، فعال و مدرس حوزه تولید محتوا در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره شاخص‌های کتاب درسی استاندارد عنوان کرد: یکی از ماموریت‌های سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، تدوین استانداردهای آموزشی است. این استاندارهای آموزشی، پشتیبان تالیف و تولید کتاب درسی، مجلات آموزشی و ابزارهای آموزشی می‌شود. در بازه‌های زمانی متناوب، این استانداردها به‌روزرسانی می‌شود.
وی با بیان اینکه استانداردهای آموزشی، مجموعه‌ای از معیارها و مهارت‌هایی هستند که شامل موضوعات مختلفی ازجمله درس‌ها، محتواها، روش‌های آموزشی، ارزش‌ها و اخلاقیات مورد نیاز در آموزش و پرورش است، افزود: این استانداردها با هدف ارتقا کیفیت و اثربخشی آموزش و پرورش تعیین شده‌اند و برای هر سطح تحصیلی و زمینه‌های مختلف ازجمله علوم، هنر، ورزش مورد استفاده قرار می‌گیرند.
هدف از تدوین استاندارد آموزشی ایجاد یک فرآیند یکسان در آموزش است
مولف کتاب «فراگیری گرامر زبان آلمانی گفت: اهداف اصلی استانداردهای آموزشی، شامل تضمین انتظام و استمرار آموزش، ایجاد یک فرآیند یکسان در آموزش و ارزشیابی دانش‌آموزان، تضمین یک رویکرد سازمان‌یافته برای فرآیند آموزشی و دستیابی به کیفیت و اثربخشی آموزش و پرورش است؛ به‌عنوان مثال، این استاندارد، مواردی مانند طراحی آموزشی، صفحه‌آرایی، تناسب روابط طولی و عرضی با نیازسنجی و توجه به اسناد بالادستی مانند «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش»، «سند برنامه‌ریزی کتاب درسی» را پوشش می‌دهد، این اهدف و اسناد در بخش پایه‌های تدوین کتاب‌های درسی، مورد استفاده قرار می‌گیرند تا مشخص شود محتوا با اسناد مطابقت دارد.
نیک‌افروز افزود: محتوای آموزشی تنظیم شده در دوره‌های متمادی در حین سال و پایان سال ازسوی معلمان و متخصصان بررسی و بازبینی می‌شود و در نهایت براساس نیاز، این محتواها اصلاح و به‌روزرسانی می‌شوند تا کتاب‌های درسی با اسناد منطبق‌شده، تطبیق بیشتری داده شود؛ همچنین محتوای تولیدشده با اصول طراحی آموزشی همخوانی داشته باشد.
مولف کتاب‌های زبان انگلیسی و کامپیوتر آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که کتاب‌های درسی تا چه اندازه با استانداردهای مطلوب مطابقت دارند، اظهار کرد: کتاب‌های درسی از نظر محتوایی براساس استانداردهای سازمان پزوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نوشته می‌شوند؛ البته لازم است به‌طور پیوسته بررسی‌های مخاطب‌شناسی، شناخت ذائقه و ویژگی‌های فردی و اجتماعی دانش‌آموزان بررسی و کتاب‌های درسی براساس آن‌ها تدوین شود و شاخص‌های محتوایی؛ مانند اعتبار، مستند بودن محتوا و پایایی محتوا رصد شود. سازمان پژوهش در حال حاضر حتی از نظر گرافیکی فونت، سفیدخوانی، جنس و ضخامت کاغذ را برای تدوین کتاب درسی مد نظر دارد.
استاندارد، حداقل مطلوبیت است
نیک‌افروز با بیان اینکه باید درباره استاندارد کتاب درسی با وضعیت مطلوب یک توضیحی ارائه شود، اظهار کرد: میان حالت استاندارد برای یک کتاب درسی و وضعیت مطلوب برای یک اثر آموزشی بعضاً فاصله‌ای می‌تواند وجود داشته باشد؛ باید بدانیم منظور از استاندارد، سطح حداقل مطلوبیت است و لزوماً ملاک رسیدن به مطلوبیت حداکثری، ماموریت یک استاندارد نیست و به شرایط بسیاری وابسته است.
وی با بیان اینکه تدوین محتوای کتاب‌های آموزشی یک موضوعی است که در سطح کلان، تابع سیاست‌های آموزشی و موضوعی حاکمیتی است و انطباق این ملاحظات با مسائل فرهنگی، بومی و استانداردهای آموزشی موضوع بسیار پیچیده و مهمی است، گفت: البته در کنار تالیف یک کتاب آموزشی خوب، شیوه تدریس و ارائه محتوا موضوعی است که می‌تواند اهداف آموزشی کتاب را به‌شدت تحت تاثیر قرار بدهد. بهتر است وزارت آموزش و پرورش در کنار و همراه با نگارش کتاب‌های جدید، برای معلمان دوره‌های آموزشی لازم را برگزار کند. طبعاً در کنار بررسی مستمر محتواها، بررسی و ارزیابی روش‌های تدریس نیز باید، مستمر انجام شود.
بخشی از محتوای کتاب درسی، الکترونیکی ارائه شود
مولف کتاب «فراگیری گرامر زبان آلمانی» با بیان اینکه دانش‌آموز، حوصله ورق زدن یک کتاب ۵۰۰ صفحه‌ای را ندارد، عنوان کرد: بهتر است بخشی از مطالب یک کتاب درسی، الکترونیکی، مانند فیلم ارائه شود تا در مصرف کاغذ و تولید کتاب درسی صرفه‌جویی شده و کیفیت انتقال مفاهیم آموزشی افزایش یابد. قطعاً اثربخشی یک فیلم آموزشی یا انیمیشن، جذابیت بیشتری برای دانش‌آموز همراه است.باید شکل ارائه کتاب‌های درسی به دانش‌آموز تغییر کند؛ به‌عنوان مثال حجم و شیوه تصویرگری کتاب درسی بهتر است متناسب با ذائقه دانش آموزان بروزرسانی و تغییر کند.
نیک‌افروز با تاکید بر اینکه زبان کتاب درسی باید رسا باشد، افزود: گویا و رسا بودن، جامعیت و مانعیت داشتن درباره انتقال محتوا، دلنشین و شیوا بودن زبان کتاب درسی از معیارهای زبانی یک کتاب درسی استاندارد است. به‌عنوان مثال از نظر شیوه نگارش و زبان کتاب‌های درسی، دانش‌آموزان دوست دارند همان ادبیاتی که در زندگی روزمره با آن سروکار دارند را در کتاب درسی ببینند؛ حالا اینکه چقدر از این زبان می‌توان در تالیف کتاب درسی استفاده کرد، موضوعی است که با توجه به زبان معیار و ملاحظات فرهنگی و اسلامی مورد بررسی قرار بگیرد.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه کتاب‌های درسی براساس زبان و گویش معیار نوشته می‌شوند و مشکلی از بابت زبان‌شناسی ندارند، اظهار کرد: درباره نزدیک بودن زبان کتاب‌های درسی به سقف معیارهای مطلوبیت البته نمی‌توانیم اظهار نظر مطلق کنیم؛ زیرا در این زمینه باید یک تحقیق انجام شود.
مولف کتاب‌های زبان خارجی و کامپیوتر درسی آموزش و پرورش اظهار کرد: در بحث زبان‌شناسی، کتاب درسی به‌خصوص حوزه زبان‌های خارجه وقتی صحبت از فراگیری زبان می‌کنیم، ناخودآگاه موضوع انتقال فرهنگ نیز مطرح می‌شود و در طی فرآیند فراگیری زبان خارجی، دانش‌آموز در معرض فراگیری فرهنگ بیگانه نیز قرار می‌گیرد؛ بنابراین ضرورت دارد مولفان کتاب‌های زبان با دقت و رعایت ملاحظات فرهنگی و بومی، به تدوین و یا ترجمه این کتاب‌ها بپردازند.
نیک‌افروز با بیان اینکه زبان و فرهنگ از هم جداشدنی نیستند، عنوان کرد: انتفال فرهنگ بومی در جریان آموزش یک زبان خارجی ممکن است به دلیل تناسب نداشتن فرهنگ مبدا و مقصد، یکسری کارکردهای واژگانی را از فرهنگ مبدا با تغییر وارد زبان مقصد کند یا معنای اصلی منتقل نشود که از نگاه ارزیابی‌های ملی و نگاه بومی این تغییرات باید اعمال شود.
وی با توصیه و پیشنهاد اینکه بهتر است زبان آموزش کتاب درسی در کشور به سمت آموزش غیرمستقیم برود، گفت: قطعاً زبان آموزش غیررسمی تاثیرپذیری بیشتری دارد و بهتر است مفاهیم کلیدی و مهم و تربیتی، غیرمستقیم آموزش داده شود.
نظر شما