خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، برنامه فلوشیپ (بورسیه) استانبول با همکاری انجمن چاپ و انتشارات ترکیه، انجمن صدور مجوز و با حمایت وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه هر سال در شهر استانبول برگزار می‌شود. این رویداد فرهنگی ادبی را می‌توان بزرگ‌ترین گردهمایی ناشران و آژانس‌های ادبی جهان دانست که همه ساله در شهر استانبول ترکیه برگزار می‌شود.
 
فلوشیپ ناشران جهان استانبول سال 2016  با حمایت از 18 ناشر و آژانس ادبی 9 کشور مختلف کار خود را آغاز کرد.  دوره اول این نشست تخصصی به مدت 6 روز در منطقه سلطان احمد استانبول برپا شد.
 
امسال هشتمین دوره  فلوشیپ استانبول با یک وقفه زمانی کوتاه به‌دلیل زلزله ترکیه، به مدت 3 روز از 16 تا 18 خردادماه برگزار شد، ‌ در این دوره بیش از 500 آژانس ادبی و ناشر از 72 کشور جهان شرکت داشتند. این ناشران و آژانس‌های ادبی حدود 5 هزار قرار ملاقات حضوری و آنلاین را با هدف ارتباطات بیشتر و تبادل رایت با یکدیگر گذاشتند. به حاضران در این همایش فرهنگی ادبی در پایان گواهینامه شرکت در فلوشیپ اعطا شد، در این همایش جهانی 5 ناشر و آژانس ادبی ایرانی شرکت داشتند.
 
رضا حاجی‌آبادی، مدیرمسئول انتشارات هزاره ققنوس، یکی از ناشران ایرانی حاضر در این برنامه که تاکنون در چند دوره این فلوشیپ حاضر بوده، با اشاره به برگزاری نشست‌های تخصصی در این رویداد و دیدار و گفت‌وگوی ناشران و آژانس‌های ادبی، گفت: امیدواریم با دیپلماسی صحیح فرهنگی بتوانیم جایگاه مناسبی در فرهنگ مکتوب جهان پیدا کنیم و زمینه‌های رشد فرهنگی و اقتصادی را فراهم کنیم.


درباره حضور ایران در فلوشیپ استانبول بفرمایید.
حضور ایران در این رویداد فرهنگی به‌مرور و باگذشت زمان بیشتر و بیشتر شده است، ناشران و آژانس‌های ادبی ایرانی در دوره‌های اخیر بیشتر با این برنامه آشنا شده‌اند و تلاش کردند در آن حضور داشته باشند. برابر اعلام سایت و بروشور رسمی فلوشیپ استانبول در هشتمین دوره، شاهد حضور 6 ناشر و آژانس ادبی ایرانی بود؛ البته یکی‌دو آژانس و فعال حوزه ترجمه نیز بدون دعوت رسمی به‌خاطر آشنایی به زبان ترکی استانبولی و علاقه شخصی به‌صورت غیررسمی در این رویداد حضور یافته بودند. فهرست ناشران و آژانس‌های ادبی ایرانی که به‌صورت رسمی و برابر اعلام برگزارکنندگان در دو بخش حضوری و آنلاین در این رویداد حاضر بودند، در بخش حضوری، انتشارات هزاره ققنوس، بنیاد پژوهش‌های قرآنی برکت، گرنت ایران، انتشارات کارا، مرکز نشر و مجلات طوطی و آژانس ادبی سلجوق بودند. در بخش آنلاین نیز باغ کتاب تهران، انتشارات آناپل و انتشارات میشکا حضور داشتند.

                               
 
چند تجربه حضور در این همایش را دارید و به نظر شما تفاوت‌های این دوره با دوره‌های پیشین چه بود؟
آنچه این دوره فلوشیپ استانبول را از دوره‌های قبلی متمایز کرده بود، انتخاب کتابخانه رمی شهر استانبول به‌عنوان محل برگزاری رویداد و استقبال درخور توجه شرکت‌کنندگان از سراسر جهان با وجود نپذیرفتن هزینه‌های اسکان و پرواز بود.
موضوع بعدی که به چشم می‌آمد، اجرای مناسب برنامه و روند اجرایی بود. آژانس ادبی اینتروتما مسئولیت اجرایی این دوره از فلوشیپ استانبول را برعهده داشت. اینتروتما که پیش‌تر با نام آقدم فعالیت می‌کرد، یکی از بزرگ‌ترین آژانس‌های ادبی ترکیه است که به همت دکتر محمدآگیراکا بنیان‌گذاری شده است. تورهای مختلف فرهنگی و تاریخی و نیز سازمان‌دهی مناسب برنامه‌ها توسط این آژانس ادبی یکی از مزیت‌های دوره هشتم بود. آن‌ها علاوه بر تور بازدید از کتابخانه رمی در روز اول؛ تور گردشگری با کشتی در تنگه بسفر در روز دوم؛ تور مرکز فرهنگی آنکارا برای روز سوم؛ انتقال رایگان حاضران از فرودگاه به محل همایش و برگشت آن‌ها و چندین و چند برنامه جذاب دیگر را ترتیب داده بودند که مورد اقبال ناشران و آژانس‌های ادبی قرار گرفت.
 
 هشتمین دوره فلوشیپ استانبول علاوه بر این چه برنامه دیگری برای حاضران ترتیب داده بود.
برگزاری نشست‌های تخصصی در حوزه ادبیات مکتوب از دیگر برنامه‌های این دوره  فلوشیپ ناشران استانبول بود، در این دوره پنج نشست تخصصی با عناوین زیر برگزار شد؛ نشست تخصصی «ادبیات ازبکستان با عنوان: ادبیات بازتاب قلب انسان است» که دبیر این نشست احمد مورات اوزل، عضو هیئت‌علمی دانشگاه مدنییت استانبول بود که با سخنرانی مجیدوف گائرات آکسادوویچ سرپرست معاونت نمایندگی ازبکستان و اومونوف محدین ساتورویچ، رئیس اداره ترجمه انتشارات ازبکستان همراه بود.

برنامه دوم نشست تخصصی «ادبیات ترکیه با عنوان: موضوعات و روندهای جدید نشر کتاب در ترکیه» بود که دبیر این نشست پروفسور دکتر نیهات علی اوغلو، دبیرکل اتاق بازرگانی استانبول بود و نشست با سخنرانی عمر ینیچی،  مدیرعامل گروه انتشارات اپسیلون و ملیکه گونیز، سردبیر گروه انتشارات اردم و نیر ابراهیم آلتای، مدیر گروه انتشارات تورکوواز همراه بود.

جلسه سوم نیز نشست تخصصی «بازار جهانی کتاب با عنوان: برنامه‌های جدید در بازار جهانی انتشارات» نام داشت، دبیر این نشست تانر بیگلو، مدیرکل کتابخانه‌ها و انتشارات وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه بود که در طی آن هوگو ستزر مکسیکا، رئیس انجمن ناشران مکزیک و پراشانت پاتاک از هند و نیز نوپی هاتزیجورجیو، هماهنگ‌کننده نمایشگاه کتاب تسالونیکا یونان سخنرانی کردند.

نشست تخصصی «ادبیات آمریکای لاتین با عنوان: چگونه ادبیات آمریکای لاتین بخشی از ادبیات جهان شد؟» نیز عنوان چهارمین جلسه این فلوشیپ بود، این نشست را فرخان کالیسکان، سردبیر انتشارات کیتاب مدیریت می‌کرد و  کارلوس ماسدو، مدیر بخش کپی‌رایت آژانس ادبی کارمن و نیز  لورا گومز ازروه، از انتشارات پنگوئن کلمبیا و سلیمان دوغرو مترجم اسپانیایی در آن با یکدیگر گفت‌وگو کردند.

و جلسه پنجم هم نشست تخصصی  «انتشار در زمان‌های سخت؛ ناشر پناهنده» نام داشت که سامت دوغان، روزنامه‌نگار و نویسنده ترک که دبیر این نشست بود با ارون الزیر، سردبیر انتشارات الرویه  سوریه و  اولگا چیچینسکا، سردبیر انتشارات آلماک  اوکراین درباره وضعیت نشر کتاب در میان پناهندگان گفت‌وگو کرد.
 
درباره ازبکستان، کشور مهمان ویژه هشتمین دوره فلوشیپ استانبول بفرمایید؛ آیا مهمان ویژه سال دوره آتی مشخص شده است؟
مهمان ویژه این دوره فلوشیپ استانبول کشور ازبکستان بود که برنامه‌های خوبی برای حاضران در معرفی فرهنگ و ادبیات آن کشور تدارک دیده بود. نخستین برنامه این کشور در روز اول همایش برگزاری یک نشست تخصصی درباره ادبیات مدرن ازبکستان با عنوان «ادبیات بازتاب قلب انسان است» بود. این نشست با حضور شرکت‌کنندگان و مدیریت احمد مورات اوزل، عضو هیئت‌علمی دانشگاه مدنییت استانبول به همراه سخنرانی مجیدوف گائرات آکسادوویچ، سرپرست معاونت نمایندگی ازبکستان و اومونوف محدین ساتورویچ، رئیس اداره ترجمه انتشارات ازبکستان در ساعات اولیه روز اول برگزار شد.

برگزاری مراسم «شب گالا» همراه با موسیقی سنتی ازبکستان و پذیرایی شام و تهیه هدایایی برای حاضران و نیز برپایی غرفه صنایع‌دستی در ورودی محل برگزاری از دیگر اقدامات مهمان ویژه این دوره یعنی کشور ازبکستان بود. همچنین در مراسم افتتاحیه امسال کشور مکزیک به‌عنوان مهمان ویژه دوره بعدی با سخنرانی  هوگو ستزر، رئیس انجمن ناشران مکزیک و مبادله پرچم دو کشور ازبکستان و مکزیک معرفی شد.
 
دستاورد فلوشیپ استانبول چه بود؟
براساس گزارش بنیان‌گذار آژانس اینتروتما ترکیه که سازمان‌دهی و اجرای برنامه را بر عهده داشت امسال حدود هزار حق کپی‌رایت بین ناشران و آژانس‌های ادبی حاضر مبادله شده است. دکتر محمد در پیام تقدیر و تشکر روز پایانی فلوشیپ استانبول تعداد ناشران شرکت‌کننده حضوری را ۴۱۰ نفر از ۶۶  کشور اعلام کرد.

وجود یک دیپلماسی فرهنگی کارآمد در میان متولیان بخش دولتی و خصوصی و هماهنگی بسیار مناسب این دو گروه سبب شده است فلوشیپ استانبول به یکی از بزرگ‌ترین گردهم آیی ناشران و آژانس‌های ادبی جهان تبدیل شود، طوری که شاید بتوان عنوان المپیک ناشران را بر آن گذاشت. این رویداد توانسته جایگاه خود را در میان اصحاب فرهنگ مکتوب اکثر کشورهای جهان باز کند و نمادی از مدیریت و دیپلماسی و فرهنگ این کشور شود.

در گفت‌وگو با برخی از دست‌اندرکاران اجرایی می‌توان متوجه شد که آن‌ها توانسته‌اند سازماندهی مناسب خود را نیز همراه با فرهنگ کشورشان به دیگر نقاط جهان صادر کنند. مشارکت برخی از سازمان‌ها و آژانس‌های ادبی ترکیه در نمایشگاه‌ها و سایر برنامه‌های مشابه نشان از اعتماد جامعه جهانی به فعالان ترک این عرصه دارد.

خروجی این کار منظم گروهی و یکدست باوجود تفاوت‌های فرهنگی و عقیدتی و حتی سیاسی در بین متولیان فلوشیپ استانبول آن‌قدر مثال‌زدنی و عالی است که می‌تواند الگویی برای سایر کشورها ازجمله ایران باشد. متاسفانه ناشران و آژانس‌های ادبی ایران و نیز سازمان‌ها و ارگان‌های دیگر حضور تاثیرگذار و مدامی در این گونه گردهمایی‌ها ندارند. شوربختانه همین حضور گاه‌به‌گاه و اتفاقی و بدون برنامه نیز گاها با چشم‌هم‌چشمی و رقابت ناسالم و تخریب یکدیگر همراه است.

به قول دوستی، حاضران در این گونه مجامع باید بدانند مروجان و نمایندگان فرهنگی کشور خودشان هستند و از کوچک‌ترین فعالیت‌های تخریبی و ضداخلاقی پرهیز کنند. امیدواریم با دیپلماسی صحیح فرهنگی بتوانیم جایگاه مناسبی در فرهنگ مکتوب جهان پیدا کنیم و زمینه‌های رشد فرهنگی و اقتصادی را فراهم کنیم. بی‌شک هر فعالیت درست فرهنگی و رفتاری می‌تواند به اقتصاد فرهنگ این مرزوبوم کمک شایانی کند.