به بدنه نشر و فعالیت حرفه‌ای‌ آن و همچنین در پی گرانی کاغذ و هزینه‌های چاپ کتاب، به‌طور جدی از نظر مالی در مضیقه قرار گرفته‌اند.

این در حالی است که حضور حداکثری ناشران بوشهری در این نمایشگاه می‌تواند دستاوردهای بزرگی را برای صنعت نشر استان به ارمغان بیاورد.

صالحه رئیسی، مدیر نشر «حله» که در سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی تهران حضور داشته و با استقبال خوب مخاطبان کتاب مواجه شده، بر این باور است که «نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، یک کارگاه آموزشی چند روزه است که به کمک آن می‌توان ایده‌های خلاقانه و تجربیات نابی را در حوزه نشر و تبلیغات کتاب به دست آورد.»

با این ناشر که امسال هم قرار است به‌طور مشترک با نشر «زمزمه‌های روشن» به مدیریت عبدالله رئیسی در نمایشگاه کتاب 1402 شرکت کند، درباره اهمیت حضور ناشران شهرستانی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و تجربه حضورش در این رویداد به گفت‌وگو نشستیم.

چطور شد که برای حضور در سی و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با وجود چالش‌های مالی که با آن مواجه هستید، عزم‌تان را جزم کنید؟

نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بزرگ‌ترین گردهمایی یا به عبارت بهتر، مهم‌ترین و تأثیرگذارترین محفل کتاب ایران است که در آن هم با مخاطبان حرفه‌ای کتاب که از سراسر ایران آمده‌اند، مواجه می‌شویم و هم با ناشران حرفه‌ای و کهنه‌کار و باتجربه کشور و هم مسئولان فرهنگی که برای من ناشر شهرستانی دسترسی به آن‌ها کار چندان راحتی نیست.



همان‌طور که اشاره کردید حضور در این نمایشگاه، هزینه‌های هنگفتی را برای ما در بر دارد؛ از هزینه اسکان و حمل و نقل گرفته تا هزینه اجاره غرفه و نیرو برای مدیریت آن در طول برگزاری نمایشگاه، اما چرا این هزینه را متقبل شده‌ایم تا در این رویداد حاضر شویم؟! بی‌شک پاسخ روشن است؛ چون که من از استانی می‌آیم که به گواه اسناد تاریخی، مهد فرهنگ و تمدن خلیج فارس است و از سابقه درخشانی در حوزه کتابت و صنعت چاپ برخوردار است اما این استان در نشان دادن این غنای تاریخی و فرهنگی به کشور با وجود فعالیت ناشران شاخص و نویسندگان بزرگ بازمانده است. بنابراین ما در این رویداد شرکت می‌کنیم تا به سهم خود معرف نشر بوشهر و فرهنگ بومی و آثار اندیشمندان جنوبی باشیم.

استقبال مخاطبان از آثار بومی شما که زاییده زیست، تجربه و اندیشه نویسندگان و شاعران جنوبی است، در دوره قبل آیا رضایت‌بخش بود؟

بله؛ اگر بگویم خوب که نه، بلکه عالی بود، اغراق نکرده‌ام. خوشبختانه ادبیات و فرهنگ مردم جنوب مانند دیگر فرهنگ اقوام ایرانی چنان عمیق، اصیل و ریشه‌دار است که هر مخاطبی را به خود جذب می‌کند. از این‌رو، در کمال ناباوری هم کتاب‌های بومی و هم کتاب‌های عمومی که در دو نشر حله و زمزمه‌های روشن منتشر شده‌بودند، با فروش خوبی مواجه شدند.

در دوره گذشته، از نشر حله حدود 110 اثر و از نشر زمزمه‌های روشن، هم 140 اثر در نمایشگاه عرضه شد که برخی از آثار ارائه‌شده به‌ طور کامل به فروش رسید. این نشان می‌دهد که ناشر بومی یا ناشر شهرستانی، کار بی‌کیفیت منتشر نمی‌کند و ذائقه و نیاز مخاطب امروز را خوب می‌شناسد ولی در مقایسه با ناشران مرکزنشین، ابزارها و امکانات کمتری برای تبلیغ اثر خود دارد، در این دوره هم با تازه‌های نشر که بیشتر در حوزه عمومی و ادبیات است، در نمایشگاه حاضر خواهیم شد، البته اگر بتوانیم مشکل اسکان‌مان را حل کنیم.

یعنی هنوز مکانی برای اقامت‌تان در تهران پیدا نکردید؟

بله، سال گذشته با همکاری اداره‌کل آموزش و پرورش استان، خانه معلم را گرفتیم که موجب شد هزینه اسکان‌مان در تهران نصف شود. اگر غیر از این بود که نمی‌توانستیم در نمایشگاه حضور داشته باشیم؛ اما امسال با وجود اینکه تنها چند روز به برگزاری نمایشگاه مانده، همچنان پیگیر تهیه مکان برای اقامتمان هستیم. البته در این زمینه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قول همکاری داده که امیداورم این همکاری ممکن شود، چون در غیر این صورت نمی‌توانیم به‌خاطر شرایط مالی که داریم، در نمایشگاه حاضر شویم.

هزینه‌های اقامت و سایر هزینه‌های جانبی نمایشگاه موجب بی‌رغبتی برخی از ناشران بوشهری شده تا جایی که آن‌ها ریسک نکردند و از خیر حضور در نمایشگاه گذشتند، ولی شما با وجود این مشکلات همچنان مصمم به شرکت هستید، آیا حمایتی هم از شما می‌شود؟

حمایت که نه، ولی برخی از دستگاه‌های دولتی می‌توانند دست‌کم در بحث اسکان ناشران بوشهری در تهران همکاری کنند یا صنایع بزرگ نفت و گازی که در عسلویه مستقر هستند، می‌توانند با حمایت مالی و معنوی خود، ناشران این منطقه را برای حضور در نمایشگاه همراهی کنند. این صنایع در طول سال، با اینکه در راستای مسئولیت‌های اجتماعی خود می‌توانند از ناشران بومی استان کتاب‌های را بخرند و بدین‌شک حمایتی جزئی از این ناشران داشته باشند، ولی از این کار دریغ می‌کنند و عمدتا حمایت‌های خود را نصیب ناشران خاص و مرکزنشین می‌کنند، بدون اینکه آثار ناشران بومی را از نگاه خود بگذرانند!

ما تلاش کردیم به هر سختی که شده، هزینه‌ها را مدیریت کنیم ولی شرایط مالی نشر بیشتر از این به ما اجازه نمی‌دهد که هزینه کنیم. قطعا در صورتی می‌توانیم در نمایشگاه حاضر شویم که نهادهای دولتی یا صنایع در بعد اسکان، ما را حمایت کنند.

تحمل این مشکلات برای رسیدن به آوردگاهی چون نمایشگاه کتاب، آیا دستاوردی هم برای‌تان خواهد داشت؟

حتما دارد. بزرگ‌ترین دستاورد ما در این نمایشگاه این است که ما نماینده طیف عظیمی از جامعه فرهنگی استان هستیم که پیوسته در حال تولید اندیشه و محتوا بر اساس تاریخ، زیست، اندیشه، سنت و باور مردمان این اقلیم هستند. بی‌شک بازنمایی این آثار نیاز به یک ویترین بزرگ و درخوری دارد که در حال حاضر تنها در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران خلاصه می‌شود. بدون اغراق، ما هیچ رویداد دیگری مانند نمایشگاه کتاب تهران نمی‌شناسیم که این‌گونه ناشران و مخاطبان حرفه‌ای کتاب را گرد هم آورد و بازاریابی کند. البته این رویداد خلأهایی دارد که در هر دوره به‎‌تدریج این خلأها دارد پر می‌شود.

برای مثال، یکی از شکاف‌هایی که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، وجود داشت، حضور نداشتن کتابفروشی‌ها بود که امسال ظاهرا این مراکز فرهنگی در بخش مجازی نمایشگاه مانند ناشران می‌توانند حضور داشته باشند. این اتفاق نیکی است.

یعنی شما حضور کتابفروشی‌ها را در نمایشگاه تهدیدی برای خودتان که در این فضا بستر مناسبی برای عرضه مستقیم آثارتان فراهم شده، نمی‌دانید؟

تهدید! نه، مسلما نمایشگاه اگر به شکل استاندارد برگزار شود، باید مکانی باشد برای گفت‌وگو، مباحثه، مذاکره و عرضه نمونه‌ها و تازه‌های نشر. خب، اینکه این نمایشگاه، حالت فروشگاهی دارد برای من ناشر، خیلی هم خوب است؛ اما اگر بخواهیم این نمایشگاه را به استانداردهای جهانی نزدیک کنیم، باید بستر مناسب برای حضور و فعالیت دیگر حلقه‌های نشر؛ یعنی توزیع‌کنندگان کتاب و کتابفروشان نیز فراهم شود. همچنین در کنار آن میزهای تخصصی برای رایزنی نویسندگان و هنرمندان برای تولید آثار هنری بر اساس کتاب، راه‌اندازی شود.

به نکته خوبی اشاره کردید، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با توجه به اینکه توانسته جایگاه قابل قبولی را در میان مخاطبان کتاب و همچنین اهالی هنر و سینما بیابد، می‌تواند نقطه آغازی برای پیوند صنعت نشر با سینمای کشور شود!

همین‌طور است. ببینید ما نویسندگان اندیشه‌ورزی داریم که داستان‌ها و رمان‌های قابل قبولی را بر اساس شخصیت‌های تاریخی و اساطیری مناطق خود آفریده‌اند که بسیار جذاب و مملو از تصویرهای هنری و منحصربه‌فردی هستند. برخی از این آثار، قابلیت تبدیل شدن به فیلم و سریال را دارند. از دید من، با توجه به اینکه امروزه هویت‌سازی و هویت‌بخشی امری ضروری برای نسل جوان است، می‌توان بخشی از نمایشگاه کتاب را به این موضوع مهم اختصاص داد؛ یعنی معرفی کارهای شاخص و هویت‌بخش به فیلمسازان.

 متأسفانه ادبیات ما با وجود اینکه کارهای شاخصی را در خود جای داده؛ اما بنا به دلایلی هنوز نتوانسته آن‌گونه که باید در صنعت فیلمسازی موردتوجه قرار بگیرد. این در حالی است که بسیاری از شاهکارهای سینمای جهان برگرفته از رمان‌های نویسندگان بزرگ است. به‌نظر می‌رسد، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران این پتانسیل را دارد که فضایی را برای مذاکره در باب تبدیل برخی از رمان‌ها و داستان‌ها به فیلم ایجاد کند.

بله، نمایشگاه بین‌المللی تهران برای اثرگذاری بیشتر باید رو به نوآوری و خلاقیت بیاورد، برای مثال، هر دوره می‌تواند روی موضوع خاصی تمرکز کند، همان‌طور که نمایشگاه بزرگ دوحه سال گذشته عمده تمرکز خود را بر ادبیات کودک و نوجوان گذاشت و حتی در جریان این نمایشگاه، شاهد برگزاری کارگاه‌های شاهنامه‌خوانی برای کودکان قطری بودیم!

درست است. خوشبختانه ما هم در حوزه ادبیات و تاریخ و هم در حوزه علم، حرف زیاد برای گفتن داریم. با توجه به اینکه ناشران بومی عمده تمرکز خود را معطوف به مستندنگاری و تاریخ‌نگاری فرهنگ و رسوم و تاریخ و جغرافیای مناطق خود کرده‌اند، می‌توان با جانمایی شایسته آن‌ها در نمایشگاه، فرهنگ و ادبیات فولکوریک نواحی مختلف کشور و شخصیت‌های حماسی و تاریخی را که بخش مهمی از هویت تاریخی و فرهنگی مردمان این سرزمین متمدن را در خود گنجانده‌اند، به نسل امروز بیش از پیش شناساند و افزون بر این، زمینه تبادل نظر و گفت‌وگو با ناشران و هنرمندان و نویسندگان شهرستانی را در بستر نمایشگاه ایجاد کرد. قطعا در صورت تحقق این مهم، دستاوردهای بزرگی برای جامعه کتاب به همراه خواهد داشت.  

خود شما به‌عنوان ناشر، آیا برای نمایشگاه امسال در بعد هویت‌بخشی اثری هم عرضه خواهید کرد که زاویه پنهانی از اصالت تاریخ و فرهنگ منطقه جنوب به‌ویژه خلیج‌فارس را کشف کرده باشد؟

آثاری که در این دوره ارائه کردیم بیشتر در حوزه عمومی و ادبیات است؛ اما در میان آن‌ها، آثاری وجود دارد که متاثر از تاریخ و اقلیم جنوب باشد و نمایه‌هایی از خلیج زیبای فارس در آن‌ها منعکس شده باشد و دورنمایی از زیبایی‌‎ها و اهمیت این منطقه را نمایان کند. از دید من، ما ناشران، سفیران فرهنگی مناطق خود هستیم که با تولید آثار باکیفیت و متأثر از فرهنگ و اقیلم‌مان می‌توانیم نقش ماندگاری را در بازنمایی هویت سرزمین خود ایفا کنیم. البته به‌شرطی که زمینه‌های گفت‌وگو پیرامون این آثار و مؤلفه‌های هویت‌بخش در نمایشگاه بیش از پیش فراهم شود. بی‌شک در این‌ صورت است که نمایشگاه‌ می‌تواند به‌طور جدی‌تری تأثیرگذاری خود را در بعد فرهنگ‌سازی و هویت‌بخشی به نمایش بگذارد.

به گزارش ایبنا، نشر حله، با مدیریت صالحه رئیسی، نخستین نشر استان بوشهر است که با مدیریت یک بانو در سال 96 فعالیت خود را آغاز و تاکنون بیش از 160 کتاب را در حوزه‌های ادبیات، دفاع مقدس، هنر و... راهی بازار کتاب کرده‌است.