به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست نقد و بررسی دو اثر تازه انتشار یافته در مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری سازمان برنامه و بودجه کشور شنبه 23 اردیبهشت 1402 در چهارمین روز از سی‌و‌چهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. فتح الله آقاسی زاد، سعید غلامی‌نتاج و مرتضی مهر علی تبار فیروزجاهی سخنرانان این نشست بودند.
 
عنوان جلد اول «هفتاد سال برنامه‌ریزی توسعه در ایران» و جلد دوم «آسیب‌ها و چالش‌های برنامه‌ریزی و توسعه در ایران» است. 

در ابتدای این نشست سید محمد شفیعی مدیرکل دفتر آموزش مرکز گفت: امیدواریم تلاش صورت گرفته در نمایشگاه کتاب با استقبال خوب مخاطبان مواجه شود.

در ادامه این نشست مهندس غلامی‌نتاج در سخنانی با اشاره به تاریخچه تدوین این کتاب و مطالعات شش جلدی صورت گرفته ضمن اشاره به همایش هفتاد سال برنامه ریزی در ایران گفت: زمانی تدوین این کتاب آغاز شد که کشور در آستانه چهل سالگی پیروزی انقلاب قرار داشت و از سوی دیگر مباحث مربوط به حوزه برنامه ریزی با عنایت به گذشت هفتاد سال از آغاز فرایند برنامه ریزی مورد توجه قرار گرفته بود.

وی ضمن اشاره به کارگروه‌های شش گانه درباره مطالعات صورت گرفته در موضوع کتاب، افزود: موسسات، دانشگاه‌ها و همچنین دستگاه‌های اجرایی که ورودی در بحث برنامه ریزی داشتند در تدوین این مطالعات مشارکت ویژه ای داشتند.

مشاور پژوهشی مرکز با اشاره به کارکردهای کارگروه‌های متشکل در تدوین این مطالعات گفت: در ابتدا به آسیب شناسی نظام برنامه ریزی در ایران پرداخته شد که این بخش تحت هدایت دکتر آقاسی زاده پیش رفت. در ادامه پرورش این ایده به نشر کتابی با عنوان «هفتاد سال برنامه ریزی در ایران؛ آسیب‌ها و چالش‌هایی» رسیدیم که تالیف دکتر آقاسی زاده بود. علاوه بر این، مجموعه مطالعات انجام شده نیز به صورت جداگانه در مجموعه ای شش جلدی منتشر شد.

وی ضمن اشاره به اهمیت این کتاب و مجموعه شش جلدی مطالعات آن افزود: امروز در حال بررسی کتابی هستیم که مبانی آن مبنای تدوین مطالعات برنامه هفتم توسعه کشور شده است. برنامه ای که هم اکنون در ایستگاه دولت قرار دارد.

وی با اشاره به زمان بسیار اندک درباره برنامه ریزی با کار ویژه توسعه کشور گفت: امیدوارم بدانیم اندیشه و تلاش برای توسعه ایران پایان ندارد، با این وجود معتقدم زمان اندکی برای خدمت گذاری به مردم باقیمانده است.

غلامی‌در پایان سخنان خود ابراز امیدواری کرد علاقه مندان به حوزه برنامه ریزی با مطالعه این آثار به نگاه جامعی درباره موانع برنامه ریزی در ایران و گذر از وضعیت موجود دست پیدا کنند.

در ادامه این نشست فتح الله آقاسی زاده در سخنانی ضمن اشاره به چرایی تالیف این کتاب گفت: لزوم انتشار تجربه برنامه ریزی در کشور یک لازمه مهم بود و درک عمیق و تجربه این موضوع باید در سطح گسترده‌ای به منظور عبور از شرایط موجود منتشر شود.  

وی با اشاره به دغدغه برنامه ریزی و تجربه شکست در برنامه‌های توسعه کشور ادامه داد: باید پاسخ داد چرا با وجود سال‌ها برنامه ریزی، تلاش‌های صورت گرفته به خوبی اجرا نشده است لذا باید پرسید چرا برنامه‌های ما به اهداف تعیین شده دست پیدا نکرده است.

مولف این کتاب درباره دلیل سوم تالیف این اثر گفت: ما زمان محدودی داریم، متاسفانه در عرصه اجرایی کشور دچار روزمرگی شده‌ایم و فرصت چندانی برای تحقق توسعه کشور نداریم.

آقاسی زاده ضمن اشاره به برنامه اول توسعه کشور در قبل از انقلاب گفت: اولین برنامه توسعه کشور در شرایط اضطرار کشور نوشته شد. لذا بر این باورم باید به سمتی برویم که بدانیم زمان زیادی برای تلف کردن نداریم و برای توسعه مطلوب ایران باید به سمت تحقق برنامه‌ها گام برداریم. اگر ما در زمان خودش به دغدغه‌ها توجه نکنیم هر دغدغه‌ای می‌تواند تبدیل به بحران شود.

وی با اشاره به محتوای کتاب افزود: سعی کردیم با تکنیک چندچرایی به سمت پاسخ‌ها برویم. بخش زیادی از توسعه کشور از بالا شکل گرفته است و این یک واقعیت عینی در کشور ما است، در واقع نقش حاکمان در توسعه کشور بسیار زیادی است.

این محقق عرصه برنامه ریزی ادامه داد: به صورت قطع می‌توانم بگویم استدلالی درباره برنامه ریزی در کشور نبوده که مورد توجه این کتاب قرار نگرفته باشد.

وی با اشاره به آسیب‌های برنامه ریزی در کشور تاکید کرد: ما در بسیاری از مواقع، به رویاها بیشتر از برنامه ریزی توجه می‌کنیم. شرایط ناپایدار تصمیم گیران از دیگر دشواری‌های نظام برنامه ریزی است. در بسیاری از مواقع شاهد آن هستیم که برنامه‌ها رفته است و بعد سیاست‌های آن آمده است.

وی با اشاره به سپهر اداری ایران گفت: مدیریت فردی نمی‌تواند منجر به موفقیت برنامه ریزی شود، مدل مدیریتی در ایران فرد محور است و این مهم در عمل اجرای برنامه را در کشور با دشواری مواجه می‌کند. همچنین عدم مسئولیت پذیری نسبت به برنامه‌ها و چالش بقای مستمر از دیگر مسائل اصلی نظام برنامه ریزی در ایران به شمار می‌رود.

آقاسی زاده با اشاره به بخش راهکارهای این کتاب گفت: ما پیشنهاد تدوین و اجرای برنامه یکساله داده ایم و هر دولتی باید برنامه خود را داشته باشد. در واقع باید برنامه‌ها توازن ایجاد کنند. در این مسیر باید بر اصل حل مسئله و پرهیز از جامعیت گام برداشت.

وی ضمن اشاره به اهمیت توجه به مخاطب اصلی هر اثری گفت: زمانی خشنودی نویسنده محقق می‌شود که اثر مخاطب اصلی خود را پیدا کند، لذا من تردید ندارم باید وضع موجود را دگرگون کنیم. وضع موجود سامان ندارد. از اینرو باید از وضع موجود فاصله بگیریم و بدانیم فرصت‌های اندکی برای خدمت باقیمانده است.

در ادامه این نشست مهرعلی تبار با اشاره به نکات این کتاب به مفهوم «حکمرانی سلف سرویسی» در این کتاب گفت: با خواندن این کتاب متوجه می‌شویم که نویسنده صرفا نگاه تئوریک ندارد بلکه کاملا با عرصه اجرای نظام برنامه ریزی در کشور آشنا است.

وی ضمن اشاره به تاریخچه تدوین این کتاب در سال 97 و همایش مربوط به آن گفت: محورهای شش گانه این همایش به نحوی طراحی شد که اسناد پشتیبان این همایش خود به تنهایی تبدیل به شش جلد کتاب شد. در واقع محورهای شش گانه این همایش هر یک به صورت مجزا کتاب جداگانه ای را صورتبندی کرد.

عضو هیئت علمی‌ مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری ضمن اشاره به ساختار محتوایی این شش جلد، گفت: مجموعه گزارش‌ها به انتشار عمومی‌رسیده است. ماحصل این مطالعات مورد توجه ویژه ای در برنامه هفتم توسعه کشور قرار گرفته است.

مهرعلی تبار در خاتمه ضمن اشاره به فراتحلیل صورت گرفته در این شش جلد کتاب گفت: در این کتاب اشاره شده که در طول هفتاد سال برنامه ریزی با زیست بوم ایران مهربان نبودیم. ما باید به سمت مشارکت عمومی در مباحث برنامه ریزی گام برداریم، همچنین ضرورت توجه به تحول در ساختار اجرایی کشور یک اصل استخراج شده از این کتاب است. حکمرانی شبکه ای نیز محور دیگری است که در این مطالعات به آن اشاره شده است. همچنین براساس یافته‌های این مطالعات، بازاندیشی در نظام برنامه ریزی نیازمند پالایش جدی است.

لازم به ذکر است نشست‌های تخصصی با موضوع نقد و بررسی کتاب‌های منتشر شده مرکز در غرفه مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری در طول برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران به صورت منظم و به صورت حضوری و مجازی در حال برگزاری است.

مرکز پژوهشی‌های توسعه و آینده‌نگری سازمان برنامه و بودجه کشور پس از دوران تاسیس و استقرار اکنون در مرحله تثبیت ماموریت‌ها خود قرار دارد و در این دوره تلاش کرده است با ساختاری چابک و منعطف و فرا گرفتن درس آموخته‌هایی از پروژه موفق مطالعات سند ملی آمایش سرزمین به عنوان پل ارتباطی سازمان برنامه و بودجه کشور با نهاد‌های علمی‌کشور همچون دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و اندیشگاهی عمل نماید.

به گزارش ایبنا، نمایشگاه کتاب 1402 تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی‌(ره) و همزمان به‌صورت مجازی در ketab.ir ادامه دارد.