فاطمه احمدی آذر، مدرس، مترجم و منتقد ادبی، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با بیان اینکه کنکاش در اینترنت و تحقیق روی منابع مطالعاتی، انتخاب مولفه‌هایی چون نام ناشر، مولف، مترجم و قیمت کتاب از ملزومات خرید کتاب است، گفت: قیمت کتاب‌ها نیز همانند دیگر کالاها با افزایش قیمت ارز، افزایش پیدا کرده است؛ از این‌رو، حتی کتابخوان‌های حرفه‌ای نیز قبل از خرید یک کتاب در کتابفروشی، ابتدا به قیمت آن نگاه می‌کنند و موجودی کارت بانکی خود را می‌سنجند؛ برای مثال، برای خرید نسخه کامل رمان «بینوایان» از ویکتور هوگو باید بیش از یک‌میلیون تومان هزینه کرد. خریدار هنگام خرید با دیدن قیمت، مکث می‌کند. پرسش‌های زیادی در ذهنش مطرح می‌شود: آیا خرید این کتاب برای من ضروری است؟ آیا نسخه‌ای که می‌خرم، کیفیت چاپی خوبی دارد؟ آیا مترجم‌اش اثر را خوب ترجمه کرده است؟ آیا می‌توانم با داستان کتاب ارتباط برقرار کنم و داستان را تا انتها بخوانم؟
وی ادامه داد: درست است که افزایش قیمت کتاب‌ها موجب شده تا آمار فروش کاهش پیدا کند اما مخاطب به وجه‌های مختلفی توجه می‌کند که کیفیت خوانش را ارتقا می‌دهد؛ تأمل و جستجو درباره اثر در اینترنت موجب می‌شود که خریدار با اطلاعات بیشتری درباره کتاب موردنظر آشنا بشود. اگر شرایط مالی برای کتابخوان فراهم نباشد، استفاده از کتابخانه و امانت گرفتن کتاب را نیز درنظر می‌گیرد. مسلماً او در کتابخانه می‌تواند با صرف هزینه‌ای کمتر، کتاب‌های بیشتری مطالعه کند.
این منتقد ادبی افزود: از این‌رو، سنت کتابخانه رفتن و امانت گرفتن کتاب که اخیراً کمرنگ شده بود، دوباره جان می‌گیرد. درست است که در برخی موارد، کیفیت خوانش ارتقاء پیدا می‌کند اما در مواردی نیز با افزایش قیمت کتاب به یادگیری فرد آسیب می‌زند. نمونه‌های فراوانی برای این موضوع در دانشگاه‌ها قابل مشاهده است. دانشجوها کتاب درسی یک ترم تحصیلی خود را به‌صورت دست دوم خریداری می‌کنند. معمولاً قیمت کتاب دست دوم، کمتر است. به‌علاوه، کتاب‌های دست دوم، جواب تمرین‌ها و پرسش‌های کتاب‌های درسی را دارند. دانشجو با خریدن این کتاب‌ها، دیگر زمانی را در خانه به حل تمرین‌ها اختصاص نمی‌دهد. در طول کلاس نیز به گفته‌های استاد توجه نمی‌کند، چون احساس می‌کند هر آنچه نیاز دارد در کتابش از قبل نوشته شده است. از این‌رو، یادگیری دانشجو و کیفیت کلاس‌ها کاهش پیدا می‌کند که یکی از ریشه‌های اصلی آن، مشکلات اقتصادی حال حاضر کشور است.
احمدی آذر با اشاره به تاثیر افزایش قیمت کتاب بر توسعه بازار تولید و انتشار نسخه‌های الکترونیکی از منابع دانشگاهی، بیان کرد: گران شدن کتاب در هر چاپ، دست خیلی از دانشجوها را برای تهیه کتاب می‌بندد. این روزها، بازار فایل‌های دیجیتالی کتاب‌ها و سایت‌های دانلود رایگان کتاب خیلی داغ شده است. تقریباً اغلب کتاب‌هایی که منبع آموزشی در دانشگاه‌ها هستند، به‌طور رایگان و دیجیتالی بین دانشجوها می‌گردند. این موضوع به نحوی است که حتی کتاب‌های دانشگاهی انتشارات سمت که تا چند سال پیش اصلاً به‌طور دیجیتالی موجود نبودند، به راحتی در دسترس دانشجوها قرار دارد. این موضوع در این شرایط اقتصادی، هم ضربه‌ای سخت به انتشارات وارد می‌کند، و هم به فرآیند یادگیری دانشجوها. هرچند که گران بودن کتاب‌ها و شرایط اقتصادی، دانشجو را بیش از هر دلیل دیگری، به روی آوردن به این نسخه‌های رایگان ترغیب می‌کنند.
وی افزود: با این‌حال، این شرایط منابع گسترده‌ای را نیز در مقابل مخاطب می‌گذارند. یک کتابخوان حرفه‌ای با جستجو در اینترنت به دنبال منابع مورد نیاز خود، جدیدترین کتاب‌ها و مقاله‌ها را می‌بیند. احتمالاً با این گفته مشهور ژان ژاک روسو (۱۷۱۲-۱۷۷۸)، فیلسوف و نویسنده سوئیسی آشنا باشید که «نیاز، مادرِ خلاقیت است.» وقتی یک کتابخوان خود را در تنگنا می‌بیند، شروع به کندوکاو می‌کند. او در جستجوهایش متوجه می‌شود که به جای مطالعه سایت‌های متفرقه، از مقالات دانشگاهی معتبر استفاده کند؛ به‌علاوه، به‌جز کتاب‌های چاپِ داخل، کتاب‌های خارجی نیز به‌طور رایگان در دسترس قرار گرفته‌اند. این در حالی است که در اغلب کشورهای غربی، قانون کپی‌رایت با جدیت رعایت می‌شود و فرد حتی برای ورق زدن نسخه دیجیتالی یک کتاب نیز باید مبلغی را هزینه کند. اما بازار داغ فایل‌های رایگان و دیجیتالی کتاب‌های خارجی، زمینه خوبی را برای تحقیق و یادگیری ایرانی‌ها فراهم کرده است.
این مترجم گفت: جای تعجب نیست که حتی دانشجوهای دوره کارشناسی نیز با تلاش و دقت می‌توانند پژوهش‌های خوبی انجام بدهند. جدا از شرایط اقتصادی جامعه، اپلیکیشن‌هایی همچون طاقچه، کتابراه، نسخه‌های دیجیتالی کتاب‌های موجود در اینترنت را با قیمت‌هایی بسیار کمتر از نسخه‌های چاپی به مخاطب‌های خود ارائه می‌دهند. در مناسبت‌های مختلف نیز هر انتشارات روی کتاب‌های خود در این اپلیکیشن‌ها تخفیف می‌گذارد تا کتابخوان‌ها را تشویق به استفاده از نسخه‌های دیجیتالی کند؛ البته عده‌ای نیز ممکن است، بگویند که هیچ‌چیز جای کتاب کاغذی را برای آن‌ها نمی‌گیرد و اگر اینترنت قطع شود و تبلت یا تلفن همراه فرد کار نکند، دسترسی به کتاب نیز غیرممکن می‌شود.
نظر شما