سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - محمد کفیلی: ر وزهای پایانی اردیبهشت در حالی فرا می‌رسد که سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب به نیمه راه رسیده و مخاطبان توانسته‌اند که خود را پیدا کنند و ناشران بر اساس اقتضای نیاز مخاطبان آنها را راهنمایی و مخاطبان هم بر اساس نیازشان با آنها همراه شوند.
زمانی که با ناشران درباره آثار پرفروششان صحبت می‌کنیم و یا با مخاطبان نمایشگاه که برای خرید کتاب آمده‌اند گفت‌وگو می‌کنیم، آنهایی که در حوزه ادبیات فعالیت می‌کنند و یا قصد خرید کتاب‌های ادبی را دارند، عموماً درباره کتاب‌های شعر کلاسیک فارسی و یا اشعار معاصر و یا ادبیات کلاسیک و یا رمان‌ها و داستان‌ها صحبت می‌کنند که یا پر فروش بوده و یا قصد خرید آنها را دارند.
برای نگارش این گزارش کمی در سطح شبستان قدم زدیم و با ناشران صحبت کردیم که چرا ادبیات کلاسیک این‌قدر طرفدار دارد و ادبیات ژانرمحور، کمتر مورد اقبال است؟ آیا سطح ادبیات ژنریک از سطح استاندارد کتاب‌هایی چون «پیرمرد و دریا»، «جنگ و صلح»، «سووشون»، «بوف کور»، «چشم‌هایش»، «بینوایان» و یا «آنا کارنینا» پایین‌تر است؟
پرسش ما برای تهیه این گزارش آن است که بدانیم جایگاه ادبیات ژانر جنایی و معمایی در سبد عرضه ناشران و سبد خرید مخاطبان کجاست و شاید جالب باشد که بدانید دلیل انتخاب این ژانر فارغ از اینکه در مقایسه با دیگر ژانر مغفول مانده است، این بود که نشر «هرمس» در روزهای ابتدایی نمایشگاه، پرفروش‌ترین عنوان کتاب‌هایش را مجموعه‌های آگاتا کریستی نویسنده مشهور ادبیات داستانی جنایی اهل انگلستان اعلام کرده است.
ادبیات جنایی را می‌توان یکی از مهم‌ترین و البته سخت‌ترین ژانرها دانست که حتی فیلم‌سازان و فیلم‌نامه‌نویسان مطرح جهان زمانی که می‌خواهند یک اثر سینمایی در این ژانر بسازند، به منابع ادبی آن مراجعه می‌کنند و عموم آثار کالت سینمای جنایی، جزو آثار اقتباسی سینما هم هستند؛ مانند «رودخانه مرموز» ساخته کلینت ایستوود بر اساس رمان دنیس لیهان، «زودیاک» ساخته دیوود فینچر بر اساس رمان رابرت گری‌اسمیت و «سکوت بره‌ها» ساخته جاناتان دمی بر اساس رمی توماس هریس و به گفته اهالی این حوزه این ژانر کتاب‌ها چراغی را در گذشته روشن می‌کنند تا آینده قابل رویت باشد.
از نویسندگان مشهوری که به خلق آثاری در زمینه ادبیات داستانی جنایی پرداخته‌اند می‌توان به آگاتا کریستی، خالق شخصیت‌های «هرکول پوآرو» و «خانم مارپل» آرتور کانن دویل، خالق «شرلوک هلمز» و ریموند چندلر، پاتریشیا کرنول و دوروتی ال. سایرز را نام برد و «جنایت و مکافات» نوشته داستایوفسکی، «قتل راجر آکروید» نوشته آگاتا کریستی، «ده بچه زنگی» نوشته آگاتا کریستی و «نام گل سرخ» نوشته اومبرتو اکو از آثار مطرح این سبک هستند.
در ادامه قصد داریم چند عنوان کتاب از آثار ادبیات داستانی جنایی و معمایی را به شما معرفی کنیم که به تفیک ناشران ذکر می‌شوند.
نشر «امیر کبیر»
مجموعه داستان «در جستجوی تیرانداز» و «ندای وظیفه» به ترجمه سحر قدیمی
«اشتباه» نوشته پیتر چینی و ترجمه مسعود راد
«قدم به قدم با یک کارگاه» نوشته برت هالیدی و ترجمه جلال رضایی
نشر «کتابستان»
«مثل بیروت بود» و «باروت خیس» نوشته زهرا اسعد بلنددوست
«جان بها» نوشته سید مصطفی موسوی
«عزرائیل» نوشته نیما اکبرخانی (این کتاب جزو پرفروش‌های این نشر هم هست)
نشر «شهید کاظمی»
«شکار شکارچی» و «نفوذ در موساد» نوشته صالح مرسی
«مار و پله» نوشته فائقه میرصمدی
نشر «هرمس»
مجموعه آثار آگاتاکریستی که بالغ بر ۷۰ عنوان است
مجموعه شرلوک هولمز
«مگره و مرد نیمکت نشین» نوشته ژرژ یمنون و ترجمه ابراهیم اقلیدی
«وقتی یتیم بودیم» نوشته کازوئو ایشی گورو و ترجمه مژده دقیق
«محفل فلسفی یکشنبه‌ها» نوشته الکساندر مک کال اسمیت و ترجمه پژمان طهرانیان
نشر «نیماژ»
«عروسک گردان» نوشته اون. سو. کیم و ترجمه محمد غفوری
«راهنمای به آتش کشیدن خانه نویسندگان» نوشته براک کلارک و ترجمه الهام عسکری
«آدم ماهی» نوشته کوبو آبه و ترجمه شیوا مقانلو
«لمس» نوشته محمدرضا کاتب
نشر «نگاه»
«کافه روستر» نوشته جان گریشام و ترجمه مهرشاد طاهرپور
«باید به تو خیانت کنم» نوشته روتا سپتیس و ترجمه خشایار اسماعیلی
«بد» و «کابل اکسپرس» نوشته سدریک بانل و ترجمه ابوالفضل الله دادی
نشر «چشمه»
«حفره» نوشته محمد رضایی راد
«تصویر دختری در آخرین لحظه» و «تقدیم به گلرخ، با عشق و نفرت» نوشته سیامک گلشیری
«استخوان» نوشته علی اکبر حیدری
«در کمال خونسردی» نوشته ترومن کاپوتی و ترجمه لیلا نصیری‌ها
«کلکسینور» نوشته جان فاولز
نشر «باژ»
«شکار شاهزاده دراکولا» و «تعقیب جک قاتل» نوشته کری منیسکلکو و ترجمه کژوان آبهشت
نشر «ثالث»
«کینیاس و کایرا» نوشته هاکان گوندای و ترجمه عارف جمشیدی و محمدرضا نصیری
«سفید برفی باید بمیرد» نوشته نله نویهاس و ترجمه مهشید میرمعزی
«شب بازی» نوشته مجتبی تقوی‌زاده
«آدم‌ربایی در کلیولند» نوشته میشل نایت و ترجمه محمد عباس آبادی
نشر «افق»
«گور سفید» نوشته مجید قیصری
«بی نازنین» نوشته کیوان ارزاقی
«حیوانات شب رو» نوشته آستین رایت و ترجمه شاهپور عظیمی
«هتل شبح‌زده» نوشته ویلکی کالینز و ترجمه محمود گودرزی
در ادامه بررسی این گونه ژانر یک نکته شاید حائز اهمیت باشد؛ آن هم بالا رفتن قیمت کتاب است! از چه جهت؟ از این جهت که در این شرایط که قیمت کتاب‌ها بسیار گران شده و قدرت خرید کتاب در جامعه محدود شده است، مخاطبان کتاب و کسانی که قصد خرید کتاب دارند، بیشتر به سمت آثاری می‌روند که مانند آثار کلاسیک درس خود را پس داده‌آند و افراد مختلفی آن را خوانده و پیشنهاد کرده‌آند، اما آثار ژنریک به نوعی بکر، تازه و حتی کمتر خوانده شده هستند و خرید آنها در این شرایط اقتصادی به نوعی ریسک است و در زمانی که میانگین قیمت خرید یک ۲۰۰ هزار تومان است ریسک نکردن کمی منطقی به نظر می‌آید.
این انزوای ادبیات ژانر از زمانی شروع شد که منتقدهای ادبی در ستایش ادبیات کلاسیک و مکتب‌های فرانسوی، پرداختن به ادبیات ژانر را ابتذال می‌دانستند و این باعث شد که نوسیندگان به سمت این گونه از ادبیات حرکت نکنند و مترجم‌ها هم صرفاً آثار مهم این ژانر را برای ترجمه انتخاب کنند.
برای درک بهتر این مسئله با یکی از مدیرعاملان انتشارات همراه شدیم. مرتضی کاردر، مدیرعامل نشر هرمس درباره ژانر جنایی و معمایی در گفتگو با خبرنگار ایبنا عنوان کرد: نشر هرمس بالغ بر ۱۰۰ عنوان کتاب در یک بسته به نام «کارگاهی داستانی» دارد که کتاب‌هایی در ژانر معمایی، جنایی و پلیسی از ادبیات بین‌الملل است و این عنوان کتاب‌ها همیشه جزو پرفروش‌های نشر ما بوده است؛ اینکه چرا آثار تالیفی در این حوزه کمتر از آثار ترجمه‌ای است به این دلیل است که نویسندگان آمریکایی و برخی از نویسندگان اروپایی بالغ بر دو سده است که در این حوزه به خوبی فعالیت می‌کنند و ادبیات معاصر ایران در دوره‌های محدود و عنوان کتاب‌های موجز به این ژانر پرداخته است.
وی ادامه داد: این ژانر بیشتر برای خوانندگانی که علاقه‌ای به مسائل تاریخی، فلسفی و اندیشه‌ای ندارند و یا از ادبیات سنگین کلاسیک خسته شده‌اند ژانر مناسبی است که با تخیل نویسنده همراه جریان یک جنایت و یا حل کردن یک معما شوند.
کاردر در پایان با ذکر این نکته که پاورقی‌ها از جمله تجربه‌های ادبیات ایران در حوزه جنایی و معمایی بوده است، مطرح کرد: متاسفانه هیچگاه پاورقی نویس‌های ایرانی که به مسائل جنایی، معمایی و پلیسی می‌پرداختند جدی گرفته نشدند و از یک زمانی به بعد هم فراموش شدند و چون عرضه با تقاضا در این ژانر هماهنگی نداشت، این گونه از ادبیات در ایران بسیار لاغر باقی ماند.
به گزارش ایبنا؛ سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی(ره) به شکل حضوری برگزار می‌شود و سامانه ketab.ir فضای مجازی نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ است.
اطلاعات کامل نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ تهران را اینجا بخوانید.
نظرات