به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست تقویت «روابط فرهنگی و شبه‌قاره هند» در سرای ملل سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد. این نشست با حضور مهدی نبی‌زاده، سفیر سابق ایران در هند، منوچهر متکی، نماینده مجلس و وزیر سابق امور خارجه، حسین دیوسالار، مشاور ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدحسین کریم، رایزن علمی سابق ایران در هند و فاطمه سماواتی، دبیر نشست و دبیر کمیته فرهنگی انجمن اسلامی فاراغ‌التحصیلان شبه‌قاره برگزار شد.

در ابتدا فاطمه سماواتی به بیان اهمیت موضوع نشست پرداخت: با توجه به پیشینه روابط فرهنگی ایران و هنر در دوران قدیم و حوزه تمدنی مشترک آن‌ها می‌خواهیم به این مسئله بپردازیم و اهمیت نقش تاریخی و تحکیم روابط فرهنگی را نشان دهیم. هدف دیگر معرفی کانون اسلامی فارغ‌التحصیلان شبه‌قاره است که با حدود شش هزار نفر ارتباط دارد. این افراد از مناطق مختلف دنیا به کانون پیوسته‌اند.

سپس مهندس نبی‌زاده سفیر سابق ایران در هند به ارائه بحث خود پرداخت: روابط کشورها بر سه پایه سوار است؛ سیاست اقتصاد و فرهنگ. نگاه من همیشه این بوده که فرهنگ زیر بنا و پایه‌گذار روابط کشورها است. درست نیست که همه چیز را بر مبنای اقتصاد و سیاست قرار دهیم. سیاست و اقتصاد لازم و ملزوم یکدیگرند و در نوسان روابط کشورها می‌تواند افزایش و کاهش داشته باشد اما روابط فرهنگی چنین نیست. حتی اگر روابط فرهنگی برای مدتی قطع شود هم باز خودش را در آینده نشان می‌دهد.

وی ادامه داد: روابط ایران و هند به هزاران سال قبل بر می‌گردد؛ از دوران آریایی‌ها این فرهنگ‌ها درآمیخته شدند. در نتیجه رفت و آمد تاجران و سیاست‌مداران به تدریج روابط فرهنگی این دو کشور شکل گرفت. در دوران صفویه و تیموریان این حرکت فرهنگی به اوج خودش رسید و این برمی‌گردد به حدود نهصد سال پیش. حتی در دورانی که تفکر در ایران دچار پسرفت شده بود، اندیشمندان ایرانی به هند می‌رفتند و افکار خود را ترویج می‌کردند. در هنر نیز این ارتباطات را می‌بینیم؛ فرهنگ معماری که در هند جاری بود به بعنوان هنر ایرانی اسلامی به نمایش گذاشته می‌شود. حتی اگر بگویم اکثریت آثار باستانی متعلق به فرهنگ ایرانی است اغراق نکردم. با افزایش نفوذ زبان فارسی، این زبان به به زبانی حقوقی تبدیل شد و توسط درباریان و پادشاهان استفاده می‌شد. یکی از همت‌های استعمار انگلیس این بود که این زبان را از بین برد.

نبی‌زاده به دوران فعالیتش اشاره کرد: دوران تحصیل ما قبل از انقلاب بود و بسیاری از روابط فرهنگی که در هند وجود داشت را دیدیم. قاعدتاً حضور گسترده مسلمانان را در هند می‌دیدیم. بسیاری از مردم به ایران به هند علاقه‌مندند. اگر روابط سیاسی هم کم شود روابط انسانی میان هندی‌ها و ایرانیان از بین نمی‌رود و همچنان وجود دارد.

وی درباره فعالیت انجمن اسلامی گفت: انجمن اسلامی قبل از انقلاب تاسیس شد و توانست روابط میان مسلمانان افزایش دهد. این نکته خودش را کاملاً نشان داد و ما توانستیم تجمع عظیمی از مسلمانان ترتیب دهیم. انقلاب توانست وحدت مسلمانان در هند را به وجود بیاورد. در ادامه روابط ما بیشتر شد و تداوم یافت. امروزه نیز حمایت مسلمانان از فلسطین را مشاهده می‌کنیم. شعار ما در اول انقلاب یعنی «خون بر شمشیر پیروز است» که هم در نهضت امام حسین دیدیم هم انقلاب اسلامی و هم در فلسطین امروز به واقعیت پیوسته است. حرکت انجمن اسلامی دانشجویان هند فراگیر شد و گسترش یافت. آن دوره دو نیرو در مقابل ما بودند یعنی کمونیست‌ها و سلطنت‌طلب‌ها. حرکت اسلامی دانشجویان نشان داد که ما با مبنای اسلامی می‌توانیم رهایی از مسئله استثمار و استعمار را داشته باشیم. انجمن اسلامی در سال‌های اواخر دهه پنجاه دو بار بسته شد. در همان ابتدا بحث کانون اسلامی فارغ‌التحصیلان مطرح شد که باعث پیوند ارتباط این دو انجمن شد.

در ادامه منوچهر متکی، نماینده مجلس و وزیر امور خارجه سابق گفت: سخن‌گفتن از هند و ایران بحث از تاریخی طولانی است و پیچیدگی این مناسبات، پیشینه طولانی آن و جامعیتش در حوزه‌های فرهنگی و اقتصادی بسیار با اهمیت است. در هندوستان در دو حوزه یعنی اسلام و ادبیات، هنر و زبان فارسی نقش داشته‌ایم. ما در کشمیر و جای جای هند، بزرگان ایرانی را داریم مانند شهید ثالث که در هندوستان مورد احترام بسیار بالایی قرار دارد.

او درباره ارتباط با شرق و غرب گفت: در ارتباط با شرق و غرب جهان با محوریت ایران، دو آموزه و تجربه ارزشمند داریم؛ هر زمان که به توصیه غرب‌گرایان توجه کردیم، آنچه به دست آمد، غرب‌زدگی بود. اما روابط ما با شرق همراه بود با اثرگذاری در حوزه‌های اخلاقی و فرهنگی. زبان فارسی در شبه‌قاره فقط زبانی مانند دیگر زبان‌ها نیست؛ این زبان همراه با کلمات و ساختارش محتوای فرهنگی را نیز منتقل می‌کند. از نگاه هندی‌ها ادبیات فارسی مملو از مطالب آموزشی و انسانی و اخلاقی بود و به همین دلیل اشعار فارسی در شبه‌قاره به عنوان درس‌های زندگی مد نظر قرار می‌گرفتند.

وی افزود: مردم شبه‌قاره با فراگیری فارسی با دنیایی جدید و ادبیاتی جدید آشنا می‌شدند. اتفاقاً شبه قاره از محیط‌هایی بود که ادبیات انسان‌دوستانه در آن نقش‌آفرینی می‌کند؛ مثلاً در اشعار فردوسی از مقاومت و ایستادگی برای وطن سخن رفته بود. ایران وقتی که به شرق سفر می‌کند اثرگذار است اما وقتی غرب روی می‌کند، تاثیرپذیر است و این تفاوتی اساسی است. کتاب غرب‌زدگی جلال آل‌احمد تا حدودی این مسئله را نشان می‌دهد.

او درباره روابط ایران و هند گفت: کسانی که روابط هند و ایران را سامان می‌دادند، زبان‌دانان فارسی بودند. بعدها که رونق زبان فارسی کم شد ما اثرش را بر روابط اقتصادی دیدیم. نقش زبان فارسی در پاکستان، هندوستان و بنگلادش در واقع اثرگذار بود. ایران و هند و چین سه پهنه‌ی ظهور ادیان بزرگ هستند. ادیان بزرگ جهانی مانند هندوئیسم و بودیسم در هند، چین، تایلند و ژاپن ظهور کردند. آسیا را به عنوان ظهور ادیان مختلف معرفی می‌کنند. بقیه ادیان که در کشورهای دیگر می‌بینیم در واقع دنباله این ادیان بزرگی هستند که همانند اسلام و مسیحیت که در این منطقه متولد شدند.

وی افزود: بنابراین به لحاظ معنویت هم این ارتباطات بسیار موثر بود. هندی‌ها با شناخت روحیات ایرانی سعی کردند با صدور فیلم‌ها همبستگی‌ای میان مردم ایران و ادبیات سینمایی هند ایجاد کنند. داستان‌های هند در فیلم‌های قدیمی آن، از پنجاه سال پیش نوعاً قصه‌ها و دردهای مشترک مبتنی بر نظام طبقاتی و کاستی بود که در هند جا داشت. در هند به کاست‌ها و طبقه‌بندی‌ها بنیان دینی می‌بخشیدند. بعدها گاندی علیه این نظام فعالیت کرد.

وی در پایان سخنش گفت: روابط ایران و هند همواره صمیمانه بود و ما زبان یکدیگر را متوجه می‌شدیم. تا زمانی که دو عامل به عنوان مانع ایجاد شد. طرف‌های ثالثی اختلال ایجاد می‌کردند. شعار ما این بود که ما و هند روابمان را خارج از متغیرهای خارجی دنبال می‌کنیم. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بر محور شرارت، اسلام هراسی و ایران‌هراسی سعی می‌کردند بر روابط ما خدشه وارد کنند. بخشی از بار بهبود روابط ایران و هند بر دوش نخبگان و بازرگانان ایران و هند است. همواره همزیستی مسالمت‌آمیز ایران وهند حفظ شده است.

در ادامه محمدحسین کریم رایزن علمی سابق ایران در هند گفت: ما از کودکی با شبه قاره هند آشنا شدیم. وقتی در هند بودم، نشانه‌های فضای اسلامی در همه جا در بیشتر مواقع دیده می‌شد و حتی حفظ شد مانند ماه رمضان و افطاری‌هایی که به دانشجویان در هند داده می‌شد یا بحث محرم و حتی همین روز قدس. باید گفت اسلام هراسی و ایران هراسی در هند وجود نداشت.

در پایان حسین دیوسالار مشاور ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، گفت: باتوجه به فرمایشات همه دوستان، روابط فرهنگی و روابط خارجی در حوزه‌های مختلف حائز اهمیت است و باید مورد توجه قرار بگیرد.

او ادامه داد: وی بیان کرد: در ماه‌های اخیر به دلیل شرکت در نمایشگاه بین‌المللی کتاب هند و سفر رئیس جمهور به پاکستان باید گفت واقعاً ظرفیت برای توسعه روابط فرهنگی ارزشمند است. همچنین بازیگری و نقش‌آفرینی دو طرف در این رابطه نیز برای توسعه این روابط موثر است و با گسترش روابط فرهنگی به دیپلماسی قدرتمند در حوزه فرهنگی خواهیم رسید.

سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از نوزدهم اردیبهشت ماه آغاز و تا روز بیست و نهم در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.

اطلاعات کامل نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران را اینجا بخوانید