سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مرتضی بریری: سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را به‌عنوان «بهار کتاب» پیش رو داریم که از بسیاری جهات خاص و یکه است و همگی فعالان فرهنگی ضرورتاً باید برای برگزاری هرچه بهتر و درخشان‌تر آن بکوشند. اما چرا این دوره از نمایشگاه خاص است؟

اصل این رویداد با توجه به سابقه و تاثیرگذاری‌اش یکی از مواریث ملی ایرانیان است و باید در جهت تقدیس و احترام آن کوشش بسیار کرد و در این شکی نیست اما خاص بودن سی‌وششمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به جهت دشواری «لحظه اکنون» است، لحظه‌ای که گویی همه خصم، تیرهای زهرآگین خود را در چله گذاشته تا به سمت «ایران» و «ایرانیت» و «ایرانیان» شلیک کند.

هرچند ما همیشه در معرض تهدید و تحریم بوده‌ایم، اما اکنون دیگر خصم وقاحت را به حد اعلای خود رسانده است. فکر می‌کنید همزمانی تهدید آمریکا به جنگ مستقیم، غیرایرانی خواندن «نوروز»، غیرایرانی خواندن «نظامی گنجوی»، «دعوت به ناآرامی‌های قومیتی» و… اتفاقی است؟

یوهان گوتفرید هردر، فیلسوف سرشناس آلمانی اعتقاد داشت که فرهنگ‌های مختلف جواب‌های مختلف به مسائل محوری فرهنگ خویش می‌دهند. او بر این قول بود که هر فرهنگی، گرانیگاه خود و مراجع و مستندات خود را دارد و هیچ دلیلی نیست که فرهنگ‌ها با هم بجنگند. فرهنگ ایران که مختصات و هندسه متفاوتی از دیگر فرهنگ‌ها دارد و محدود به مرزهای سیاسی ایران فعلی هم نیست، همیشه راه‌حل‌های مختلفی در «هنگام مواجهه» داشته است؛ بنابراین نباید از شرایط سیاسی فعلی و مسئله تهدیدها هراس به دل‌ها راه داد.

نمایشگاه کتاب تهران یک ایران کوچک را ذیل چتری به نام «کتاب» که اساس فرهنگ است، گردهم می‌آورد، بنابراین باید از طریق این رویداد که مهم‌ترین رویداد در عرصه فرهنگ ایران معاصر است، بر همبستگی اجتماعی تاکید و هویت ایرانی و غنای خرده فرهنگ‌های ذیل آن را تبلیغ کرد و با تاکید بر این هویت ملی اصیل و غنای خرده فرهنگ‌ها به امر دیپلماسی فرهنگی و ارتباط با جهانیان پرداخت.

با توجه به «لحظه اکنون» و شرایط فعلی سپهر سیاسی دنیا که شاید در راس آن اقدامات خصمانه رئیس جمهور آمریکا علیه جهان باشد، برگزاری سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران اهمیتی خاصی نسبت به گذشته پیدا می‌کند. به همین دلیل باید تمامی توان انسانی و مادی را برای برگزاری شکوهمندتر نسبت به دوره‌های گذشته گذاشت.

اما در این مسیر چه ابداعاتی می‌توان داشت؟ حال که دونالد ترامپ به عنوان نماینده اصلی و سردسته امپرالیسم جهانی، دوباره در صدد احیای روش‌ها و رویکردهای سخت استعماری است (از جمله دست گذاشتن روی برخی سرزمین‌ها برای الحاق به ایالات متحده، تهدید به حمله نظامی برای پذیرفتن درخواست‌های آمریکایی، تعیین تعرفه‌های جدید بازرگانی برای احیای دلار و…) باید با توجه به عناصر و مولفه‌های فرهنگ ایرانی – اسلامی که شاید شاخص‌ترین آن‌ها دعوت به گفت‌وگو برای صلح و حل مشکلات باشد، برنامه‌هایی جهانی را در این دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تدارک دید.

بنابراین حضور نمایندگانی از همه خرده‌فرهنگ‌های متنوع جهان (به‌ویژه نمایندگان فرهنگی کشورها و سرزمین‌هایی که از آغاز ریاست جمهوری دوباره ترامپ بر آمریکا مورد هجمه این نظام و رژیم استعماری قرار گرفته‌اند) در این رویداد می‌تواند یکی از رویکردهای مهم باشد. با حضور پُرشمار نمایندگان فرهنگی جهانیان در تهران، ضمن ارائه کتاب‌های معرفی فرهنگ معاصر ایران به آن‌ها – که طبیعتاً باید به زبان محلی خودشان باشد – می‌توان کارگروه‌هایی را در حوزه دیپلماسی کتاب تشکیل داد و به مدل‌ها و روش‌های جدید در حوزه تبادل کتاب و رایت رسید؛ روش‌ها و مدل‌هایی که حتی می‌توانند دلار را از چرخه مبادلات پولی و بانکی خود حذف کنند.

به‌طور طبیعی وقتی استعمار علناً اقدام به تهدید جمعیت‌ها و مرزهایی از جهان می‌کند، اجتماعی از فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها علیه‌اش شکل می‌گیرد و چه نیک است که این اجتماع علیه تحرکات جدید استعمار در ایران و آن هم در نمایشگاه بین‌المللی کتاب شکل بگیرد. اجتماعی که پیام‌های بسیاری برای جهان خواهد داشت.