سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): دکتر شریف مطوف که کتاب «بازسازی خرمشهر پس از جنگ تحمیلی» او در بیست و یکمین جایزه کتاب سال دفاع مقدس به عنوان اثر برگزیده در بخش پژوهش فرهنگی و اجتماعی انتخاب شد، سال‌هاست که درباره موضوع بازسازی مناطق جنگی جنوب تحقیق می‌کند. از این‌رو، موفقیت کتاب او نه اتفاقی ناگهانی و غیرمنتظره، که نتیجه معقول و منطقی چندین و چند سال مطالعه و پژوهش اوست. این کتاب، مانند دیگر کتاب‌هایی که در این دوره از جایزه کتاب سال دفاع مقدس ارزیابی شدند از تولیدات سال ۱۴۰۱ هستند. همچنین ناگفته نماند که کتاب «بازسازی خرمشهر پس از جنگ تحمیلی: آرمان‌ها و تجربه‌ها» به همت نشر مرز و بوم وابسته به مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه منتشر شده است.
در این کتاب با شهری سروکار داریم که از همان روزهای نخست جنگ تا آخرین هفته‌ها، عملاً یکسره زیر حملات مستقیم و غیرمستقیم دشمن قرار داشت و در این حملات آسیب بسیار دید. یک سال و چند ماه هم در اشغال بعثی‌ها بود و آنان به هدف ماندن در این شهر و تثبیت جای پای خودشان، باعث تغییرات و خرابی‌های بسیاری شدند، از جمله اینکه خانه‌های زیادی را برای ساختن سنگر تخریب کردند. جزییات این خسارات و خرابی‌ها بسیار است، اما خلاصه‌اش اینکه خرمشهر در گذر از هشت سال جنگ متحمل ویرانی‌های فراوانی شد و هم مناطق مسکونی آن و هم تأسیسات و ساختمان‌های اداری و تجاری‌اش آسیب بسیار دید.
طبق آماری معتبر، پس از آزادی خرمشهر در سوم خرداد ۱۳۶۱ بیشتر از نوزده هزار واحد مسکونی این شهر آسیب دیده بودند و از هر پنج خانه، حداقل یکی کاملاً با خاک یکسان و به خاکریز تبدیل شده بود. ده درصد خانه‌ها نیز بیشتر از هفتادوپنج درصد خسارت دیده بودند. کمتر خانه‌ای را می‌شد پیدا کرد که آسیب ندیده و دست‌نخورده باقی مانده باشد. در ادامه جنگ، و تا سال ۱۳۶۷، با تداوم بمباران‌های روزانه و فرسایش ساختمان‌هایی که بر اثر جنگ آسیب دیده بودند و تحت تأثیر عوامل جوی با فرسایش مواجه شدند، اعداد و ارقام مربوط به ویرانی بازهم بیشتر شد. در پایان جنگ، از هر ده خانه، چهار خانه کاملاً ویران شده بود.
همین آمار کلی، نشان می‌دهد که جنگ تحمیلی هم به زندگی در خرمشهر زخم زد و هم اقتصاد این شهر را زیر ضربات سنگین و بی‌رحمانه‌اش گرفت. پس بازسازی این شهر جنگ‌زده و تجدید رونق اقتصادی و احیای زندگی در آن، نه کاری ساده و آسان، که پروژه‌ای بزرگ و گسترده بود و عزم و اراده‌ای جدی را می‌طلبید. شریف مطوف در کتاب «بازسازی خرمشهر پس از جنگ تحمیلی: آرمان‌ها و تجربه‌ها» از این پروژه می‌نویسد. کتاب، چنان که عنوانش نیز به خوبی نشان می‌دهد، کوششی برای تأمل بر تجربه بازسازی خرمشهر، با تکیه بر آرمان‌هایی است که انقلاب اسلامی به دنبال‌شان بود.
اما بحث بازسازی یک شهر جنگ‌زده، بحثی ساده و سرراست نیست و پرسش‌های بسیاری را به همراه دارد. از جمله اینکه آرمان‌هایی که انقلاب اسلامی به آنها شناخته می‌شد، در عمل تا چه حد در خرمشهر اجرایی شدند؟ اگر در بخش‌هایی از پروژه بزرگ بازسازی، کارها چنان که مطلوب بود پیش نرفت، علت چه بود و چه موانع و مسائلی سر راه این بازسازی وجود داشت؟ در فکر دولت‌هایی که در سال‌های جنگ و پس از جنگ، با مسأله خرمشهر مواجه بودند چه می‌گذشت؟ این افکار، چه نسبتی با آرمان‌های انقلاب داشتند و دوری و نزدیکی‌شان به این آرمان، از کجا ریشه می‌گرفت؟ مطوف در «بازسازی خرمشهر پس از جنگ تحمیلی: آرمان‌ها و تجربه‌ها» بر این پرسش‌ها نیز تأمل می‌کند.
نظر شما