به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست خبری نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان یکشنبه (۱۴ مردادماه) در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران با حضور علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، حامد محقق، معاون شعر و ادبیات داستانی، کبری بابایی، رئیس امور کودک و نوجوان معاونت شعر و ادبیات داستانی، محمد حمزه‌زاده، دبیر علمی جشنواره ملی کتاب کودک و نوجوان و اصحاب رسانه برگزار شد.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با گرامیداشت یاد و خاطره شهدای جنگ غزه به‌ویژه کودکان شهید این جنگ گفت: طبق آماری که از شهدای غزه از ابتدای طوفان الاقصی اعلام شده است، تاکنون بیش از ۱۵ هزار نفر از این شهدای عزیز کودکان بوده‌اند و همین‌طور مطابق آماری که وزارت بهداشت فلسطین اعلام کرده، بیش از ۱۷ هزار کودک در غزه والدین یا یکی از والدین خود را از دست داده‌اند که این مسئله، بسیار دردناک است. برای این کودکان آرزوی صبر و سلامت داریم و از خدا می‌خواهیم که ریشه این شرِّ مطلق را به واسطه مسلمانان از زمین محو کند.
او درخصوص برگزاری نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان افزود: قبلاً نیز سابقه این را داشته‌ایم که رشته‌هایی از کتاب سال جمهوری اسلامی ایران به‌واسطه اهمیت‌شان و ضرورت پرداختن بیشتر به آن‌ها، منفک و گسترده شده‌اند؛ مانند جشنواره شعر فجر و جایزه ادبی جلال آل احمد که به حوزه داستان می‌پردازد. امروز هم جایزه ملی کتاب کودک و نوجوان را داریم که از کتاب سال جمهوری اسلامی ایران منتزع شده و به صورت تخصصی و گسترده‌تر به این مقوله می‌پردازد.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران ضمن تشکر از تمامی دست‌اندرکارانی که در طول یک سال گذشته در طراحی و اجرای این جشنواره سهیم بوده‌اند، به ضرورت برگزاری این جشنواره و ضرورت توجه به تألیف ادبیات کودک و نوجوان اشاره و بیان کرد: امروز حوزه کودک و نوجوان بیش از گذشته استقبال خانواده‌ها را به دنبال دارد و طبق آمارهایی که به آن‌ها استناد می‌کنم، در طول سالیان مختلفِ برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، حوزه ناشران آموزشی و کمک‌آموزشی به‌واسطه قیمت کتاب‌ها معمولاً در صدر جدول ریالی نمایشگاه قرار داشتند و همیشه صدر جدول تعدادی به دلیل کتاب‌های کم‌حجم در اختیار ناشران کودک و نوجوان بود؛ اما در دوره سی‌وپنجم یعنی نمایشگاه امسال، ناشران کودک و نوجوان صدر جدول ریالی را هم علاوه بر صدر جدول تعدادی در اختیار گرفتند و این مسئله برای ما ضرورت برگزاری چنین رویدادهایی را بیشتر نمایان می‌کند.
سه هزار و ۱۰۶ اثر از ۷۴۶ ناشر به جشنواره ارسال شد
حامد محقق، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران در ادامه این نشست با ارائه گزارشی کلی از این رویداد، گفت: در بخش شعر ۲۲۵ کتاب، بخش داستان کوتاه دو هزار و ۱۲۵ کتاب، بخش داستان بلند و رمان ۱۶۰ کتاب، کلیات ۵۵۶ کتاب و پژوهش ۴۰ کتاب دریافت و ارزیابی شد. همچنین تصویرگری همه سه هزار و ۱۰۶ اثر دریافت‌شده نیز بررسی و داوری شدند.
او در تکمیل صحبت‌های خود افزود: در کل، ۷۴۶ ناشر در این دوره کتاب داشتند که انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با ۸ کتاب و نشر مهرک با چهار کتاب بیشترین نامزدها در این دوره را داشتند. در بین نامزدها نسبت خانم‌ها به آقایان، ۲۳ به ۶ به نفع خانم‌هاست. دو نفر از اعضای هیئت علمی ما و پنج نفر از اعضای هیئت داوری ما نیز غیرتهرانی هستند. در کل دوره برگزاری جشنواره، ما چهار نشست علمی با حضور استادان و صاحب‌نظران حوزه ادبیات کودک داریم که سومین نشست، عصر یکشنبه در مشهد برگزار می‌شود. نشست اول با موضوع آسیب‌شناسی پژوهش‌های ادبیات کودک و نوجوان در شیراز و دومین نشست با موضوع تصویرگری کتاب‌های کودک و نوجوان در قم برگزار شد. نشست سوم با موضوع ادبیات دینی در ادبیات کودک و نوجوان نیز امروز در مشهد برگزار می‌شود. آخرین نشست هم صبح چهارشنبه در دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال، با عنوان «ادبیات کودک گنجینه تمدنی» برگزار می‌شود. جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان نیز همانند جشنواره بین‌المللی شعر فجر و جشنواره ادبی جلال یک گوشواره آموزشی دارد و آن گوشواره آموزشی، دوره‌های قاصدک است.
محقق با تأکید بر اینکه رویداد سوم قاصدک هم همزمان با اختتامیه این جشنواره آغاز به کار می‌کند، گفت: حدود صد نفر از علاقه‌مندان به نوشتن در حوزه ادبیات کودک و نوجوان در این کلاس‌ها حضور خواهند داشت و از حضور استادان بهره‌مند می‌شوند. در کل برای دوره قاصدک ۱۴ کارگاه پیش‌بینی شده است.
معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب و ادبیات ایران در پایان عنوان کرد: این جشنواره بسته کاملی از آموزش، ترویج و نشست‌های علمی و بین‌المللی خواهد بود. نشست‌های بین‌المللی در حوزه نشر کتاب هم ان‌شاالله بعد از اختتامیه جشنواره شروع می‌شوند.
جوایز، مقصد نیستند؛ تابلوی راهنمایی‌اند برای پیداکردن راه
محمد حمزه‌زاده، دبیر علمی جشنواره نیز در این نشست گفت: جداکردن حساب کودک و نوجوان از بقیه ادبیات کشور کار درست و بسیار مهمی بود. این آرزویی برای شخص من بود که سال‌ها در حوزه نویسندگی کتاب کودک و نشر کتاب کودک فعالیت کرده بودم؛ چون در جوایز کتاب سال، همواره سرِ آثار کودک و نوجوان بی‌کلاه می‌ماند. در جشنواره‌ای که دانشنامه‌های چند هزار صفحه‌ای در بخش پژوهش داشت، توجهی به کتاب ۳۰-۴۰ صفحه‌ای داستان کودک و نوجوان نمی‌شد. اگر به بخش سوابق کتاب سال مراجعه کنید بخش کتاب کودک و نوجوان تا چندین سال جایزه نداشت. این اشکال و قیاس مع‌الفارق در حوزه تشخیص زبان ادبیات کودک بود که رفع شد و شخصیت مستقلی به آن داده و این جشنواره راه‌اندازی شد. این رویداد و اتفاقات حاصل‌شده خبر خوبی برای حوزه ادبیات کودک و نوجوان است؛ در حالی که در سالیان گذشته مهمترین سازمان‌های فعال در این حوزه کارهایشان کم و کمتر شده و شاید همین کارهای کم هم به اندازه کافی دیده نشده‌اند.
او در ادامه افزود: به محض اینکه اسم جایزه و جشنواره می‌آید برخی انتقاد می‌کنند چرا آنقدر جشنواره و جایزه زیاد است؟ من کاری به جوایز و جشنواره‌های دیگر که طی سال در جاهای دیگری غیر از حوزه کودک و کودکی برگزار می‌شود ندارم؛ اما در حوزه کودک و کودکی این رویداد مهم است. مفهوم جایزه در دنیا مترادف است با راهنمایی و نشان‌دادن مسیر. ما گاهی فکر می‌کنیم جوایز مقصد است و اگر اثری جایزه گرفت به آن هدف عالی و جایگاه خودش رسیده است؛ اما در دنیا اینطور نیست و جوایز تابلوهای راهنمایی هستند که در مسیر رسیدن به مقصد نصب می‌شوند و کمک می‌کنند به پیداکردن راه. ما در این مسیر طولانی طی‌شدنی حوزه ادبیات کودک، تربیت، آموزش نسل جدید و توسعه هویت ملی تابلوهای راهنمایی کمی داریم. جایزه مدالی است که به سینه نویسنده‌ها و پدیدآورندگان نصب می‌شود و داخل کشوی نویسنده‌ها نمی‌ماند. از این منظر، جایزه ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان جایگاه مهمی دارد و علاوه‌بر مستقل‌شدن، باید مراکز دیگری هم که در این زمینه فعالیت می‌کنند به فکر این موارد باشند و آن را توسعه دهند. در حوزه بین‌الملل، جوایز و مدال‌های آثار ادبی بسیار حائز اهمیت است و اثری که جوایز بیشتری برده باشد در دنیا هم راحت‌تر شناخته، عرضه و توزیع می‌شود.
زبان کودکی، زبان بین‌المللی است
دبیر علمی جشنواره در تکمیل صحبت‌های خود توضیح داد: بعد از انقلاب اسلامی و به دلیل فرهنگی‌بودن انقلاب و انفجار جمعیت با جامعه چندین میلیونی از کودکان و نوجوانان روبه‌رو بودیم که نیازمند گفت‌وگو و ادبیات کودک و نوجوان بودند؛ «چون که با کودک سرو کارت فُتاد، پس زبان کودکی باید نهاد». ما نیازمند ادبیات کودک و نوجوان بودیم. ادبیات کودک و نوجوان با توجه به بافت جمعیتی، وضعیت ویژه‌ای در کشور ما نسبت به جاهای دیگر دنیا دارد. این باعث شد که کارگاه‌ها، باشگاه‌ها و نشریات پس از انقلاب اسلامی زیرنظر استادان برگزار شد و جامعه نویسندگان و پدیدآورندگان این حوزه نیز رشد کردند. این جامعه عدد و رقم افتخارآمیزی دارد و فکر نمی‌کنم در دنیا کشوری باشد که تا این حد افراد و آثار مهم در حوزه کودک و نوجوان داشته باشد. در چنین جامعه‌ای که آنقدر ادبیات کودک و نوجوان آن مهم است و افراد و آثار تأثیرگذار در حوزه کتاب کودک دارد، می‌طلبد که جشنواره‌ها و جوایزی که این آثار را به جامعه مصرف‌کنندگان عرضه کنند، وجود داشته باشند. امیدوارم این جایزه ادامه داشته باشد و بخش بین‌الملل آن نیز یک سال در میان برگزار شود. ما قائل به این هستیم که زبان کودکی زبان بین‌المللی است و محدود به زبان فارسی و انگلیسی و عربی نیست. بچه آدم در همه جای دنیا، بچه آدم است و زبان آن نیز زبان کودکی است.
محمد حمزه‌زاده در پایان بخش اول صحبت‌های خود گفت: اگر این جشنواره ادامه داشته باشد و بخش بین‌الملل آن نیز ضمیمه شود و کارش را به خوبی انجام دهد، ما می‌توانیم محتوایی که امروز نویسندگان ما تولید می‌کنند و محتوای متعالی نیز است به فرامرزها و به کشورهای مختلف بفرستیم، مخاطبانی در سراسر دنیا داشته باشیم و بر اساس این موارد، توسعه بازاری برای محصولات حوزه کودک و نوجوان علی‌الخصوص کتاب کودک و نوجوان شکل بگیرد که این بازار نیازهای اقتصادی و تجاری حوزه کتاب کودک را هم پوشش دهد؛ زیرا مسئله‌ای که الان در حوزه کتاب‌های کودک و نوجوان وجود دارد همین موضوعِ ناترازیِ هزینه‌ها و درآمدها و تیراژها است. عامل مهم دیگر نیز واردات خارجی است که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان دارد صورت می‌گیرد. من فکر می‌کنم ما در قدم اول باید از طریق این جشنواره‌ها و ضمایم آن، داشته‌هایمان را شناسایی کنیم، پرورش‌شان بدهیم و بعد راهیِ بازار کنیم و در ادامه، این آثار از مرزها خارج شوند و حرف ما به تمام دنیا برسد. نویسنده‌های ما کمتر از بهترین نویسنده‌های دنیا در عرصه‌های مختلف نیستند و به نظر من، در حوزه ادبیات و کودک بالاتر هم هستند. امیدوارم به روزی برسیم که نویسندگی و تصویرگری و پدیدآورندگی در حوزه‌های مختلف شعر و داستان و… برای کودکان تبدیل شود به یک کسب‌وکار و شغل پردرآمد تا شاهد اوضاعی بهتر باشیم از چیزی که امروز می‌بینیم. اینکه مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران گفت امسال ناشران کودک و نوجوان، پرفروش‌ترین ناشران نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بودند، بسیار مهم است و حتی می‌تواند تیتر اول تمام خبرها و روزنامه‌های کشور باشد؛ چراکه می‌تواند پله‌ای برای طی‌کردن پله‌های بعدی باشد.
مبلغ جایزه این جشنواره مانند جایزه کتاب سال است
در ادامه برنامه، اصحاب رسانه پرسش‌های خود را خطاب به مسئولان برگزارکننده نخستین جشنواره ملی کتاب کودک و نوجوان مطرح کردند. محمد حمزه‌زاده در پاسخ به اینکه دسته‌بندی‌های داوری جشنواره ملی کتاب کودک و نوجوان چه تفاوتی با دسته‌بندی‌های جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در حوزه ادبیات کودک و نوجوان دارد توضیح داد: پس از دیدن آثار و بررسی اولیه، این اتفاق‌نظر در دبیرخانه و آیین‌نامه جشنواره وجود داشت که شاخه‌های خردسال و کودک و نوجوان از یکدیگر مجزا باشند؛ اما در بخشی از موارد، تعداد کتاب‌ها به قدری کم بود که ما نمی‌توانستیم پنج اثر شاخص را در این دسته مشخص کنیم تا از میان آن‌ها نامزدهای منتخب برای کتاب‌های برتر و تقدیری را انتخاب کنیم. مخصوصاً در حوزه نوجوان تعداد کتاب‌ها زیاد نیست و نیازمند برنامه‌ریزی، رصد و پویش و پایش است که این کارکرد جشنواره‌هاست. ما با یک ناهمگونی و نبود توازن در کمّیت تولیدات به نسبت تفاوت گروه‌های سنی و نیازهای گروه‌های سنی مواجه هستیم و باید این اشکالات رفع شود. به طور کلی در حال حاضر آثار جشنواره به صورت محتوا تفکیک شده‌اند نه گروه‌های سنی.
علی رمضانی، مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران نیز در این‌باره توضیح داد: در کنار جشنواره، بخشی برای ارائه تحلیل‌ها درباره تولید در حوزه کودک و نوجوان داریم. ما ۳۱ سال تولید کتاب کودک و نوجوان را بر اساس بانک اطلاعات خانه کتاب و ادبیات ایران از جهات مختلف تحلیل کردیم و این گزارش با عنوان «تکتا ۲؛ تصویر کتاب ایران» در ایام جشنواره رونمایی می‌شود. بخشی از این تحلیل‌ها در اختتامیه جشنواره ملی کتاب کودک و نوجوان ارائه خواهد شد. ما در همین آمارها به این نتیجه رسیدیم که در حوزه کتاب نوجوان بسیار فقیر هستیم و کتاب‌های بزرگسال دارند جایگزین کتاب‌های نوجوان می‌شوند و در گروه سنی نوجوان، از کتاب‌های بزرگسال و ترجمه بیشتر استقبال می‌شود.
او در ادامه توضیحاتش در مورد این جشنواره گفت: بخشی از این جشنواره مربوط به نشان‌دادن آثار خوب و برتر تولیدشده در بازار کتاب است و بخش دیگر هم آموزش برای تربیت شاعران و نویسندگانی که در آن حوزه‌ها احساس خلا می‌کنیم. ما معتقدیم تربیت نویسندگان کودک و نوجوان در این سال‌ها شکل نگرفته و دلیل راه‌اندازی رویدادی مثل «قاصدک» در خانه کتاب و ادبیات ایران همین مسئله بوده است.
رمضانی افزود: این جشنواره‌ها و جوایز با فضایی که اصحاب آن نویسنده‌ها، خوانندگان، مخاطبان و اصحاب رسانه و مطالبه‌گران آن هستند، می‌توانند جذاب و ماندگار شوند و کسی منکر ضرورت پرداخت تخصصی و توجه به حوزه کودک و نوجوان نیست که مورد عنایت مسئولان راهبر هم هست. در دو سال اخیر در بازدید رهبر معظم انقلاب از نمایشگاه کتاب به حوزه کودک و نوجوان توجه ویژه شد. وقتی به این سطح می‌رسیم توجه به این حوزه تبدیل به یک مطالبه جمعی و عمومی می‌شود و طبیعتاً استمرار آن در دستور کار است.
همچنین در مورد فضای بین‌الملل کتاب نیز بیان کرد: میان آثاری که از کشور ما در عرصه بین‌المللی قرار می‌گیرد، روان‌ترین آثار مربوط به حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان است که نسبت به حوزه‌های دیگر به راحتی رایت آن خرید و فروش می‌شود یا نویسندگان ما برگزیده و تقدیر می‌شوند. امیدواریم بخش بین‌الملل این جشنواره و کارهایی که قرار است در ضمیمه آن انجام شود به پیشرفت این مورد کمک کنند.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران از داوری نوجوانان نیز خبر داد و گفت: علاوه بر اینکه قضاوت آثار توسط هیئت داوران انجام شده، جوایزی هم توسط داوران نوجوان ارائه خواهد شد. نوجوان‌هایی معرفی شدند، آموزش‌هایی دیدند و همه آثار نامزدشده را خواندند و در اختتامیه، سه جایزه از سوی نوجوانان به برگزیدگان اهدا خواهد شد. در حوزه رسانه نیز باید بگویم که حتماً احتیاج است تا بیشتر در این حوزه کار کنیم و یک ستاد خبری دائمی داشته باشیم.
او درباره میزان جوایز نخستین جشنواره ملی کتاب کودک و نوجوان نیز بیان کرد: میزان جوایز مطابق آیین‌نامه برگزیدگان کتاب سال است و برای اثر برگزیده، ۳۰۰ میلیون تومان و شایسته تقدیر هم ۱۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است. از چند چهره نویسنده و شاعر نیز در این مراسم تجلیل خواهد شد.
گفتنی است، اختتامیه نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان، چهارشنبه (۱۷ مردادماه) ساعت ۱۵ تا ۱۷ در تالار وحدت با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شود.
نظر شما