سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نازنین فاطمه سامنی: هنرهای نو یا هنرهای دیجیتال، در سال‌های اخیر به یکی از اصلی‌ترین جریان‌های هنری در دنیای معاصر تبدیل شده‌اند. این هنرها که به‌طور عمده از فناوری‌های نوین و تکنولوژی‌های پیشرفته استفاده می‌کنند، نه تنها تأثیرات چشمگیری بر هنرهای تجسمی و هنرمندان معاصر داشته‌اند، بلکه تغییرات عمده‌ای در صنعت نشر و کتاب به وجود آورده‌اند. با بررسی دقیق‌تر تأثیر هنرهای نو بر صنعت نشر، چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی آن‌ها به پروژه‌های برتر و نوآورانه در این عرصه بپردازیم.
تعریف هنرهای نو و انواع آن‌ها
هنرهای نو به مجموعه‌ای از جریان‌ها و شاخه‌های هنری اطلاق می‌شود که از ابزارها، فناوری‌ها و نرم‌افزارهای دیجیتال برای خلق آثار هنری استفاده می‌کنند. این آثار در بسیاری از مواقع به گونه‌ای ساخته می‌شوند که می‌توانند تجربه‌ای تعاملی و فراتر از تماشای صرف ارائه دهند. در هنرهای نو، هنرمند به جای استفاده از مواد و روش‌های سنتی مانند رنگ، بوم، چکش و قلم‌مو، از رایانه‌ها، نرم‌افزارهای طراحی دیجیتال، واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR)، چاپ سه‌بعدی و حتی هوش مصنوعی بهره می‌برد.
این هنرها شامل انواع مختلفی هستند که می‌توان به هنر دیجیتال، هنر تعاملی، هنر مفهومی و هنر نوین مربوط به فضای مجازی اشاره کرد. از آن‌جا که این آثار به‌طور معمول از تعامل و ارتباطات دیجیتال بهره می‌برند، مخاطب نه‌تنها به‌عنوان تماشاگر، بلکه به‌عنوان یک بخش فعال در فرآیند هنری به‌حساب می‌آید.
هنر دیجیتال به‌طور ویژه به استفاده از ابزارهای نرم‌افزاری برای خلق آثار هنری اشاره دارد. این آثار به شکل تصاویر دیجیتال، انیمیشن‌ها و ویدئوهای هنری به نمایش درمی‌آیند. هنرمندانی همچون پاول ویگنر با استفاده از فناوری‌های واقعیت مجازی آثار تعاملی می‌آفرینند که مخاطب می‌تواند در آن‌ها حضور پیدا کرده و با محیط‌های سه‌بعدی در تعامل باشد. این تجربه‌های هنری به مخاطب این امکان را می‌دهند که به‌طور فعال در دنیای دیجیتال حاضر شوند؛ جایی که مرز میان هنر و مخاطب به‌طور کامل از بین رفته و همچون یک داستان زنده تجربه می‌شود.
نقش و تأثیر هنرهای نو بر صنعت نشر و کتاب
صنعت نشر در دنیای مدرن تغییرات عمده‌ای را تجربه کرده است. از زمانی که کتاب‌های دیجیتال (eBooks) وارد بازار شدند، مفهوم کتاب به‌طور کلی تغییر کرد. اما هنرهای نو تاثیرات فراتر از دیجیتال‌سازی کتاب‌ها داشته‌اند. به‌ویژه در کتاب‌های تعاملی، به‌جای اینکه فقط به متن و تصویر محدود شوند، عناصر دیگری چون انیمیشن، صدا و حتی واقعیت افزوده به‌کار می‌روند تا تجربه‌ای چندحسی برای مخاطب ایجاد کنند.
کتاب‌های تعاملی یکی از دستاوردهای برجسته هنرهای نو در صنعت نشر هستند. در این کتاب‌ها، مخاطب نه تنها متنی برای مطالعه دارد، بلکه می‌تواند با لمس صفحه نمایش، تصاویری متحرک یا تغییرات خاصی را مشاهده کند. به‌عنوان نمونه، کتاب «The Night Cafe» که توسط تیموتی دیویس بر اساس نقاشی معروف ونسان ون گوگ ساخته شده است؛ از انیمیشن‌ها، صداها و تصاویر متحرک برای بازسازی تجربه داخل نقاشی استفاده می‌کند. در این کتاب، هر صفحه از کتاب به‌نوعی تجربه‌ای بصری و حسی است که مخاطب را وارد دنیای نقاشی می‌کند و او را به فضای ذهنی ون گوگ می‌برد. این اثر در حقیقت تبدیل به یک تجربه فراتر از یک کتاب معمولی شده است و مخاطب به‌طور فعال در آن غوطه‌ور می‌شود.
کتاب‌های دیجیتال و تعاملی برای کودکان نیز به یکی از محبوب‌ترین آثار تبدیل شده‌اند. کتاب‌های آموزشی و داستانی تعاملی که با ترکیب تصویر، صدا، و حرکت طراحی شده‌اند، به کودکان کمک می‌کنند که به‌طور همزمان در فرآیند یادگیری و بازی مشارکت کنند. برای مثال، کتاب «Squirrel’s Day» به‌طور ویژه برای کودکان طراحی شده است که از طریق لمس صفحه نمایش می‌توانند با شخصیت‌ها تعامل داشته باشند، حرکت‌هایی به آن‌ها بدهند و حتی به صداهای محیطی واکنش نشان دهند. این نوع از کتاب‌ها نه‌تنها جذابیت دارند، بلکه فرآیند یادگیری را برای کودکان بسیار سرگرم‌کننده و جالب می‌کنند.
آثار هنری و پروژه‌های مرتبط با هنرهای نو
پروژه‌های هنری مرتبط با هنرهای نو که به‌طور خاص در حوزه نشر و کتاب ایجاد شده‌اند، در حال رشد و توسعه هستند. این پروژه‌ها از مرزهای سنتی هنرهای تجسمی عبور کرده و به فضاهای دیجیتال وارد شده‌اند. از جمله این پروژه‌ها می‌توان به «Electric Sheep» اشاره کرد که یک کتاب دیجیتال تعاملی است که انیمیشن‌ها و جلوه‌های ویژه متعددی در آن به‌کار رفته است. این کتاب که با ترکیب رسانه‌های مختلف خلق شده، علاوه بر متنی که مخاطب می‌خواند، با استفاده از انیمیشن‌ها و صداها به‌طور مداوم تجربه بصری مخاطب را به چالش می‌کشد. در این کتاب، مخاطب به‌طور همزمان در محیط داستان غرق می‌شود و با انیمیشن‌ها تعامل می‌کند.
همچنین، در موزه «The Museum of the Future» در دوبی، نمایشگاه‌هایی از کتاب‌های دیجیتال و هنری تعاملی برگزار می‌شود که در آن‌ها هنرهای نو در قالب دیجیتال به نمایش درمی‌آید. در این نمایشگاه‌ها، کتاب‌ها به شکلی دیجیتال به نمایش درمی‌آیند که مخاطب با آن‌ها در تعامل است و می‌تواند تجربه‌ای متفاوت از مطالعه کتاب‌های سنتی داشته باشد. این پروژه‌ها نشان‌دهنده این هستند که دنیای نشر به‌طور کامل در حال تغییر است و مفاهیم قدیمی درباره‌ی کتاب و هنر در حال بازنگری هستند.
چالش‌ها و فرصت‌ها در برابر هنرهای نو در نشر و کتاب
صنعت نشر با وجود تحولات عظیمی که در آن ایجاد شده، همچنان با چالش‌های زیادی روبرو است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، مسائل مربوط به حقوق مالکیت معنوی در فضای دیجیتال است. آثار دیجیتال به‌راحتی قابل کپی‌برداری و انتشار هستند و این موضوع ممکن است هنرمندان و نویسندگان را در مقابل از دست دادن حقوق معنوی‌شان قرار دهد. از آن‌جا که کتاب‌های دیجیتال به‌ویژه در دسترس گسترده‌تری قرار دارند، خطر کپی‌برداری و انتشار غیرمجاز آثار نیز بیشتر است.
چالش دیگر، عدم دسترسی به فناوری در کشورهای در حال توسعه است که می‌تواند مانعی برای پذیرش گسترده‌تر هنرهای نو در صنعت نشر باشد. به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به اینترنت یا دستگاه‌های دیجیتال محدود است، ممکن است این نوع کتاب‌ها و پروژه‌ها نتوانند به‌طور وسیع در دسترس قرار گیرند.
با این حال، این چالش‌ها نیز فرصت‌های زیادی را برای نوآوری و ارتقای صنعت نشر فراهم می‌آورد. کتاب‌های دیجیتال نه‌تنها امکان انتشار آثار را در سطح جهانی فراهم کرده‌اند، بلکه این امکان را به ناشران می‌دهند که به سرعت کتاب‌های خود را به بازارهای جدید عرضه کنند. از سوی دیگر، استفاده از فناوری‌های نوین مانند واقعیت افزوده در کتاب‌های آموزشی می‌تواند فرآیند یادگیری و آموزش را به‌طور چشمگیری ارتقا دهد و به یک تجربه چندحسی تبدیل کند.
هنرهای نو، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و ایده‌های خلاقانه، مرزهای هنر و نشر را جابجا کرده‌اند. کتاب‌های دیجیتال، تعاملی و پروژه‌های هنری نو در حال تحول صنعت نشر هستند و به مخاطبان تجربه‌ای جدید از هنر و مطالعه را ارائه می‌دهند. با وجود چالش‌های حقوقی و دسترسی، فرصت‌های عظیمی برای نوآوری و ارتقای صنعت نشر و کتاب در دنیای دیجیتال فراهم آمده است. آینده هنرهای نو در نشر و کتاب، به‌طور قطع با توسعه بیشتر فناوری‌ها و ارتباطات دیجیتال، در مسیر گسترش و تغییرات شگرف خواهد بود.
نظر شما