به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دكتر احمد تميم‌داري در هفتمين نشست درس گفتارها درباره سعدي كه به «بررسي باب هشتم گلستان» اختصاص داشت گفت: سعدي از متفكراني است كه سخنان او را با ماكياول سنجيده‌اند. مي‌دانيم كه كتاب ماكياول «شهريار» نام دارد و همواره در گفت‌وگوهاي جامعه‌شناسي مورد بحث بوده است. كتاب ماكياول نشان مي‌دهد كه يك شهريار چگونه مي‌تواند به هر طريق ممكن، به قدرت برسد و آن را نگهدارد. 

وي كه عصر روز چهارشنبه (11 شهريورماه) در مركز فرهنگي شهر كتاب سخن مي‌گفت با اشاره به گلستان سعدي افزود: پيداست كه در ميان شرقي‌ها چنين انديشه‌اي، از لحاظ اخلاقي و آرماني، چندان مورد قبول نيست. پس كساني كه سعدي را با ماكياول سنجيده‌اند و حتي او را «ماكياول شرق» لقب داده‌اند، به نظر نمي‌آيد كه سخن درست و سنجيده‌اي گفته باشند. 

عضو شوراي گسترش زبان و ادبيات فارسي خاطرنشان كرد: درست است كه سعدي در جاهايي از «گلستان» توصيه‌هايي به پادشاهان مي‌كند، اما آن سخنان موارد خاصي است كه هر كدام از آنها با واقعه‌اي پيوند دارد. از اين‌ها گذشته سخنان او تأويل پذير و قابل بررسي است و نبايد به ظاهر آن اكتفا كرد و شتابزده داوري كرد. 

عضو هيأت علمي دانشگاه علامه طباطبايي افزود: حداقل آنهايي كه التزاماتي را در نظر مي‌گيرند و به دقت هر سخني را بررسي مي‌كنند، درباره سخنان سعدي شتاب نمي‌ورزند و مصداق‌ها در نظر مي‌گيرند. نكته‌اي كه نويسندگان غربي به آن توجه داشته‌اند اين است كه از حكايت‌هاي سعدي مي‌توان براي فهم و درك موضوعات مختلف استفاده كرد. 

وي به نمونه‌اي در اين زمينه اشاره كرد و گفت: مثلا «بوئن» در مقاله‌اي كه درباره انديشه‌هاي سعدي نوشته است، حكايتي از سعدي را نقل مي‌كند و آن را با واقعه‌اي تاريخي كه در چند دهه پيش روي داد مي‌سنجد و مي‌گويد كه داستان‌هاي سعدي را مي‌توان ملاك و معيار سنجش قرار داد تا به فهم بهتر رويدادها و حوادث تاريخي دست يافت. اين هنر سعدي و ارزش حكايت‌هاي او را نشان مي‌دهد. 

عضو شوراي گسترش زبان و ادبيات فارسي خاطرنشان كرد: يك نمونه ديگر كه «بوئن» از سخنان سعدي استفاده مي‌كند آنجايي است كه عبارتي از او را نقل مي‌كند و مي‌نويسد كه انديشه‌هاي سعدي حتي براي سياستمداران امروز هم سودمند است و دربردارنده نكته‌هاي بسياري است. سخن سعدي چنين است: «همه رازت را به دوست مگو كه روزي ممكن است دشمن شود» 

مترجم كتاب «ادبيات ايران در انگليس و آمريكا» افزود: به‌راستي هم سعدي را مي‌توان انسان سياستمداري دانست كه در آثار خود نكته‌هاي با ارزشي درباره آداب مملكت‌داري آورده است. البته او دانشمند مجري سياست نيست، او را از لحاظ فكري سياستمدار مي‌توان دانست. بي سبب نيست كه سعدي در حمله مغول مشاورت‌هايي به اتابكان فارس مي‌دهد تا قلمرو آنها از آسيب مغول در امان بماند. 

وي در ادامه سخنانش گفت: اين هم گفتني است كه سعدي با وجودي كه گرايشات عارفانه دارد، اما همانند صوفيان طرفدار صلح كل نيست. نمونه‌هاي بسياري مي‌توان برشمرد كه سعدي انديشه‌هاي آشتي جويانه صوفيان را ندارد. همانند اين سخن او كه توصيه مي‌كند «سر دشمن را به مار بكوب».  

مولف كتاب «عرفان و ادب فارسي در عصر صفوي» خاطرنشان كرد: از پندهاي ديگر سعدي اين است كه مي‌گويد حتي از دشمن هم مي‌توان درس‌ها آموخت. اين نكته با ارزشي است. به راستي دشمن بسيار بيش‌تر از دوست موجب پيشرفت انسان مي‌شود. چرا كه دشمن عيب‌ها را بزرگ‌نمايي مي‌كند و درباره آن‌ها اغراق مي‌ورزد. اين مي‌تواند انسان را بر عيب‌هاي خود آگاه و هوشيار سازد. در حالي كه دوست چه بسا در صدد پنهان كردن عيب‌هاي دوستش باشد. 

نويسنده كتاب «داستان‌هاي ايراني» يادآور شد: آنجايي هم كه سعدي مي‌گويد كه آدمي همواره بايد موقعيت و ارزش خود را بشناسد تا مست غرور نشود، نكته‌اي است كه بايد پيش چشم داشت. چون اين هراس همواره وجود دارد كه آدمي از فرط غرور قادر به شناختن نقص‌هاي خود نباشد. سعدي به همين نكته اشاره دارد كه مي‌گويد: «همه كس عقل خود به كمال نمايد و فرزند خود به جمال».  

وي در ادامه سخنانش افزود: اين غرور و خود شيفتگي، رفتار ناپسندي است كه در اخلاق و عرف و مذهب هم نهي شده است. يا آنجايي كه سعدي گوشزد مي‌كند كه: «مشو غره بر حسن گفتار خويش / به تحسين نادان و پندار خويش»، باز نكته‌اي اخلاقي را يادآوري مي‌كند كه پايه‌هايش بر روايت‌هاي ديني گذاشته شده است. در دين بارها توصيه شده كه به سخنان نادان نبايد فريفته شد و مغرور شد. 

مولف كتاب «تاريخ ادب پارسي» افزود: سعدي در باب هشتم «گلستان» يادآور مي‌شود كه بسياري دچار اين توهم و پندار نادرست مي‌شوند كه عقل و خردشان برتر از ديگران است. اين سخن يادآور سخني از دكارت است كه مي‌گويد: «هيچ چيز به اندازه عقل در ميان مردم به تساوي تقسيم نشده است، اما به سبب شرايط محيطي و اجتماعي، همه انسان‌ها از اين موهبت خداوندي به يكسان استفاده نمي‌كنند.» 

وي افزود: مي‌بينيم كه سعدي قرن‌ها پيش از دكارت متوجه چنين نكته‌اي شده است. باز در همين باره است كه مي‌گويد: «گر از بسيط زمين عقل منهدم گردد، كسي گمان نبرد كه نادان است». انديشه‌هاي سعدي آنقدر نو و امروزي به نظر مي‌رسد كه در نگاه نخست شگفت‌آور است. مثلا امروزه در دنيا سمينارها و گفت‌وگوهايي به ميان مي‌آيد كه تغذيه و خوراك چه نقشي در رفتار و زندگي انسان دارد. سعدي سده‌ها پيش گفته است: «حريص با جهاني گرسنه است و قانع به ناني سير».  

مولف كتاب «شرح قصيده كلامي صاحب بن عباد» خاطرنشان كرد: بحث درباره فضيلت قناعت هم از نمونه‌هايي است كه سعدي بسيار به آن توجه داشته است. در همين عبارت كوتاه يادآوري مي‌كند كه قناعت چه ارزش والايي دارد. البته سخنان سعدي غالبا مجازي است و او از تعبيرات مجازي به فراواني استفاده مي‌كند. او در سخنش استعاره و مجاز را به كار مي‌گيرد. به راستي هم كه همه زبان استعاره است و واژه‌هايي كه به‌كار مي‌گيريم مجازي و استعاره‌اي هستند كه بايد راز آنها را كشف كرد. در مكالمات روزمره كشف رازهاي استعاره‌اي آسان است، اما در سخن عارفان دشوار. 

نويسنده مقاله «سهم ايرانيان در تدوين دايره‌المعارف» افزود: شكيبايي نيز از فضيلت‌هايي است كه سعدي بارها بدان اشاره مي‌كند. براي نمونه مي‌گويد: «هر چه زود برآيد، دير نپايد». اين سخن حاوي چنين نكته‌اي است كه هر كاري كه مي‌بايد به كمال و رسايي برسد، نيازمند شكيبايي و صبر است. با تمرين و تجربه است كه صفتي والا به دست مي‌آيد. 

عضو هيأت علمي دانشگاه علامه طباطبايي افزود: سعدي در باب هشتم گلستان مي‌گويد: «از خاك مشرق شنيدم كه كنند به چهل سال كاسه‌اي چيني». او، در اين عبارت، به ضرورت گذر زمان براي دست يافتن به كمال اشاره دارد. دست پيدا كردن به كمال، مستلزم آراسته شدن به فضيلت و دانش است. 

نويسنده مقاله «پيوند فرهنگ ايران و هند» گفت: در آثار ادبي ايران و به ويژه در سخنان سعدي به خوبي مي‌توان متدولوژي و روش‌شناسي را آموخت. شعر فارسي و معارف ادبي ايران آن‌قدر غني و گسترده است كه متفكران غربي هم جا به جا از مضمون‌هاي شعر فارسي استفاده مي‌كنند تا سخني نغز و تازه گفته باشند اما مشكل اين است كه آن افكار در ادبيات فارسي به صورت مخلوط و ممزوج ارايه شده است. نظريه‌ها غالبا مختصر است و نيازمند به پديدارشناسي است. 

عضو شوراي گسترش زبان و ادبيات فارسي گفت: مي‌توان از آنها مكتب ساخت، اما اين كار احتياج به بررسي و صرف وقت دارد. متأسفانه ما بيشتر به صنايع ادبي و زيبايي‌شناسي سخن توجه داريم و مفاهيم را از نظر دور مي‌داريم. وقتي سعدي مي‌گويد كه نبايد در كارها شتاب ورزيد، مي‌توان همين كلام را در سخن دكارت هم يافت كه مي‌گويد: «موفق‌ترين آدم‌ها با هوش‌ترين آنها نيستند. موفق‌ترين آنها كساني‌اند كه بهترين مسير و بهترين راه را انتخاب مي‌كنند.» 

وي افزود: نويسندگان غربي هميشه به آثار ادبي ايران و به ويژه سخن سعدي توجه داشته‌اند. در ادبيات تطبيقي به سادگي مي‌توان چنان اثر پذيري‌هايي را يافت. براي نمونه «ويكتور هوگو» از پاره‌اي از بيت‌هاي حافظ استفاده مي‌كند و از آن‌ها داستان‌هايي پديد مي‌آورد. يك نمونه از تكنيك‌هاي داستاني كه هوگو استفاده مي‌كند اين است كه او شخصيت‌هاي پست و فرومايه را بالا مي‌كشد و از آنها انسان‌هايي تحول يافته مي‌سازد. 

وي در ادامه سخنانش افزود: اين كار در ادبيات فرانسه سابقه نداشته است و ويكتور هوگو اين روش را از ادبيات ايران و «تذكره الاوليا» و حكايت‌هاي سعدي گرفته است. مي‌دانيم كه در ادبيات صوفيانه ايران و حكايت‌هاي سعدي، تغيير درونيات شخصيت‌ها و تحول روحي آنان نمونه‌هاي فراواني دارد. 

تميم‌داري در پايان سخنانش تأكيد كرد: در گذشته كساني كه ادبيات فارسي را مي‌خواندند، با كتاب‌هاي مذهبي هم آشنايي عميق داشتند. حتي در ايران باستان هم ادبيات تحت تاثير «اوستا»، «دينكرد» و كتاب‌هاي ديني ديگر بود. در آن آثار ادبي، مفاهيم مذهبي، يا به صورت ادبي آمده يا به گونه زيبايي‌شناسي استفاده شده است. پس كساني مي‌توانند ادبيات فارسي را به درستي بفهمند كه با متون ديني آشنا باشند زيرا اين دو از هم جدايي ندارند.