سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): حجت‌الاسلام احمد خزائی در دومین همایش تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی که در مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد، گفت: به روح امام درود می‌فرستیم و در مقابل اندیشه‌های او سرتعظیم فرود می‌آوریم. توجه به تاریخ و تاریخ‌نگاری از اندیشه‌های بلند امام خمینی (ره) بود. پیام امام (ره) تاثیرگذار بود و منشا پدیدآمدن آثاری در حوزه هنر است. او به مسئله مخاطب و ذائقه او توجه‌ای ویژه‌ای داشت.
وی افزود: مجموعه اهالی تاریخ‌نگاری که امروز به دور هم گرد آمده‌اند، تلاش بزرگی کردند که این تلاش‌ها در مقابل دو ضلع شاهنشاهی و مارکسیستی تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی به صورت مستندنگاری با ارائه پژوهش‌های خوب بسیار موفق بوده است. کارهای بزرگی در زمینه تاریخ گذشته و در ارتباط با انقلاب اسلامی انجام شده است. حتی به نوعی سبکی جدید به وجود آمده است. از همه کسانی که در این زمینه تلاش کردند و از دستگاه‌هایی که با سخاوت اسناد خود را در اختیار پژوهشگران قرار داده‌اند، تشکر می‌کنم.
خزائی بیان کرد: اما عظمت انقلابی که از آن دم می‌زنیم و شرارت‌های دشمن آنقدر وسیع است که هر چقدر بیان شود، باز هم کم است. مقام معظم رهبری مسائل تهاجم و شبیه‌خوانی فرهنگی را مطرح کردند که باید شرایط را درک کنیم. ایشان جهاد تبیین را واجب فوری و عینی می‌دانند. امروز داریم جوانان و نوجوانان را از دست می‌دهیم. قشری خاکستری هستند که گوششان به فضای مجازی است. ضرورت‌ها و اولویت‌ها ایجاب می‌کند که در راه و روش خودمان تجدیدنظر کنیم.
وی در ادامه گفت: برای مصدرسازی و ماخذسازی درست است و نباید از این کار دست بشوییم. آیا می‌توانیم شعاع مخاطبین خود را فراختر کنیم؟ به نظر من این کار سخت اما شدنی است. با کودک و نوجوان سخن گفتن سخت است. باید در این زمینه بازنگری و تجدیدنظر کنیم. مخاطب در حال تغییر است اما ما تغییر نکرده‌ایم. باید به این مسئله بپردازیم، به این مسئله فکر کنیم. اگر بتوانیم بریده‌های روزنامه‌ها و اسناد را به صورت کوتاه چاپ کنیم و به سمع و نظر مخاطبان برسانیم. حداقل این است که می‌توانیم در آنان تردید ایجاد کنیم. همه ما درک می‌کنیم که این یک ضرورت است.
خزائی افزود: حتی می‌توانیم به صورت خام در سایت‌ها و فضای مجازی قرار بدهیم تا به دامنه مخاطبان افزوده شود و بتوانیم در این جنگ شناختی و مجازی پیروز شویم. امروز پیروزی حماس ارزش و تاثیر جنگ شناختی است. باید گردهم آییم و با جدیت بیش از گذشته وارد این فضای جدید بشویم.
در ادامه این همایش عباس سلیمی نمین گفت: طبعاً انقلاب سراسری ملت ایران یک تحول بزرگ است. دشمنان هم به این مسئله اذعان دارند. طبیعتاً تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی باید از این منظر مورد نقد واقع شود. تلاش‌ها باید هم سنخ این مقوله باشد، آنچه مسلم است نقد دو بخش می‌تواند داشته باشد. نقد آثاری که به ما حمله می‌کنند و تلاش دارند واقعیت‌ها را وارونه نشان بدهند. این مبحث مهمی است. از ابتدای دهه شصت همه قدرت‌هایی که پیش‌بینی می‌کردند انقلاب عمر کوتاهی خواهد داشت اما برای تاریخ‌نگاری موسساتی را تاسیس کردند. این مطلب بسیار حائز اهمیت است که ما در زمینه آثاری که این موسسات تولید می‌کنند کاری را صورت می‌دادیم. چون ارتباط سهل است و آثار به راحتی در دسترس همگان قرار می‌گیرد.
وی افزود: هیچ مورخی نمی‌تواند ادعا کند آنچه که برای تاریخ‌نگاری حائز اهمیت است در دسترس او قرار دارد. ما امروز نمی‌توانیم چون هنوز مشکلات جدی در زمینه اسناد داخلی آن‌گونه که باید باشد، در دسترس نیست یا اسنادی که از کشور خارج شده خیلی در دسترس نیست. اما آنچه که می‌تواند بسیاری از مسائل را برای ما حل کند توجه به نقد است. نقد می‌تواند شرایط ما را تغییر بدهد و راه را هموارتر کند. ما امروز نمی‌توانیم یک مورخ را به کشوری در اروپا و آمریکا اعزام کنیم، وقت بگذارد، اسناد آن کشور را مطالعه کند و به ایران منتقل کند اما می‌توانیم از اسنادی که به نگارش در آمده است، استفاده کنیم و به دانش خود بیفزائیم.
سلیمی نمین بیان کرد: نقد می‌تواند ما را برخوردار کند که آثار خارجی را بررسی کنیم. متاسفانه ما در زمینه نقد آثار تولیدشده به عنوان پیش‌نیاز مثل تاریخ شفاهی، گردآوری مصاحبه‌ها در رابطه با شفاف‌سازی با مشکلات جدی روبه‌رو هستیم. نقد آثار تولید شده در زمینه تاریخ شفاهی مرسوم نیست. باید باب نقد را باز کنیم، امکان ندارد شما بتوانید آثار خوبی را برای مورخین بدون گشوده بودن باب نقد تولید کنید. راه نگارش تاریخ‌نگاری با هموار کردن نقد میسر است. کسانی که گردآوری تاریخ شفاهی را بر عهده دارند، مسلط نیستند خودشان تجربه نکرده‌اند. در حوزه هجمه‌های بیرونی هم وضعیت بسیار نامطلوب است. ما باید قطعاً وقت مبسوطی بگذاریم تا دسترسی به منابع داشته باشیم. این پشتوانه اسنادی می‌تواند مخاطب خود در ایران را مقهور کند. با یک محققی مواجه هستیم که هر چه عرضه کرده مستند است و خطایی وجود ندارد.
وی در ادامه گفت: دفتر مطالعات ما از زمان نگارش کتاب آیت‌الله منتظری ضرورت نقد آثار هدفمند انقلاب اسلامی را مورد توجه قرار داد. نقد یک فن و صناعت است. این گونه نیست که یک روش را به کار بگیریم و موفق هم باشیم. در مورد آقای منتظری این را می‌دانستیم عقبه کسانی هستند که با امام مشکل دارند. با فهم و درک این مطلب که جریان قبل از آقای منتظری دیگران را مورد توجه قرار داد. سعی کرد آیت‌الله طالقانی را رودرروی امام قرار بدهد. می‌توانست لطمه به امام بزند. خوشبختانه طالقانی به دلیل درایت و هوشمندی پیوند را حفظ کرد و این مطلب در مورد منتظری برعکس بود. طبیعتاً نقد خاطرات آقای منتظری باید به نحوی صورت می‌گرفت که این هدف پشت صحنه مشخص شود و باید از طریق خاطرات آقای منتظری این مطلب را روشن می‌کردیم که خوشبختانه نقدی که نوشتیم تناقضات فراوان منتظری را روشن کرد. بنابراین نقد می‌تواند بسیار کارساز باشد.
سلیمی نمین افزود: از عزیزان تاریخ‌پژوه خواهش می‌کنم زمانی که برای دسترسی به اسناد پشت در بسته وزارتخانه می‌مانند، وضعیت نابسامانی که در این زمینه داریم را نقد کنند تا کمی از مشکلات بکاهیم.
همچنین سیدجواد حسینی، پژوهشگر تاریخ در این همایش گفت: موسسین و پیشگامان تاریخ‌نگاری رسالتی داشتند که به ثمر رسانده‌اند اما رسالت بزرگتری متوجه شما است که مسئله تاریخ‌نگاران جوان است. من این مسئله را نقادانه عرض می‌کنم. مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم فرمودند؛ برای برداشتن گام آینده باید گذشته را درست شناخت. با نگاه آسیب‌شناسی آسیب‌ها به سه دسته تقسیم می‌شود. این آسیب‌شناسی متوجه نهادهایی است که متکلف نگارش و اسناد هستند. این نهادها با نگاه هوشیارانه نیروی جوان را جذب نمی‌کنند. باید در فضای آموزشی و حوزه علوم سیاسی استعدادها شناسایی و آموزش داده شود.
وی افزود: یک خستی در انتشار اسناد وجود دارد. در حالی که این اسناد نقطه آگاهی‌بخشی به جوانان است. ما هنوز یک نظام‌نامه مدون انتشار اسناد نداریم. اسناد ناظر به چه موضوعی، با در نظر گرفتن چه موضوعی و در چه زمانی باید منتشر شوند؟ غلبه تفکر امنیتی و نادیده گرفتن سایر نکات سبب می‌شود ما نگاه بسته نسبت به مخاطبان داشته باشیم.
حسینی بیان کرد: پژوهشگران جوان مبانی اعتقادی حضرت امام و مقام معظم رهبری را درست درک نکرده‌اند. افراد باید مبانی اعتقادی این دو بزرگوار را به درستی درک کنند. که اگر به درستی درک نشود، ثمره ممکن است خروجی‌هایی باشد که قابل نقد است. تاریخ‌نگاران جوان علاقه به نوشتن متن‌های ژورنالیستی دارند. چنین دیدگاهی در یک نگاه جذب می کند اما ماندگار نیست. مسئله بعدی عدم مطالعه است. فضای آکادمیک تاریخ‌نگاری را درک نکرده‌اند. رویکرد رسانه‌ای که در بین تاریخ‌نگاران جوان وجود دارد، رسانه‌هراسی که در بین مسئولان وجود دارد. نکته بعد اینکه در مسئله تاریخ بسیاری از پژوهشگران تاریخی فکر می‌کنند. اگر سکوت کنند مسئله از بین می‌رود و فراموش می‌شود. این‌گونه نیست بلکه باید درهای اسنادی باز شود و جوانان وارد شوند و تجارب به نسل بعدی منتقل شود. ما در فضای تاریخ‌نگاری جمهوری اسلامی ایده ناب نداریم.
وی در ادامه گفت: راهکار اعتماد به تاریخ‌نگاران جوان است. عیوب آنها اصلاح شود و برای دهه‌های بعدی تربیت شوند. مسئله بسیار مهم توجه بیش از اندازه مراکز تاریخی به تاریخ پیش از انقلاب اسلامی است که به فرموده مقام معظم رهبری باید دهه شصت و حوادث تاریخی دهه‌های هفتاد و هشتاد در دستور کار قرار بگیرد. تاریخ تحلیلی باید در کنار تاریخ شفاهی مورد توجه قرار بگیرد تا پژوهشگرانی که نگاه جریان‌شناس دارند، غلبه داشته باشند. به جوانان تاریخ‌نگار اعتماد کنید، به آنها کار بسپارید و اشکالات را برطرف کنید تا آینده تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی را بیمه کنید.
نظر شما