سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: ۹ مهرماه، سالروز شهادت نوجوان غیور فلسطینی، محمد الدوره است. این روز به عنوان روز همبستگی با کودکان و نوجوانان فلسطینی نامیده شده است؛ روزی که یادآور مظلومیت و مقاومت کودکانی است که مدت‌هاست در سایه جنگ و ناامنی، آرزوهای خود را به فراموشی سپرده‌اند. اما آیا صرفاً داشتن همدلی به صورت زبانی، آن هم در این روز و زمان که جنایاتی علیه این کودکان دارد رقم می‌خورد، کافی است؟ به نظر شما ادبیات کودک و نوجوان چه نقشی می‌تواند در ایجاد همبستگی بیشتر میان کودکان و نوجوانان ایران با همتایان خود در سرزمین فلسطین که چند دهه است اشغال شده، ایجاد کند؟ بدیهی است که در این زمان، اهمیت تولید کتاب‌های کودک و نوجوان با محتوای مرتبط با کودکان فلسطینی و مقاومت برای کودکان ایرانی دوچندان شده است. کتاب‌های کودک و نوجوانی که در موضوع مقاومت و فلسطین تولید می‌شوند علاوه بر اینکه باید دنیای شیرین و لطافت همدلی را به تصویر بکشند، واقعیت‌های تلخی را نیز که هم‌نسلان کودکان ایرانی در نقاط دیگر جهان با آن مواجه‌اند باید منعکس کنند. کودکان فلسطینی، با وجود همه سختی‌ها، نماد مقاومت و امید هستند؛ ما باید این داستان‌ها را برای کودکان خود روایت کنیم تا آن‌ها نیز یاد بگیرند که همواره باید برای عدالت و آزادی مبارزه کرد.
یکی از این آثار جدید که در بازار کتاب‌های کودک و نوجوان عرضه شده است کتاب «پاک‌کن جادویی» است؛ داستانی از مقاومت یک پاک‌کن و دوستانش که مدادرنگی‌ها هستند. قهرمان این قصه که شاید به اندازه یک بند انگشت شما باشد، در چند صفحه کوتاه، مفهوم مقاومت و همدلی را برای کودکان پررنگ می‌کند و این مفهوم، به خوبی لابه‌لای تصاویر سرزنده و گرم کتاب گنجانده می‌شود. به بهانه روز همبستگی با کودکان و نوجوانان فلسطینی با زهرا اخلاقی، نویسنده این کتاب که محتوایی ضداسرائیلی را به شیوه‌ای غیرمستقیم برای کودکان روایت کرده است، گفت‌وگو کرده‌ایم. او نیز با اشاره به ضرورت توجه به این موضوعات در ادبیات کودک، بر اهمیت آشناکردن کودکان ایرانی با واقعیت‌های موجود در سرزمین‌های اشغالی تأکید دارد. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
- کتاب «پاک‌کن جادویی» چه داستانی را روایت می‌کند و چه مضامینی در آن گنجانده شده است؟
کتاب «پاک‌کن جادویی» داستان مقاومت و درنهایت پیروزی حق بر باطل را روایت می‌کند. این اثر درباره پاک‌کن کوچکی است که بر ترسش غلبه می‌کند و با آدم‌های بد و شرور قصه مبارزه می‌کند. داستان پر از نماد است و مخاطب با این نمادها می‌تواند با جهان داستان ارتباط برقرار کند.
- شما چه اهدافی را در نوشتن این کتاب دنبال می‌کردید و چه پیام‌هایی را برای کودکان و نوجوانان در نظر داشتید؟
این کتاب صرفاً یک داستان سرگرم‌کننده نیست و با هدف وسعت‌دادن به جهان‌بینی کودک قلم زده شده است. داستان پاک‌کن کوچکی است که بر ترسش غلبه می‌کند و با کمک دوستانش حماسه‌ای را خلق می‌کند. کودکان معصوم، نمی‌توانند خشونت و جنگ را تحمل کنند؛ داستان «پاک‌کن جادویی» بدون هیچ‌گونه خشونت و ترس و اضطرابی، مفهوم جنگ و مبارزه را با استفاده از نمادها روایت می‌کند، به طوری که کودک از خواندن آن لذت خواهد برد.
- چگونه توانستید محتوای ضداسرائیلی را به روشی غیرمستقیم و دلنشین برای کودکان، در این داستان بگنجانید؟ آیا این کار چالش‌هایی هم به همراه داشت؟
کودکان با توجه به نیاز عاطفی‌شان به محبت و امنیت نیاز دارند. والدین همیشه سعی دارند تجارب خود را به کودکان منتقل کنند. قهرمان‌بودن و کار مهمی انجام‌دادن از آرزوهای کودکان است. با خیال‌پردازی می‌توان به دنیای کودکان نزدیک شد. زندگی آن‌ها بین واقعیت و خیال می‌گذرد. با توجه به گفته‌های روان‌شناسان کودک، پرورش نیروی تخیل به رشد ذهنی و پرورش استعدادهای هنری او کمک زیادی خواهد کرد. داشتن فکری نو همیشه باعث لذت خواهد بود. پاک‌کن‌کوچولو هم دارای فکری نو است و از خلاقیتش برای کمک به محمد، شخصیت پسر داستان استفاده می‌کند. البته باید گفت که داستان کوتاه کودکانه برای انسان‌های معصوم و کم‌تجربه نوشته می‌شود؛ پس باید از مفاهیم و نمادهای عالی و ملموس استفاده شود؛ زیرا این داستان‌ها برای قشری نوشته می‌شود که از لحاظ تجربه در محدودیت هستند. همانطور که همه نویسندگان کودک با این چالش برخورد می‌کنند من نیز مستثنی نبودم و با محدودیت لغات مواجه بودم. باید از کلماتی استفاده می‌کردم تا در گنجینه لغات کودک جای داشته باشد و برایش گنگ و مبهم نباشد. به لحاظ محدودبودن زمانِ دقت هم، نویسندگان کودک دچار چالش‌هایی هستند؛ زیرا کودکان نمی‌توانند به لحاظ اندیشه و تفکر، زمان زیادی را در خواندن یک داستان صرف کنند و در علت و معلول آن، دقت داشته باشند.
داشتن حس همدردی و همدلی با کودکان فلسطینی مهم‌ترین هدف و دستاورد این اثر است.
- به نظر شما، دستاوردهای این کتاب برای کودکان چیست و چگونه می‌تواند بر تفکر و احساسات آن‌ها تأثیر بگذارد؟
داشتن حس همدردی و همدلی با کودکان فلسطینی مهم‌ترین هدف و دستاورد این اثر است. باید اضافه کنم که تصاویر شاد و براق، در کنار متن داستان بر ذهن و اندیشه مخاطب تأثیر خواهد گذاشت. کودک از طریق تصاویر می‌تواند بفهمد موضوع کتاب در مورد چیست و کدام شخصیت نقش مهمی دارد. داستان‌ها باید بتوانند افق معنایی جدیدی به روی کودکان بگشایند. با خواندن این کتاب که حاوی مفاهیم و مضامین ایثار و دفاع از وطن است می‌توان به کودکان آموخت و به طور غیرمستقیم آموزش داد که نباید خودمحور باشند و برای مفاهیمی همچون دفاع از وطن، ارزش و احترام قائل شوند.
- نظر شما درباره وضعیت امروز کودکان و نوجوانان فلسطینی چیست؟ چه چالش‌های غیرجسمانی را پیشِ روی آن‌ها می‌بینید؟
کودکان باید در دنیای شاد و رنگارنگ و پر از مهربانی، خنده و بازی بزرگ شوند؛ اما دنیای کودکان فلسطینی توسط اسرائیل غاصب، به سیاهی کشانده شده است. دنیای آن‌ها پر از خشونت، خون‌ریزی، غم، اندوه و اضطراب است. به جای لذت‌بردن از بازی باید از بمباران فراری باشند و دائماً در اضطراب و نگرانی و ترس به سر ببرند. امید که به زودیِ زود، این کودکان معصوم و مظلوم بتوانند در آرامش و صلح، زندگی کنند و اسرائیل غاصب از کشورشان بیرون رانده شود.
- به نظر شما به عنوان نویسنده‌ای که اثری را در این موضوع تألیف کرده‌اید، چگونه می‌توانیم از طریق ادبیات کودک و نوجوان به وضعیت این کودکان توجه بیشتری کنیم؟
ادبیات یک زبان مشترک بین تمام دنیا است. فرم قهرمان‌پروری باید تغییر کند و محتوای فداکاری برای جامعه را به صورت‌هایی بیان کرد که برای کودکان امروزی پذیرفتنی باشد. داستان‌ها نقش بزرگی در جهت‌دهی فکر و اندیشه کودکان دارند؛ زیرا از طریق ادبیات می‌توانیم به ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی جامعه رنگ و بوی زیباتر و جذاب‌تری بدهیم. ادبیات نقش مهمی در ایجاد فرهنگ و سبک زندگی دارد. همچنین ادبیات، نقش اساسی در آموزش مهارت‌های زندگی، فهم ارزش‌ها و باورهای دینی دارد.
- به نظر شما، هنرمندان و نویسندگان در حال حاضر چه نقشی در حمایت از فلسطین و آگاه‌سازی کودکان و نوجوانان دارند؟
امروز دیگر اهالی هنر، نویسندگان و همه ما باید بیش از گذشته در حمایت از مردم فلسطین، به‌خصوص کودکان فلسطینی، فعالیت کنیم و با برگزاری فعالیت‌های ادبی و هنری، همبستگی و حمایت خود را از این کودکان نشان دهیم.
- به عقیده شما، تا به امروز، نمونه‌هایی از فعالیت‌های هنری یا ادبی که به این موضوع پرداخته باشند و تأثیرگذار بوده باشند، به قدر کافی در دسترس کودکان و نوجوانان ایرانی قرار گرفته‌اند؟
من جشنواره‌ها و مسابقات زیادی را مرتبط با این موضوع دیده‌ام. رویدادهای ادبی استانی و کشوری زیادی با موضوع کودکان فلسطین در سطح کشور و بین‌الملل برگزار شده است. البته پویش و مسابقاتی که از رسانه ملی معرفی میندشود با استقبال بیشتری روبه‌رو خواهند شد. رویداد ادبی «زیتون سرخ» در استان قم از سری مسابقاتی بود که کودکان و نوجوانان برندگان این مسابقه بودند. مثلاً پویش «پرواز بادبادک‌ها»، یکی از فعالیت‌های هنری بود که از رسانه ملی تبلیغ شد و بسیار تأثیرگذار بود. از مهدکودک و پیش‌دبستانی تا مدرسه‌ها، همه باید با فعالیت‌های هنری و ادبی، سعی در ایجاد همدلی و همبستگی و حمایت از کودکان داشته باشیم.
نهادهایی که برای کودکان فعالیت می‌کنند باید بخش بزرگی را به حمایت از کودکان فلسطینی اختصاص دهند.
- نظر شما درباره کم‌کاری نهادهای مرتبط به کودکان و نوجوانان در ایران و جهان در حمایت از کودکان فلسطینی چیست؟
در سطح بین‌المللی با برگزاری اجلاس‌ها سعی می‌کنند که در حمایت از کودکان فلسطین فعالیت‌هایی انجام می‌دهند؛ اما باید از تمامی ظرفیت‌ها استفاده کرد و نهادهایی که برای کودکان فعالیت می‌کنند باید بخش بزرگی را به حمایت از کودکان فلسطینی اختصاص دهند.
- چه اقداماتی را برای نهادهای مرتبط با ادبیات کودک و نوجوان لازم می‌دانید که برای حمایت از حقوق کودکان فلسطینی انجام دهند؟
هنرمندان در هر جایگاهی، باید رسانه‌ای برای حمایت از کودکان مظلوم فلسطین باشند. همچنین برگزاری جشنواره و مسابقات هنری در زمینه‌های مختلف برای کودکان و نوجوانان و بزرگسالان می‌تواند اقدام شایسته‌ای باشد و این جشنواره‌ها و نشست‌ها باید از طریق رسانه و خبرگزاری‌ها پوشش یابند تا علاوه بر سطح کشوری، در سطح بین‌الملل نیز مطرح شوند.
روز ۳۰ سپتامبر، سالروز شهادت نوجوان فلسطینی است که شهادت او در انتفاضۀ دوم فلسطین رخ داد. محمد الدوره، نماد مظلومیت کودکان و نوجوانان فلسطینی شد و به همین دلیل، سالروز شهادت این نوجوان مظلوم را روز همبستگی و همدردی با کودکان و نوجوانان فلسطینی نام‌گذاری کرده‌اند. این همبستگی و همدردی صرفاً نباید زبانی باشد و باید از تمام توان و ظرفیت‌هایمان برای این همدردی استفاده کنیم. امیدوارم که به زودی تمام کودکان و نوجوانان فلسطینی به آرامش و صلح حقیقی برسند. نکته مهمی که باید به عنوان یک مادر یادآور شوم این است که اگر دوست داریم کودکان‌مان رشد اجتماعی و اعتمادبه‌نفس و امید به آینده داشته باشند، باید ایجاد عشق و علاقه به ادبیات و کتاب را در آن‌ها ایجاد کنیم. کتاب‌خواندن باعث تکوین شخصیت کودک و همچنین بالارفتن درک کودک از دنیای پیرامون او خواهد شد.
نظر شما