سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - سمانه داودی، مترجم و پژوهشگر: مدت کوتاهی پس از ۴ نوامبر ۱۹۷۹، یعنی روز تسخیر سفارت آمریکا و بازداشت ۶۶ گروگان در تهران، مشخص شد که کنگره ایالات متحده نیاز به گزارش مختصری از وقایع ایران دارد. اعضای کنگره، گزارش‌هایی به صورت دوره‌ای از اقدامات دولت ایالات متحده در ارتباط با بحران دریافت می‌کردند و به گزارشات مربوط به منابع خبری عمومی نیز دسترسی داشتند، اما هیچ گزارش کامل و مستندی از بحران گروگان‌ها در ایران وجود نداشت. در راستای تکمیل منابع اطلاعاتی، بخش امور خارجه و دفاع ملی، سرویس تحقیقاتی کنگره (CRS) گزارشی با عنوان «بحران گروگان گیری در ایران: خلاصه‌ای از تحولات روزانه» را از رویدادهای ثبت‌شده در ایران را برای اعضای کنگره آماده کرده است.

اطلاعات درون رخدادنگار از منابع خبری طبقه‌بندی‌نشده و اخبار مخابره‌شده خارجی که که اعتبار لازم را داشتند، به‌دست آمده است. سی.آر.اس هیچ اقدامی برای اطمینان از صحت هیچ‌کدام از گزارش‌های موجود در رخدادنگار انجام نداده و هیچ ویرایشی در رخدادنگار برای حذف مواردی که بعداً نادرستی یا بی‌ارتباطی آن اثبات شده، انجام نداده است. رخدادنگار به همان صورت گزارش روزانه برای کنگره حفظ شد. این اصالت هم در نسخه‌های چاپی و هم در نسخه‌های موجود در رایانه وجود دارد. به منظور اینکه این گزارش‌ها، تبدیل به یک مرجع معتبر برای بحران گروگانگیری بشود، رویدادهای مهم دو سال پیش از این واقعه نیز به این مجموعه افزوده شده است.

کتاب «بحران گروگان گیری در ایران: خلاصه‌ای از تحولات روزانه» گزارش‌های تهیه شده در دایره امور خارجه و اداره ملی دفاع خدمات تحقیقات کنگره‌ای کتابخانه کنگره برای کمیته امور خارجه در مجلس نمایندگان ایالات متحده است. لی اچ همیلتون، رئیس کمیتۀ بخش اروپا و خاورمیانه مسئول جمع اوری این گزارش‌ها بود و کلاید آر مارک، متخصص امور خاورمیانه در بخش امور خارجه و دفاع ملی به تألیف و تدوین آنها پرداخت. این گزارش ها در مارس ۱۹۸۱ دو ماه بعد از آزاد شدن گروگان‌های آمریکایی در قالب مجموعه‌ای تنظیم و تدوین شد.

ترجمه این مجموعه مهم از سال گذشته در موسسه انتشارات ایران آغاز شده و تا ماه آِینده در اختیار علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت. سرمترجم و دبیر این پروژه سمانه داودی است که کتاب چهار جلدی «دیپلماسی با صدای بلند» را در کارنامه خود دارد. این کتاب علاوه بر ترجمه روان، حاوی تصاویر مختلفی از دوره زمانی یاد شده است که بر غنای کتاب افزوده است. همچنین با توجه به ذکر شدن برخی رویدادها و اسامی، گویاسازی این کتاب نیز در قالب پانوشت انجام شده تا خواننده ایرانی بین دیدگاه آمریکایی حاکم بر کتاب و دیدگاه مترجمین تمایز قائل شود.

لازم به ذکر است، دبیر پروژه تمام تلاش خود را کرده است که در ترجمه، تحقیق و سایر مراحل تدوین کتاب، روح اصلی حاکم بر کتاب حفظ شود تا مخاطب ایرانی با دیدگاه ایالات متحده به ایران در سال‌های منتهی به انقلاب و اوایل پیروزی انقلاب اسلامی آشنا شود. در واقع هیچ‌گونه تغییر و دخل و تصرفی در گزارش‌های موجود انجام نشده است. همین امر یکی از نکاتی است که این کتاب را از سایر کتاب‌های موجود و مرتبط متمایز کرده است. این مجموعه دو جلدی بررسی تسخیر لانه جاسوسی و بحران گروگان‌گیری از دیدگاه دولت آمریکا است. از دیگر نکاتی که در تحقیق این کتاب و تنظیم پانوشت‌ها رعایت شده، استفاده از منابع آکادمیک و انگلیسی زبان است.

این مجموعه در دو جلد به شرح وقایع ایران از دی ماه ۱۳۵۶ تا دی ماه ۱۳۵۸ (چند روز قبل از آزادی گروگان‌ها) می‌پردازد. کتاب «بحران گروگان‌گیری در ایران: خلاصه‌ای از تحولات روزانه» در واقع مجموعه گزارش‌هایی است که کنگره آمریکا برای تصمیم‌سازی‌های خود اقدام به جمع‌آوری آنها کرده است. این گزارش‌ها به مثابه اسنادی است که دریچه‌های جدیدی از این بحران را آشکار می‌کند.

کتاب «بحران گروگان گیری در ایران: خلاصه‌ای از تحولات روزانه» ضمن در برگرفتن شرح وقایع مربوط به تسخیر و رویدادهای ثانویه، واکنش‌های داخلی و بین‌المللی و تلاش برای آزادی گروگان‌ها، موضوعات دیگری را نیز در برمی‌گیرد. از جمله این موضوعات می توان به جنگ ایران و عراق و واکنش‌های جهانی در حمایت یا عدم حمایت از ایران، نقش امام خمینی در راهبری انقلاب اسلامی، مسائل سیاسی خرد و کلان ایران در اوایل انقلاب، ریاست جمهوری بنی صدر و مناقشات او با رجایی، نخست وزیر وقت کشور، اشاره کرد.

همان‌طور که گفته شد مبنای این کتاب بر اساس گزارش است اما در برخی موارد با عنوان نکته، تحلیل‌هایی نیز ارائه شده است. به عبارت در مواردی که نظرات مختلفی درباره یک رویداد وجود دارد، با عنوان نکته به تحلیل نظرات پرداخته شده که به درک گزارش‌ها کمک زیادی می‌کند. از انجا که گزارشگر این مجموعه مشخص نیست، به نام فرد تحلیلگر نیز در جایی از متن اشاره نشده است.

گفتنی است، قرار بود رونمایی این مجموعه دو جلدی هم‌زمان با سالگرد تسخیر لانه جاسوسی (۱۳ آبان) انجام شود که به دلیل جستجو و افزودن تصاویر به کتاب، این مجموعه ماه آینده در دسترس مخاطبین قرار خواهد گرفت.