سیدرضا حسینی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره هوش مصنوعی و فراگیری آن در جوامع امروزی بیان کرد: هوش مصنوعی امروزه در بسیاری از حوزه‌های زندگی انسان دارد جای پای خودش را باز و حتی محکم می‌کند. طبعاً دنیای کتاب و کتابخوانی هم چون با یکی از توانایی‌های بارز هوش مصنوعی یعنی زبان و کلمات سروکار دارد، به هوش مصنوعی روی خوش نشان داده و با آغوش باز از آن استقبال کرده است. امروزه کتابخوانها میتوانند به جای خواندن متن کامل یک کتاب از هوش مصنوعی بخواهند که خلاصه‌ای از آن را برایشان تهیه کند، یا حتی یک بخش خاص از آن را برایشان توضیح دهد. همواره یکی از دغدغه‌های کتابخوانها انتخاب کتابی برای خواندن است که با سلیقه و علایقشان متناسب باشد و هوش مصنوعی به خوانندگان و مخاطبان کتاب‌ها در انتخاب کتاب دلخواهشان کمک بسیار زیادی می‌کند.
وی توضیح داد: در دنیای مدرن امروز شما میتوانید با بهرهگیری از نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی حتی کتاب بنویسید. البته یک کتاب کم‌حجم که محتوای پیچیدهای نداشته باشد اما این پیشرفت شگفتانگیزی است. در بعضی سایت‌ها چنین کتابهایی حتی برای فروش گذاشته شده‌اند. هوش مصنوعی همچنین میتواند در نوشتن یک کتاب کمک بسیار زیادی به یک نویسنده کند یعنی در واقع کتابی را میتوان تالیف کرد که یکی از نویسندگانش هوش مصنوعی باشد. نمیدانم این پیشرفتها برای آینده کتاب و کتابخوانی نویدبخش هستند یا خطرناک، اما جلوی پیشرفت علم و فناوری را نمیتوان گرفت و در مورد هوش مصنوعی هم باید سعی کرد این پدیده نوظهور و شگفتانگیز در جای خودش و به‌درستی مورد استفاده قرار بگیرد.
حسینی در پاسخ به این پرسش که «هوش مصنوعی چه تاثیری بر ترجمه آثار خواهد داشت؟»، اظهار کرد: سال‌هاست که متخصصان هوش مصنوعی به دنبال آن هستند که با بهرهگیری از قابلیتهای هوش مصنوعی انسان را از یادگیری زبانهای مختلف و متعدد بینیاز کنند تا با استفاده از یک نرم‌افزار یا اپلیکشین ساده نیازهای زبانی انسان را برطرف کنند و در این راه به موفقیتهای چشمگیری هم دست یافتهاند. نرم‌افزارهای زیادی کار ترجمه را برای مردم آسان کردهاند که معروفترین و در دسترس‌ترین آنها احتمالاً گوگل ترانسلیت است که همه ما آن را میشناسیم و بارها از آن استفاده کردهایم؛ اما برنامه‌ها و نرم‌افزارهای متعدد دیگری همچون دیپل، چت جی‌پی‌تی، تایا و تکستیونایتد هم هستند که هر یک مزایا و محدودیتهای خاص خودشان را دارند اما ویژگی مشترک آنها این است که به ما کمک می‌کنند تا خیلی راحت و در کمترین زمان ممکن یک متن را از هر زبان به زبانی دیگر ترجمه کنیم؛ اما این برنامه‌ها و نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی هنوز در ابتدای راه خود هستند و ترجمه‌ای که ارائه می‌کنند بسیار خام و ابتدایی و در بسیار موارد پر از غلطهای فاحش هستند.
مترجم رمان «آخرین چیزی که او به من گفت»، افزود: مشکل عمده این نرم‌افزارها این است که وقتی حتی یک متن ساده را هم با آنها ترجمه می‌کنیم، باید متن ترجمه شده را باز به دقت ویرایش و اصلاح کنیم. یک مشکل بزرگ دیگر نرم‌افزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی این است که در حوزه‌های تخصصی مثل پزشکی و حقوق، از عهده انتخاب معادل‌های درست برنمیآیند و با ارائه ترجمههای غلط میتوانند پیامدهای فاجعهباری را موجب شوند.
این مترجم اضافه کرد: همه ما میدانیم که یکی از شروط اصلی ترجمه این است که مترجم به حوزهای که دارد متنی را در آن ترجمه می‌کند، اشراف و تسلط داشته باشد. صرفاً با جایگزینی و معادلیابی نمیتوان یک ترجمه درست و دقیق از یک متن ارائه کرد. هوش مصنوعی همچنین از درک معانی ضمنی واژگان و اصطلاحات زبان مبدا و درک و تحلیل عوامل زبان‌شناختی و فرهنگی نیز عاجز است و این باعث می‌شود ترجمه‌هایی خام ارائه کند که در بسیاری موارد با آنچه موردنظر نویسنده زبان مبدا بوده است، فاصله معنایی بسیار زیادی داشته باشند. به همین دلایل، دستکم در کوتاه مدت و در مورد متون تخصصی و متونی که بار ادبی و فرهنگی بالایی دارند، این برنامه‌ها و نرم‌افزارها نمیتوانند جایگزین مناسبی برای مترجم انسانی باشند.
حسینی با بیان اینکه «هوش مصنوعی مترجمانی که ترجمه تحت‌اللفظی، خشک و ماشینی از متون را ارائه می کنند، کنار خواهد زد و می توان گفت همین الان هم کنار زده است»، بیان کرد: این کاری است که نرم‌افزارهای ترجمه مبتنی بر هوش مصنوعی خیلی راحت تر و بهتر از پس آن برمی آیند. ضمن اینکه این نرم افزارها می توانند در کسری از ثانیه حجم بسیار زیادی از متون مختلف را از زبانی به زبان دیگر ترجمه کنند اما ماشین های ترجمه هنوز راه بسیار درازی در پیش دارند تا بتوانند به عرصه رقابت با مترجمان حرفه‌ای وارد شوند. اکنون هوش مصنوعی صرفاً در حوزه‌های ساده و عمومی همچون مکالمات روزانه و متون ساده بازرگانی میت واند کارایی داشته باشد، اما وقتی نوبت به متون تخصصی و ادبی می رسد، نرم‌افزارهای ترجمه مبتنی بر هوش مصنوعی دیگر چندان کارآیی نخواهند داشت و ترجمه‌هایی که ارائه می‌کنند از دقت و درستی و سلاست و روانی عاری خواهند بود.
مترجم کتاب «روزی مثل امروز» ادامه داد: ترجمه ای موفق است و مخاطب می تواند به راحتی آن را درک کند و با آن ارتباط برقرار کند که در آن فقط به انتقال معنا و مفهوم بسنده نشده باشد. هر جمله یا عبارت یک بار معنایی و مفهومی دارد و یک بار احساسی و عاطفی و در یک جمله یا عبارت علاوه بر یک معنای خاص، ممکن است یک هیجان خاص هم نهفته باشد. ترجمه ای موفق است که این احساس و هیجان را هم انتقال بدهد. به عنوان نمونه یک جمله از یک رمان اگر درست ترجمه شود، اشک به چشم خواننده می آورد یا او را به خنده می اندازد یا بیزاری و تنفر را در او برمی انگیزاند اما اگر یک ترجمه ماشینی و بیروح از آن جمله ارائه شود، شاید معنا و مفهوم جمله را انتقال دهد اما آن هیجان خاصی را که نویسنده تلاش داشته در خواننده برانگیزد، در او به وجود نخواهد آورد. ترجمه خوب علاوه بر وفادار بودنش به متن اصلی باید گویا و زیبا هم باشد و این دو شرط گویا و زیبا بودن در ترجمه متون ادبی بسیار اهمیت دارد، به طوری که اگر رعایت نشود، آن ترجمه فاقد ارزش ادبی خواهد بود.
وی تاکید کرد: هوش مصنوعی چون صرفاً بر الگوریتم و دادهها مبتنی است و با اینکه در طراحی آنها سعی شده تا با روش‌های مبتنی بر استقرا و استتناج نوعی یادگیری هم اتفاق بیفتد، از انتقال این احساس و هیجان عاجز است. هوش مصنوعی نمیتواند معانی ضمنی یک واژه یا اصطلاح را درک کند و انتقال بدهد و از تشخیص سبکهای زبانی عاجز است. پیشینه فرهنگی یک متن را نمیتواند بفهمد و به همین علت ممکن است برداشت کاملاً نادرستی از متن بکند و در ترجمه‌ای که ارائه می‌کند حتی معنا را هم به درستی انتقال ندهد.
نظر شما