سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): در آستانه دفاع مقدس ناشران در تکاپو هستند که آثار خود را به نمایشگاه کتاب تهران برسانند. در این میان گروه‌ها و تشکل‌های فرهنگی نیز درصددند که برنامه‌های متنوعی را با محوریت نمایشگاه تدارک ببینند و پیاده کنند. یکی از این تشکل‌های فرهنگی مجمع ناشران دفاع مقدس است که چندین سال هست که نقش پررنگی در اجرای برنامه‌های فرهنگی با محوریت کتب دفاع مقدس و ادبیات مقاومت دارد و امسال نیز بنا بر آنچه امیر شهریار امینیان، رئیس هئیت مدیره مجمع ناشران دفاع مقدس در گفت‌وگو با ایبنا بیان کرد، برنامه‌های خاص و متنوعی را در سی و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران تدارک دیده است تا ناشران حوزه جنگ را بیشتر به مخاطبان نمایشگاه معرفی و آثار آنها را بررسی و نقد کند. ضمن این‌که با پیاده کردن طرح‌های مختلف کمبودهای این حوزه را پوشش دهد. آنچه در گفت‌وگو با امینیان سوال شد و او پاسخ داد اعلام برنامه‌ها و تعیین ضرورت‌های حوزه دفاع مقدس است. ضمن اینکه مجمع ناشران از فضایی برای برگزاری نشست‌هایی با محوریت کتاب دفاع مقدس و ادبیات مقاومت است که در این نشست‌ها کتاب‌های گوناگونی از ناشران این حوزه محل بحث و بررسی نخبگان و مولفان این حوزه قرار خواهد گرفت.

- چه برنامه‌هایی در نمایشگاه کتاب تهران دارید؟

در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یک نقش ترویجی و تبیینی داریم و یک نقش شتاب‌دهندگی و توسعه‌بخشی به فرایند نشر دفاع مقدس. طبیعتاً در بخش ترویجی و تبیینی با مخاطب اجتماعی و عموم بازدیدکنندگان ارتباط برقرار می‌کنیم که در این زمینه هر سال برنامه‌های مختلفی را تدارک دیدیم. امسال یک بخش ویژه اینفوگرافی و آگاهی‌رسانی نسبت به اتفاقاتی که در نشر دفاع مقدس افتاده است؛ از حیث تولید، تنوع عنوان و دسته‌بندی‌ها ارائه خواهد شد با توجه به نقش شهرستان‌ها، تهران و میزان مخاطبی که طی سه سال گذشته داشته است.

- چرا باز زمانی سه سال را انتخاب کردید؟

ما دوره‌های سه سال را انتخاب کردیم و امسال سومین سالی است که به صورت غرفه تجمیعی حضور داریم و برای همین در بازه زمانی سه سال عملکرد ناشران دفاع مقدس را بررسی کردیم. ضمن اینکه برخی برنامه‌ها در این حوزه دوسالانه است، چون برخی جشنواره‌ها و رویدادهای کتابی، تقریباً با برآورد سه ساله می‌توانیم به یک نگاه جامع‌تری برسیم.

نکته دیگر طرح‌های اجتماعی مجمع است که برنامه‌های تبیینی ترتیب داده شده برای علاقه‌مندانی که دوست داشته باشند در این طرح‌ها شرکت کنند یا طرح‌ها در مناطق محل زندگی‌شان پیاده شود تا از آنها بهره ببرند. اطلاعات این طرح‌ها در میز خدمت به صورت برشورها و پوستر ارائه می‌شود از جمله «طرح شمس» که در کتابخانه‌های کوچک در مراکز سازمان‌ها و اداره‌ها با محوریت دفاع مقدس و کتاب مفید به اجرا درمی‌آید. پس از آن طرح «سفیر مهربانی» که با هدف توسعه کتاب‌های دفاع مقدس در مناطق محروم پیاده و کتاب‌هایی به آن مناطق اهدا می‌شود. همچنین طرح برنامه «سر دلبران» اختصاص دارد به آن‌که ناشران به صورت ویژه روی یک موضوع کار کردند که دوره نخست آن، تجلیل از سپهبد حاج قاسم سلیمانی بود و دوره دوم تجلیل از مادران و همسران شهدا. طرح دیگری که اجرا خواهد شد، طرح رتبه‌بندی ناشران دفاع مقدس است که مخاطب خاص خودش را دارد. به نظرم مخاطبانی که به بازدید سی و پنجمین نمایشگاه کتاب تهران می‌آیند و دسترسی به آثار دفاع مقدس ندارند با حضور در غرفه مجمع وضعیت خودشان را تشریح می‌کنند و در قالب سفیر مهربانی بسته‌هایی که تدارک دیده شده به آنها اهدا می‌شود. همچنین آثاری که جوایزی دریافت کردند در غرفه مجمع به صورت جداگانه معرفی می‌شوند.

برنامه‌های دیگری که در بخش دوم از سوی مجمع ناشران دفاع مقدس در نمایشگاه برگزار می‌شود، ویژه ناشران و نشست‌های تخصصی که تدارک دیده شده است. امسال گردهمایی عمومی ناشران دفاع مقدس که ۵۲ ناشر به صورت مستقل و برخی هم نمایندگی دادند، برگزار می‌شود. همچنین گردهمایی‌هایی که میان ناشران دفاع مقدس، متولیان و مسئولان فرهنگی صورت می‌گیرد. ضمناً اختصاص فضایی است که ناشران می‌توانند برای برگزاری رونمایی، بررسی و نقد آثار خود از آن استفاده کنند که با پوشش خبری و مستندسازی همراه است. سال گذشته این روال وجود داشت، اما امسال فرصت بیشتری به آنها داده شده که برنامه‌های خود را به مجمع بفرستند تا پس از بررسی در فهرست برنامه‌های غرفه مجمع در نمایشگاه قرار بگیرد.

نکته دیگر، بحث دفاع مقدس و موضوعات مهم آن مانند تولید یکصد برابری، نهضت ترجمه و ارتقای کیفی دفاع مقدس است که در همین زمینه در غرفه مجمع دیدارهایی با مثلاً متولیان فرهنگی داریم که بازدید از نمایشگاه در فهرست کارهای‌شان است که با آنها گفت‌وگوهایی در همین زمینه صورت می‌گیرد. ضمن این‌که اعضای مجمع در غرفه حضور دارند و اگر ناشران مشکلی داشته باشند، با حضور در غرفه می‌توانند مسائل خودشان را مطرح کنند. در حال حاضر مجمع بیش از ۱۲۰ عضو پیوسته و ۲۷ عضو دائم دارد. در واقع نمایشگاه فرصتی برای افزایش همگرایی و هم‌افزایی در رابطه با ظرفیت‌هایی در بخش دفاع مقدس و حوزه فرهنگ است.

- در بخش بررسی و نقد کتاب‌های دفاع مقدس چه برنامه‌هایی را تدارک دیدید؟

نشست‌هایی در این رابطه تدارک دیده شده، اما علاوه بر آن بحثی تحت عنوان رتبه‌بندی آثار دفاع مقدس را داریم که امسال به صورت آزمایشی در نمایشگاه آغاز می‌شود. طرح جامعی که رتبه‌بندی برای آثار دفاع مقدس با نگاه و نظر کارشناسان و منتقدان در قالب ستاره لحاظ می‌شود. در واقع این طرح می‌تواند نگاه دقیق‌تری به آثار دفاع مقدس و حرکت در زمینه افزایش کیفی‌سازی آن باشد.

- در زمینه ترجمه آثار دفاع مقدس تمرکز بر ترجمه عربی است یا انگلیسی؟

سال‌های متمادی است که مجمع در حوزه بین‌الملل فعالیت دارد و در نمایشگاه‌های متعددی در عراق، لبنان، سوریه، افغانستان، فرانکفورت آلمان و … شرکت کرد. مجمع ناشران دفاع مقدس توجه ویژه به حوزه ترجمه دارد و برای همین در جلساتی در مرکز ساماندهی ترجمه، سازمان فرهنگ و ارتباطات یا سایر مراکز همیشه حضور پیدا می‌کند. عضو در میز نهضت ترجمه در شورای انقلاب فرهنگی در همین راستاست و نهضت ترجمه را به ویژه در زمینه آثار دفاع مقدس یک ضرورت و اولویت می‌داند. برای این‌که بن‌مایه‌های محتوایی در آثار دفاع مقدس از ظرفیت اجتماعی و مخاطب‌پذیری بالایی برخوردار است و قابلیت انتقال از زبانی به زبان دیگر را دارد. لذا این‌که بگوییم ترجمه صرفاً از فارسی به عربی یا فارسی به انگلیسی باشد، چندان درست نیست، اما انتقال آثار دفاع مقدس به کشورهای همجوار یا حوزه مقاومت اسلامی به دلیل طبیعتاً قرابت محتوایی اهمیت بیشتری دارد تا به تدریج به سایر زبان‌ها منتقل شود.

در زبان انگلیسی آثار متعددی ترجمه شده است و به زبان فرانسه هم همین‌طور به شکلی که در انتخاب کتاب سال دفاع مقدس یک اثر از سوی یکی از استادان سوربن ترجمه شد که موضوع آن شهید مرتضی آوینی بود.

در کل بیش از ۶۰۰ اثر به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، عربی، ترکی استانبولی، روسی، فرانسوی و حتی مالایی در زمینه دفاع مقدس ترجمه شده است، اما ترجمه به زبان انگلیسی و عربی در اولویت قرار دارد و انشاء الله در دوره جدید مجمع اقدامات متمرکزی در زمینه نهضت ترجمه انجام خواهد شد.

- از ۶۰۰ عنوان ترجمه صحبت کردید، این آمار بر چه اساسی است؟

بیش از ۶۰۰ عنوان آمار سالانه است و چون مجمع ناشران دفاع مقدس هر سال در نمایشگاه‌های متفاوت خارجی حضور پیدا می‌کند، از آین آمار اطلاع دارد. در حال حاضر مجمع ۸ کتابخانه آثار دفاع مقدس در هشت شهر اروپایی دارد. البته این آمار سال گذشته بوده و هنوز به‌روز نشده است. هر چند در این میان شاید یک اثر به سه زبان هم ترجمه شده باشد.

- امسال بعضی از ناشران دفاع مقدس آثار کودک هم دارند. چه ضرورتی برای تولید کتاب در زمینه کودک وجود دارد؟ مجمع برای این مهم چه تدابیری اندیشیده است؟

در زمینه آثار دفاع مقدس بخش کودک و نوجوان یکی از ضرورت‌ها برای توسعه است و طبق آمار سال ۱۴۰۰ تقریباً ۹۲۰ عنوان کتاب در زمینه کودک و نوجوان به چاپ رسید که آن موقع در کل ۲۸۰۰۰ کتاب منتشر شده بود. فعلاً دوستان در حال گردآوری و تدقیق آمار هستند که آمار به روز این حوزه را در نمایشگاه اعلام می‌کنیم. ضمن این‌که غلبه ترجمه آثار نسبت به تالیف چه در محتوا چه در تصویر به شدت احساس می‌شود.

در این زمینه سال گذشته اقداماتی انجام شد طبق آخرین آماری که موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران انتشار داد تا حدی کاهش پیدا کرد. اما توجه بیشتر به بخش کودک یک نیاز و اولویت است. لذا اگر نتوانیم مفاهیم و ارزش‌هایی که در دفاع مقدس رخ داده به نسل امروز منتقل کنیم، در واقع به سمت فراموشی نسلی حرکت خواهیم کرد.

مجمع به ناشرانی که در این زمینه فعالیت دارند، تاکید می‌کند در نمایشگاه‌هایی که حضور دارد، در برنامه‌هایی که تدارک می‌بیند و طرح‌هایی که پیش‌بینی کرده، اولویت را در حوزه کودک و نوجوان قرار دهند. چنان‌که سال گذشته در طرح سفیر مهربانی که بیش از ۷۰ نقطه محروم را پوشش داد، کتابخانه‌ها را به آثار دفاع مقدس تجهیز کرد، عمده تمرکز را روی آثار دفاع مقدس گذاشت.

دو رویکرد در این زمینه متصور است، نخست توسعه آثار کودک و نوجوان و دیگری حمایت‌های محتوایی است. با این همه معتقدم در بحث کودک و نوجوان باید تدارک ویژه‌ای صورت بگیرد؛ در قالب یک جایزه محتوامحور یا برنامه‌ای که به ناشران کمک می‌کند به تولید بیشتری توجه و بتوانند نیازهای مخاطب را مرتفع کنند.

در این موضوع مهم مجمع در حال بررسی است. هرچند قرار بود در نمایشگاه کتاب تهران برنامه ویژه‌ای در زمینه کودک داشته باشد که به دلیل نیاز به وسعت فضا و قابل تامین نبودن در بخش کودک و نوجوان در حال باز طراحی آن به شکل دیگری هستیم.

- درباره مهمان ویژه نمایشگاه، کشور یمن چه برنامه‌ هایی دارید، چه شناختی از نشر این کشور و ظرفیت‌های آن و زمینه همکاری در زمینه ادبیات مقاومت کسب کردید؟

به دلیل تغییرات دیرهنگام که روی داد و مسائلی که با کشور هند صورت گرفت، از یک لحاظ فرصت‌ها را محدود کرد و از زاویه دیگر کشور یمن جزو محور مقاومت است. لذا از لحاظ اندیشه و تطبیق محتوایی قرابت خاصی در بحث جبهه مقاومت اسلامی، مدافعان حرم و دفاع مقدس دارد که از منشا فرهنگی یگانه ارتزاق می‌کند و برای همین ناشرانی که شاهد حضور آنها در نمایشگاه خواهیم بود از چنین صبغه‌ای برخوردار خواهند بود و من این را به عنوان یک فرصت تلقی می‌کنم. البته ما در حال شکل دادن به برنامه‌هایمان با مهمان ویژه هستیم و برنامه‌ها و ارتباطاتی که با آنها برقرار خواهیم کرد، متعاقباً اعلام خواهیم کرد.

سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.